- Vlada Crne Gore
Ministarstvo zdravlja Ministar zdravlja doc.dr Miodrag Radunović – inter...
Pažnja: Sadržaj ove stranice je dio arhivskog sadržaja i odnosi se na prethodne sazive Vlade Crne Gore. Moguće je da su informacije zastarjele ili nerelevantne.
Arhiva
Ministar zdravlja doc.dr Miodrag Radunović – intervju za "Evropski reporter"
Objavljeno: 30.10.2010. • 18:09 Autor: PR služba Ministarstva zdravlja
Prioritet Ministarstva zdravlja u narednom periodu je, što je i utvrđeno Master planom, usvajanje Nacionalne strategije za razvoj kvaliteta i bezbjednosti u zdravstvenoj zaštiti, izrada kliničkih smjernica, vodiča i protokola, te sistema otvorenog izvještavanja, monitoringa i analiziranja, u cilju poboljšanja bezbjednosti pacijenata i kontrole rizika, ističe Ministar zdravlja doc. dr Miodrag Radunović u pisanom intervjuu za Evropski reporter.
Ministar Radunović kaže da crnogorsko zdravstvo raspolaže značajnim prostornim i tehničkim kapacitetima, te da je dijagnostika na zavidnom nivou.
S obzirom na to da je Strateija razvoja zdravstva u Crnoj Gori donijeta 2003, koliko se, po Vašem mišljenju, uspio razviti zdravstveni sistem harmonizovan sa trendovima razvoja evropskog zdravstva?
Za sprovođenje ciljeva utvrđenih Strategijom obezbijeđena je kreditna podrška Svetske banke, u iznosu od sedam miliona dolara, i započeli smo sa reformom primarnog nivoa zdravstvene zaštite, kao temelja svakog zdravstevnog sistema. Sprovedene su značajne aktivnosti i uspostavljen je koncept izabranog doktora na čitavoj teritoriji Crne Gore, reorganizovani su domovi zdravlja koji su postali centri za podršku radu izabranih doktora, stavljajući snažan akcenat na prevenciju bolesti i promociju zdravlja, rehabilitaciju i, što je prije moguće, ponovno uključenje oporavljenog ili izliječenog bolesnika u radni odnos, porodicu i šire društvo.
Uključivanje zdravstvenog sistema u međunarodni proces zdravstvene zaštite podrazumijeva i značajan normativni okvir u vidu donošenja velikog broja zakona preko kojih se transponuju evropski standardi u nacionalno zakonodavsto. Na to nas obavezuje i proces pridruživanja EU, tako da možemo reći da su naši zakoni u velikoj mjeri, a kroz donošenje podzakonskih akata biće i u potpunosti, usklađeni sa evropskim standardima.
U Crnoj Gori medju najvećim problema se označavaju duga čekanja na specijalističke preglede i dijagnostičke testove, tako da zdravstveni sistem, iako organizovan na osnovama primarne zdravstvene zaštite, ne funkcioniše na koordiniran i integrisan način?!
Reforma primarnog nivoa je samo dio projektovanih promjena, jer tek sa neophodnim promjenama na sekundranom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite i time stvaranja integrisanog zdravstvenog sistema, može se očekivati puni benefit za stanovništvo Crne Gore, odnosno ostvarivanje krajnjeg cilja reformskog procesa, a to je da građanin i njegove potrebe budu prioritet.
Da li kadrovski i prostorni kvalitet ustanova kao i tehnička opremljenost, zadovoljavaju evropske standarde?
Osnovnu organizacionu strukturu u sistemu zdravstvene zaštite čini mreža državnih zdravstvenih ustanova i ustanove u privatnom vlasništvu.
Mrežu javnih zdravstvenih ustanova Crne Gore u 2008. godini sačinjavalo je 18 domova zdravlja i 3 zdravstvene stanice, 7 opštih bolnica, 3 specijalne bolnice, Klinički centar Crne Gore (KC), IJZ i Apotekarska ustanova Crne Gore.
Prema poslednjim podacima MZ, u Crnoj Gori postoji 529 privatnih davalaca zdravstvenih usluga, uključujući 169 apoteka.
Prema podacima iz Izvještaja o radu bolničko-stacionarnih ustanova iz 2008. godine, postignuta obezbjeđenost od 385 kreveta na 100.000 stanovnika .
Broj ljekara u zemljama EU sa 321 ljekara na 100.000 stanovnika je veći nego u Crnoj Gori (204,5 ljekara na 100.000 stanovnika), ali podaci pokazuju, da nema nezaposlenih ljekara, najviše zbog ekstenzivnog zapošljavanja u zdravstvenim ustanovama.
Koliko se kod nas primjenjuje savremena zdravstvena tehnologija i kakav se kvalitet dijagnostike pruža?
U Crnoj Gori se kontinuirano ulaže u obnavljanje i nabavku medicinske opreme, posebno opreme visoke tehnološke vrednosti. Državne zdravstvene ustanove i privatna praksa raspolažu sa: 2 magnetne rezonance - MRI , 10 aparata za kompjuterizovanu tomografiju - CT . Broj mamografa u Crnoj Gori aposlutno zadovoljava sve potrebe građana za ovom dijagnostikom.
Krajem oktobra potpisan je Sporazum o finansiranju, izgradnji i korišćenju PET/CT centra u okviru Kliničkog Centra Crne Gore. PET/CT predstavlja prestižni, vodeći napredak u imaging dijagnostici (slikovnoj i funkcionalnoj tehnologiji u medicini) u otkrivanju malignih oboljenja kod pacijenata. PET/CT-Centar će kroz medicinsku efikasnost i funkcionalnost, povezanost i umreženost sa evropskim i svjetskim priznatim centrima, kroz istraživačke projekte i kontinuiranu medicinsku edukaciju, dovesti do poboljšanja nivoa kvaliteta zdravstvenih usluga, blagovremenog i preventivnog djelovanja, ranog otkrivanja i uspješnijeg liječenja uz smanjenje mortaliteta od malignih oboljenja kao i značajnog smanjenja troškova liječenja malignih bolesnika.
Iz navedenog se vidi crnogorsko zdravstvo raspolaže sa značajnim prostornim i tehničkim kapacitetima te da je dijagnostika na zavidnom nivou.
Koliko upravljanje zdravstvom odgovara savremenoj koncepciji organizacije zdravstvenog sistema, posebno u pogledu sistema planiranja?
U osnovi svega je dobro planiranje. Proces planiranja uključuje udio menadžerskih struktura zdravstvenih ustanova, a savremena organizacija zdravstvenih sistema podrazumijeva njihovu određenu autonomiju. Reformski proces koji je u toku zahtijeva jačanje menadžerskih kapaciteta, kao dio punog osposobljavanja upravljačkih struktura zdravstvenih institucija. Sistem autonomije je prepoznat Zakonom o zdravstvenoj zaštiti iz 2004 godine, ali proces sprovođenja sveobuhvatnih promjena u zdravstvenom sistemu i potreba dobrog planiranja je nametnuo potrebu i izmjena tog zakona, kojim je data uloga Ministarstvu u planiranju, odnosno, prema odredbama tog zakona, Ministarstvo daje saglasnost na investicione planove i programe iz djelatnosti javnih ustanova u skladu sa politikom održivog razvoja zdravstvenog sistema. Cilj ovakve izmjene je nesmetano odvijanje započetih reformi, uz efikasno pružanje zdravstvene zaštite, do stvaranja uslova da menadžment u punom kapacitetu, preuzme ulogu »dobrog domaćina«, što je jedan od zahtjeva reforme. Dio upravljačke strukture primarnog nivoa zdravstvene zaštite je već prošao planiranu edukaciju, u cilju sticanja neophodnih vještina.
Kada se može očekivati uvođenje integralnog zdravstvenog informacionog sistema kako bi se obezbijedilo kvalitetnije upravljanje i unaprijedio kvalitet rada?
U cilju obezbjeđenja kvalitetnijeg upravljanja i unaprijeđenja kvaliteta rada pripremljen je projekat Integrisani Bolnički Informacioni Sistem (IBIS) KCCG. Realizacija projekta se očekuje početkom naredne godine.
Glavni cilj projekta je da se informatički podrže osnovne poslovne funkcije u opštim bolnicama, koje su od značaja za analizu postojećeg stanja, uočavanje problema, kao i stvaranje solidne osnove za nastavak reforme zdravstvenog sistema.
Organizovane su i realizovane obuke za veliki broj zaposlenih u opštim bolnicama. Obučeno je ukupno 1008 zaposlenih.
Naredne godine se planira nadogradnja informacionog sistema Agencije za ljekove i medicinska sredstva, informacionog sistema opštih bolnica (druga faza projekta), informacionog sistema Ministarstva zdravlja i informacionog sistema Instituta za javno zdravlje. Integrisanjem zdravstvenog i socijalnog informacionog sistema u informacioni portal, buće obezbijedjena kvalitetna razmjena elektronskih podataka i usluga, razvoj telemedicine i elektronsko upravljanje.
Analize i izvještavanja o zdravstvenom statusu gradjana nijesu ažurirane poželjnom dinamikom, tako da smo tek nedavno dobili podatke za 2008 godinu!?
Analize i izvještaji o stausu zdravlja stanovništva se prikupljaju u toku čitave kalendarske godine, i iz tog razloga se tek u toku naredne kalendarske godine obradjuju i uporedjuju. To je i glavni razlog zbog kojeg se, na postojećem nivou razvoja informatičke podrške kompletnog sistema zdravstva, ne može ažurnije prići izvještavanju o zdravstvenom statusu stanovništva.
Zašto ne postoji segment zdravstvenog sistema koji obavlja kontrolu kvaliteta registrovanih podataka?
Razvoj integralnog informacionog sistema za zdravstvo, kao dio reformskih aktivnosti i projekta koji je podržan od strane Svjetske banke, obuhvatiće jednim značajnim dijelom i razvoj softvera za informacioni sistem Instituta za javno zdravlje, čime će se pružiti doprinos i kvalitetnijem prikupljanju i kontroli podataka nego što je to sada slučaj.
Kako bi ste okarakterisali situaciju sa ljudskim resursima uporedjujući je sa evropskim mjerilima? Po poslednjim podacima iz 2008 imamo nešto malo više od 2 ljekara na 1000 stanovnika, stomatologa 0,40 a farmaceuta 0,17.
Jedan od zaključaka Master plana koji je definisao razvoj zdravstvenog sistema za period od 2005.-2010. godine, jeste da je u prošloj deceniji došlo do nekontrolisanog povećanja broja zaposlenih, bez razmatranja finansijskih mogućnosti za pokrivanje troškova njihovog rada. To je imalo za rezultat neujednačen i disproporcionalan razvoj zdravstvenih kapaciteta i zapošljavanja. Zaključeno je da u zdravstvenom sistemu Crne Gore postoji višak administrativnog i tehničkog osoblja, u poređenju sa drugim zemljama. U tom dokumentu predstavljen je nepovoljan odnos medicinskog (doktora i sestara) i nemedicinskog osoblja (1:3:18). Ukazano je na konkretan problem viška specijalista u stomatologiji. Isto tako, zapažene su velike razlike među regionima po stanovniku.
Upravo u sklopu aktivnosti na optimatizaciji sekundarnog i tercijarnog nivoa, koje su podržane dodatnim finansiranjem iz kredita Svjetske banke, je i utvrđivanje normativa i standarda kadra, prostora i opreme u mreži zdravstvenih ustanova u Crnoj Gori. To znači identifikovanje stvarnih potreba za medicinskim kadrom, jednakomjerno na teritoriji čitave države. Za razliku od dosadašnjih, baziranih na posteljnim kapacitetima, novi normativi će se bazirati na potrebama građana za zdravstvenom zaštitom. Tek nakon završetka ovog zadatka moći ćemo sa sigurnošću govoriti o višku, odnosno manjku kadra.
Šta se od Vašeg dolaska na čelo resornog ministarstva promijenilo na polju razvijanja sistema kontrole kvaliteta zdravstvene zaštite?
Može se reći da smo na početku razvoja sistema kontrole kvaliteta i da je značajan korak u tom pravcu napravljen izmjenom akta o unutrašnjoj organizaciji Ministarstva i formiranjem Sektora za kontrolu kvaliteta. Takođe, izmjenom Zakona o zdravstvenoj zaštiti nametnuta je obaveza svim zdravstvenim ustanovama da obrazuju komisije za kontrolu kvaliteta. Prioritet Ministarstva u narednom periodu je, što je i utvrđeno Master planom, usvajanje Nacionalne strategije za razvoj kvaliteta i bezbjednosti u zdravstvenoj zaštiti, izrada kliničkih smjernica,vodiča i protokola, te sistema otvorenog izvještavanja, monitoringa i analiziranja, u cilju poboljšanja bezbjednosti pacijenata i kontrole rizika. Izrada smjernica kliničke prakse mogu biti i treba da budu alatke poboljšanja liječenja i edukacije i njihova izrada treba da bude pod nadzorom Sektora za kvalitet.
Da li Crna Gora sa svojom stopom doprinosa za zdravstveno osiguranje izlazi iz evropskih okvira? Pomenimo da se u Hrvatskoj 9 odsto BDP izdvaja za finansiranje zdravstva, a u Crnoj Gori samo 4,62 odsto; u Hrvatskoj se troši 820 eura po glavi stanovnika za liječenje građana, a u Crnoj Gori je to 260 eura...Da li je uzdrmana održivost crnogorskog zdravstvenog sistema, koji po ozbiljnim pokazateljima otežano funkcioniše I sa stopom 14-15%, što čini od 7-8% od BDP?
Sistem zdravstvene zaštite zasnovan je na principima Bizmarkovog socijalnog zdravstvenog osiguranja, koji se finansira iz doprinosa, koje plaćaju poslodavci, zaposleni i druge kategorije stanovništva. Prema Nacionalnim zdravstvenim računima, koji su rađeni na osnovu metodologije koju koristi OECD i Svjetska zdravstvena organizacija u Crnoj Gori, ukupni troškovi za zdravstvo kao dio BDP činili su 7,5% u 2006 (8,0% u 2005 i 8,2% u 2004). Ovaj dio je visok u poređenju sa nekim drugim zemljama sa malim i srednjim prihodima u regionu (Albanija 6,5% 2005, Rumunija 5,5% 2005, Bugarska 7,7% 2005). Ipak, troškovi za zdravstvo po glavi stanovnika pokazuju, da Crna Gora značajno zaostaje za razvijenijim evropskim državama.
Trenutna stopa doprinosa u Crnoj Gori iznosi 12,3 %, i ona je u odnosu na 2009.g. povećana sa tadašnjih 10,5%, imajući u vidu potrebu obezbjedjivanja održivosti sistema, a sagledano u širem kontekstu ekonomskih kretanja. Međutim, od 01. januara 2010. godine, sredstva za zdravstvenu zaštitu se opredjeljuju u Budžetu Crne Gore i sredstva koja se ne obezbijede iz doprinosa, nadoknađuju se iz opštih prihoda Budžeta, što samo potvrđuje da je zdravstveni sistem zavisan od ekonomskih mogućnosti društva koje mu postavlja okvire razvoja i određena ograničenja. Ali, treba naglasiti da ni jedno društvo, ma koliko bilo bogato, ima raskorak između evidentno narastajućih potreba za zdravstvenom zaštitom i materijalnih mogućnosti. U privredno razvijenim zemljama, sredstva za zdravstvenu zaštitu iznose preko 10%, pa ipak sve potrebe nijesu zadovoljene.
Crnogorski zdravstveni sistem se suočava problemom nedostatka novca I neadekvatnog materijalnog stimulisanja zdravstvenih radnika… Ljekar specijalista prima oko 500, a medicinska sestra 260 eura. Brojna istraživanja pokazuju da građani ovu oblast smatraju najkorumpiranijom u društvu?!
Odgovor na ovo pitanje je dijelom obuhvaćen odgovorom o izdvajanjima za zdravstvenu zaštitu. Budući da se ta sredstva opredjeljuju u Budžetu, zaposleni u zdravstvenoj djelatnosti dijele sudbinu zaposlenih u drugim djelatnostima koje imaju isti izvor finansiranja. Sigurno je da izdvajanja za javnu potrošnju, za sada, ne smiju rasti, da se plate neće povećavati i bićemo prinuđeni da unutar sistema tražimo mogućnosti za nagrađivanje kvaliteta i stimulisanje zaposlenih.
Što se ocjene o korupciji u zdravstvu tiče, najnovije istraživanje koje je sproveo CEDEM je najbolja potvrda da građani Crne Gore, polako ali sigurno prepoznaju pravac u kome se kreće uređivanje sistema i napore koji se pri tom ulažu.
Koji su vodeći uzroci prijevremeni smrti u Crnoj Gori, i kada ih uporedimo sa državama Evrope kakav se zaključak izvodi?
Pokazatelj prijevremenog umiranja su izgubljene godine života. Najveći broj godina izgubljenog života u Crnoj Gori je uzrokovan vodećim uzrocima umiranja stanovništva (kardiovaskularne bolesti, maligni tumori, oboljenja organa za disanje i povrede), koji su gotovo identični vodećim uzrocima smrti u razvijenim dijelovima svijeta, prvenstveno državama Evrope.
Značajan gubitak godina života zbog preranog umiranja, kao i značajan invaliditet i apsentizam od hroničnih nezaraznih bolesti predstavljaju veliko ekonomsko opterećenje za državu. Upražanjavanje zdravih stilova života, uz eliminisanje štetnih navika i rizičnog ponašanja, u prvom redu pušenja, nepravilne ishrane i fizičke neaktivnosti u značajnoj mjeri mogu smanjiti morbiditet i mortalitet od bolesti koje su uzrok najvećeg broj prijevremenih smrti. Implementacijom Strategije za hronične nezarazne bolesti ( usvojenom 2008. godine), stvoriće se uslovi da se do 2020. g. smanji smrtnost za 10-15%, u populaciji ispod 65. godina od najvažnijih hroničnih nezaraznih bolesti: kardio- i cerebrovaskularnih bolesti, malignih neoplazmi i diabetes mellitus-a, kao i da se produži očekivano trajanje života na rođenju za 3-5%.
Zašto još uvijek ne posjedujemo kontrolnu labaratoriju za farmaceutsko ispitivanje ljekova, i koliko je u Crnoj Gori sa tom činjenicom ugrožen efikasan process praćenja kontrole kvaliteta ljekova?
U skladu sa Zakonom, Agencija može osnovati sopstvenu kontrolnu laboratoriju ili može ugovorom povjeriti kontrolu kvaliteta lijekova drugoj laboratoriji u Crnoj Gori ili nacionalnoj laboratoriji za kontrolu kvaliteta lijekova druge zemlje.
Agencija koristi usluge Nacionalne kontrolne laboratorije Agencije za lekove i medicinska sredstva Srbije kao i Agencije za lijekove i medicinske proizvode Republike Hrvatske, po osnovu potpisanih ugovora odnosno protokola o saradnji. Agencija takođe prepoznaje sertifikate izdate od laboratorija koje su članice OMCL mreže evropskih laboratorija (Official Medicines Control Laboratory Network).
U planu je razvoj sopstvene kontrolne laboratorije u sklopu trajnog rješenja smještaja Agencije. Agencija kontroliše lijekove metodom slučajnog uzorka (sistematska kontrola) iz prometa (apoteke, veledrogerije, zdravstvene ustanove), kao i ad hock kontrole po prijavi i sumnji na neispravnost lijekova na tržištu u akreditovanim laboratorijama.
Programom rada Agencije predvidjena je izrada Strategije razvoja Nacionalne kontrolne laboratorije, kao i definisanje zahtjeva u pogledu zaposlenih, tehničkih i zahtjeva okruženja. U sklopu trajnog rješenja za smještaj Agencije,u toku naredne dvije godine predviđa se i razvijanje specifičnih analitičkih tehnika koje će se koristiti za redovnu kontrolu kvaliteta, za efikasni skrining i kontrolu u skladu sa najnovijim smjernicama EU u borbi protiv falsifikovanih lijekova.
Da li još uvijek možemo govoriti o nepostojanju zdrave nacionalne politike lijekova i neracionalne potrošnje lijekova? Šta se od Vašeg dolaska na funkciju Ministra na ovom polju promijenilo?
Do danas je Ministarstvo zdravlja preduzelo brojne aktivnosti kojima se krećemo u pravcu uspostavljanja politike u ovoj oblasti, na način kako se to rješava u razvijenim zemljama.-Usvojeno je savremeno zakonodavstvo o lijekovima koje je uskladjeno sa odgovarajućim evropskim zakonima, direktivama i ostalim propisima EU . Zakonom o lijekovima je po uzoru na evropsku praksu, uspostavljena Agencija za lijekove i medicinska sredstva CG, regulatorno tijelo za lijekove, odnosno ovlašćena institucija koja će garantovati kvalitet i sigurnost lijekova na cijeloj teritoriji Crne Gore. - Osnovan je studijski program farmacije u čijem se nastavnom programu nalaze i farmakoekonomske, farmakoepidemiološke i farmakoterapijske studijske jedinice.
Republički fond za zdravstveno osiguranje razvio je izuzetan informacioni sistem kojim je omogućeno, izmedju ostalog i praćenje potrošnje lijekova koje finansira Fond. Ovim aktivnostima stvorili smo pretpostavke i preduslove da se na naučnim osnovama farmakoterapije razvija program racionalne upotrebe lijekova i da u tom pravcu kreiramo principe politike lijekova, te da na taj način ostvarujemo osnovni cilj a to je obezbjedjivanje racionalne upotrebe bezbjednih i efikasnih lijekova dobrog kvaliteta i pristupačne cijene.
Ministar Radunović kaže da crnogorsko zdravstvo raspolaže značajnim prostornim i tehničkim kapacitetima, te da je dijagnostika na zavidnom nivou.
S obzirom na to da je Strateija razvoja zdravstva u Crnoj Gori donijeta 2003, koliko se, po Vašem mišljenju, uspio razviti zdravstveni sistem harmonizovan sa trendovima razvoja evropskog zdravstva?
Za sprovođenje ciljeva utvrđenih Strategijom obezbijeđena je kreditna podrška Svetske banke, u iznosu od sedam miliona dolara, i započeli smo sa reformom primarnog nivoa zdravstvene zaštite, kao temelja svakog zdravstevnog sistema. Sprovedene su značajne aktivnosti i uspostavljen je koncept izabranog doktora na čitavoj teritoriji Crne Gore, reorganizovani su domovi zdravlja koji su postali centri za podršku radu izabranih doktora, stavljajući snažan akcenat na prevenciju bolesti i promociju zdravlja, rehabilitaciju i, što je prije moguće, ponovno uključenje oporavljenog ili izliječenog bolesnika u radni odnos, porodicu i šire društvo.
Uključivanje zdravstvenog sistema u međunarodni proces zdravstvene zaštite podrazumijeva i značajan normativni okvir u vidu donošenja velikog broja zakona preko kojih se transponuju evropski standardi u nacionalno zakonodavsto. Na to nas obavezuje i proces pridruživanja EU, tako da možemo reći da su naši zakoni u velikoj mjeri, a kroz donošenje podzakonskih akata biće i u potpunosti, usklađeni sa evropskim standardima.
U Crnoj Gori medju najvećim problema se označavaju duga čekanja na specijalističke preglede i dijagnostičke testove, tako da zdravstveni sistem, iako organizovan na osnovama primarne zdravstvene zaštite, ne funkcioniše na koordiniran i integrisan način?!
Reforma primarnog nivoa je samo dio projektovanih promjena, jer tek sa neophodnim promjenama na sekundranom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite i time stvaranja integrisanog zdravstvenog sistema, može se očekivati puni benefit za stanovništvo Crne Gore, odnosno ostvarivanje krajnjeg cilja reformskog procesa, a to je da građanin i njegove potrebe budu prioritet.
Da li kadrovski i prostorni kvalitet ustanova kao i tehnička opremljenost, zadovoljavaju evropske standarde?
Osnovnu organizacionu strukturu u sistemu zdravstvene zaštite čini mreža državnih zdravstvenih ustanova i ustanove u privatnom vlasništvu.
Mrežu javnih zdravstvenih ustanova Crne Gore u 2008. godini sačinjavalo je 18 domova zdravlja i 3 zdravstvene stanice, 7 opštih bolnica, 3 specijalne bolnice, Klinički centar Crne Gore (KC), IJZ i Apotekarska ustanova Crne Gore.
Prema poslednjim podacima MZ, u Crnoj Gori postoji 529 privatnih davalaca zdravstvenih usluga, uključujući 169 apoteka.
Prema podacima iz Izvještaja o radu bolničko-stacionarnih ustanova iz 2008. godine, postignuta obezbjeđenost od 385 kreveta na 100.000 stanovnika .
Broj ljekara u zemljama EU sa 321 ljekara na 100.000 stanovnika je veći nego u Crnoj Gori (204,5 ljekara na 100.000 stanovnika), ali podaci pokazuju, da nema nezaposlenih ljekara, najviše zbog ekstenzivnog zapošljavanja u zdravstvenim ustanovama.
Koliko se kod nas primjenjuje savremena zdravstvena tehnologija i kakav se kvalitet dijagnostike pruža?
U Crnoj Gori se kontinuirano ulaže u obnavljanje i nabavku medicinske opreme, posebno opreme visoke tehnološke vrednosti. Državne zdravstvene ustanove i privatna praksa raspolažu sa: 2 magnetne rezonance - MRI , 10 aparata za kompjuterizovanu tomografiju - CT . Broj mamografa u Crnoj Gori aposlutno zadovoljava sve potrebe građana za ovom dijagnostikom.
Krajem oktobra potpisan je Sporazum o finansiranju, izgradnji i korišćenju PET/CT centra u okviru Kliničkog Centra Crne Gore. PET/CT predstavlja prestižni, vodeći napredak u imaging dijagnostici (slikovnoj i funkcionalnoj tehnologiji u medicini) u otkrivanju malignih oboljenja kod pacijenata. PET/CT-Centar će kroz medicinsku efikasnost i funkcionalnost, povezanost i umreženost sa evropskim i svjetskim priznatim centrima, kroz istraživačke projekte i kontinuiranu medicinsku edukaciju, dovesti do poboljšanja nivoa kvaliteta zdravstvenih usluga, blagovremenog i preventivnog djelovanja, ranog otkrivanja i uspješnijeg liječenja uz smanjenje mortaliteta od malignih oboljenja kao i značajnog smanjenja troškova liječenja malignih bolesnika.
Iz navedenog se vidi crnogorsko zdravstvo raspolaže sa značajnim prostornim i tehničkim kapacitetima te da je dijagnostika na zavidnom nivou.
Koliko upravljanje zdravstvom odgovara savremenoj koncepciji organizacije zdravstvenog sistema, posebno u pogledu sistema planiranja?
U osnovi svega je dobro planiranje. Proces planiranja uključuje udio menadžerskih struktura zdravstvenih ustanova, a savremena organizacija zdravstvenih sistema podrazumijeva njihovu određenu autonomiju. Reformski proces koji je u toku zahtijeva jačanje menadžerskih kapaciteta, kao dio punog osposobljavanja upravljačkih struktura zdravstvenih institucija. Sistem autonomije je prepoznat Zakonom o zdravstvenoj zaštiti iz 2004 godine, ali proces sprovođenja sveobuhvatnih promjena u zdravstvenom sistemu i potreba dobrog planiranja je nametnuo potrebu i izmjena tog zakona, kojim je data uloga Ministarstvu u planiranju, odnosno, prema odredbama tog zakona, Ministarstvo daje saglasnost na investicione planove i programe iz djelatnosti javnih ustanova u skladu sa politikom održivog razvoja zdravstvenog sistema. Cilj ovakve izmjene je nesmetano odvijanje započetih reformi, uz efikasno pružanje zdravstvene zaštite, do stvaranja uslova da menadžment u punom kapacitetu, preuzme ulogu »dobrog domaćina«, što je jedan od zahtjeva reforme. Dio upravljačke strukture primarnog nivoa zdravstvene zaštite je već prošao planiranu edukaciju, u cilju sticanja neophodnih vještina.
Kada se može očekivati uvođenje integralnog zdravstvenog informacionog sistema kako bi se obezbijedilo kvalitetnije upravljanje i unaprijedio kvalitet rada?
U cilju obezbjeđenja kvalitetnijeg upravljanja i unaprijeđenja kvaliteta rada pripremljen je projekat Integrisani Bolnički Informacioni Sistem (IBIS) KCCG. Realizacija projekta se očekuje početkom naredne godine.
Glavni cilj projekta je da se informatički podrže osnovne poslovne funkcije u opštim bolnicama, koje su od značaja za analizu postojećeg stanja, uočavanje problema, kao i stvaranje solidne osnove za nastavak reforme zdravstvenog sistema.
Organizovane su i realizovane obuke za veliki broj zaposlenih u opštim bolnicama. Obučeno je ukupno 1008 zaposlenih.
Naredne godine se planira nadogradnja informacionog sistema Agencije za ljekove i medicinska sredstva, informacionog sistema opštih bolnica (druga faza projekta), informacionog sistema Ministarstva zdravlja i informacionog sistema Instituta za javno zdravlje. Integrisanjem zdravstvenog i socijalnog informacionog sistema u informacioni portal, buće obezbijedjena kvalitetna razmjena elektronskih podataka i usluga, razvoj telemedicine i elektronsko upravljanje.
Analize i izvještavanja o zdravstvenom statusu gradjana nijesu ažurirane poželjnom dinamikom, tako da smo tek nedavno dobili podatke za 2008 godinu!?
Analize i izvještaji o stausu zdravlja stanovništva se prikupljaju u toku čitave kalendarske godine, i iz tog razloga se tek u toku naredne kalendarske godine obradjuju i uporedjuju. To je i glavni razlog zbog kojeg se, na postojećem nivou razvoja informatičke podrške kompletnog sistema zdravstva, ne može ažurnije prići izvještavanju o zdravstvenom statusu stanovništva.
Zašto ne postoji segment zdravstvenog sistema koji obavlja kontrolu kvaliteta registrovanih podataka?
Razvoj integralnog informacionog sistema za zdravstvo, kao dio reformskih aktivnosti i projekta koji je podržan od strane Svjetske banke, obuhvatiće jednim značajnim dijelom i razvoj softvera za informacioni sistem Instituta za javno zdravlje, čime će se pružiti doprinos i kvalitetnijem prikupljanju i kontroli podataka nego što je to sada slučaj.
Kako bi ste okarakterisali situaciju sa ljudskim resursima uporedjujući je sa evropskim mjerilima? Po poslednjim podacima iz 2008 imamo nešto malo više od 2 ljekara na 1000 stanovnika, stomatologa 0,40 a farmaceuta 0,17.
Jedan od zaključaka Master plana koji je definisao razvoj zdravstvenog sistema za period od 2005.-2010. godine, jeste da je u prošloj deceniji došlo do nekontrolisanog povećanja broja zaposlenih, bez razmatranja finansijskih mogućnosti za pokrivanje troškova njihovog rada. To je imalo za rezultat neujednačen i disproporcionalan razvoj zdravstvenih kapaciteta i zapošljavanja. Zaključeno je da u zdravstvenom sistemu Crne Gore postoji višak administrativnog i tehničkog osoblja, u poređenju sa drugim zemljama. U tom dokumentu predstavljen je nepovoljan odnos medicinskog (doktora i sestara) i nemedicinskog osoblja (1:3:18). Ukazano je na konkretan problem viška specijalista u stomatologiji. Isto tako, zapažene su velike razlike među regionima po stanovniku.
Upravo u sklopu aktivnosti na optimatizaciji sekundarnog i tercijarnog nivoa, koje su podržane dodatnim finansiranjem iz kredita Svjetske banke, je i utvrđivanje normativa i standarda kadra, prostora i opreme u mreži zdravstvenih ustanova u Crnoj Gori. To znači identifikovanje stvarnih potreba za medicinskim kadrom, jednakomjerno na teritoriji čitave države. Za razliku od dosadašnjih, baziranih na posteljnim kapacitetima, novi normativi će se bazirati na potrebama građana za zdravstvenom zaštitom. Tek nakon završetka ovog zadatka moći ćemo sa sigurnošću govoriti o višku, odnosno manjku kadra.
Šta se od Vašeg dolaska na čelo resornog ministarstva promijenilo na polju razvijanja sistema kontrole kvaliteta zdravstvene zaštite?
Može se reći da smo na početku razvoja sistema kontrole kvaliteta i da je značajan korak u tom pravcu napravljen izmjenom akta o unutrašnjoj organizaciji Ministarstva i formiranjem Sektora za kontrolu kvaliteta. Takođe, izmjenom Zakona o zdravstvenoj zaštiti nametnuta je obaveza svim zdravstvenim ustanovama da obrazuju komisije za kontrolu kvaliteta. Prioritet Ministarstva u narednom periodu je, što je i utvrđeno Master planom, usvajanje Nacionalne strategije za razvoj kvaliteta i bezbjednosti u zdravstvenoj zaštiti, izrada kliničkih smjernica,vodiča i protokola, te sistema otvorenog izvještavanja, monitoringa i analiziranja, u cilju poboljšanja bezbjednosti pacijenata i kontrole rizika. Izrada smjernica kliničke prakse mogu biti i treba da budu alatke poboljšanja liječenja i edukacije i njihova izrada treba da bude pod nadzorom Sektora za kvalitet.
Da li Crna Gora sa svojom stopom doprinosa za zdravstveno osiguranje izlazi iz evropskih okvira? Pomenimo da se u Hrvatskoj 9 odsto BDP izdvaja za finansiranje zdravstva, a u Crnoj Gori samo 4,62 odsto; u Hrvatskoj se troši 820 eura po glavi stanovnika za liječenje građana, a u Crnoj Gori je to 260 eura...Da li je uzdrmana održivost crnogorskog zdravstvenog sistema, koji po ozbiljnim pokazateljima otežano funkcioniše I sa stopom 14-15%, što čini od 7-8% od BDP?
Sistem zdravstvene zaštite zasnovan je na principima Bizmarkovog socijalnog zdravstvenog osiguranja, koji se finansira iz doprinosa, koje plaćaju poslodavci, zaposleni i druge kategorije stanovništva. Prema Nacionalnim zdravstvenim računima, koji su rađeni na osnovu metodologije koju koristi OECD i Svjetska zdravstvena organizacija u Crnoj Gori, ukupni troškovi za zdravstvo kao dio BDP činili su 7,5% u 2006 (8,0% u 2005 i 8,2% u 2004). Ovaj dio je visok u poređenju sa nekim drugim zemljama sa malim i srednjim prihodima u regionu (Albanija 6,5% 2005, Rumunija 5,5% 2005, Bugarska 7,7% 2005). Ipak, troškovi za zdravstvo po glavi stanovnika pokazuju, da Crna Gora značajno zaostaje za razvijenijim evropskim državama.
Trenutna stopa doprinosa u Crnoj Gori iznosi 12,3 %, i ona je u odnosu na 2009.g. povećana sa tadašnjih 10,5%, imajući u vidu potrebu obezbjedjivanja održivosti sistema, a sagledano u širem kontekstu ekonomskih kretanja. Međutim, od 01. januara 2010. godine, sredstva za zdravstvenu zaštitu se opredjeljuju u Budžetu Crne Gore i sredstva koja se ne obezbijede iz doprinosa, nadoknađuju se iz opštih prihoda Budžeta, što samo potvrđuje da je zdravstveni sistem zavisan od ekonomskih mogućnosti društva koje mu postavlja okvire razvoja i određena ograničenja. Ali, treba naglasiti da ni jedno društvo, ma koliko bilo bogato, ima raskorak između evidentno narastajućih potreba za zdravstvenom zaštitom i materijalnih mogućnosti. U privredno razvijenim zemljama, sredstva za zdravstvenu zaštitu iznose preko 10%, pa ipak sve potrebe nijesu zadovoljene.
Crnogorski zdravstveni sistem se suočava problemom nedostatka novca I neadekvatnog materijalnog stimulisanja zdravstvenih radnika… Ljekar specijalista prima oko 500, a medicinska sestra 260 eura. Brojna istraživanja pokazuju da građani ovu oblast smatraju najkorumpiranijom u društvu?!
Odgovor na ovo pitanje je dijelom obuhvaćen odgovorom o izdvajanjima za zdravstvenu zaštitu. Budući da se ta sredstva opredjeljuju u Budžetu, zaposleni u zdravstvenoj djelatnosti dijele sudbinu zaposlenih u drugim djelatnostima koje imaju isti izvor finansiranja. Sigurno je da izdvajanja za javnu potrošnju, za sada, ne smiju rasti, da se plate neće povećavati i bićemo prinuđeni da unutar sistema tražimo mogućnosti za nagrađivanje kvaliteta i stimulisanje zaposlenih.
Što se ocjene o korupciji u zdravstvu tiče, najnovije istraživanje koje je sproveo CEDEM je najbolja potvrda da građani Crne Gore, polako ali sigurno prepoznaju pravac u kome se kreće uređivanje sistema i napore koji se pri tom ulažu.
Koji su vodeći uzroci prijevremeni smrti u Crnoj Gori, i kada ih uporedimo sa državama Evrope kakav se zaključak izvodi?
Pokazatelj prijevremenog umiranja su izgubljene godine života. Najveći broj godina izgubljenog života u Crnoj Gori je uzrokovan vodećim uzrocima umiranja stanovništva (kardiovaskularne bolesti, maligni tumori, oboljenja organa za disanje i povrede), koji su gotovo identični vodećim uzrocima smrti u razvijenim dijelovima svijeta, prvenstveno državama Evrope.
Značajan gubitak godina života zbog preranog umiranja, kao i značajan invaliditet i apsentizam od hroničnih nezaraznih bolesti predstavljaju veliko ekonomsko opterećenje za državu. Upražanjavanje zdravih stilova života, uz eliminisanje štetnih navika i rizičnog ponašanja, u prvom redu pušenja, nepravilne ishrane i fizičke neaktivnosti u značajnoj mjeri mogu smanjiti morbiditet i mortalitet od bolesti koje su uzrok najvećeg broj prijevremenih smrti. Implementacijom Strategije za hronične nezarazne bolesti ( usvojenom 2008. godine), stvoriće se uslovi da se do 2020. g. smanji smrtnost za 10-15%, u populaciji ispod 65. godina od najvažnijih hroničnih nezaraznih bolesti: kardio- i cerebrovaskularnih bolesti, malignih neoplazmi i diabetes mellitus-a, kao i da se produži očekivano trajanje života na rođenju za 3-5%.
Zašto još uvijek ne posjedujemo kontrolnu labaratoriju za farmaceutsko ispitivanje ljekova, i koliko je u Crnoj Gori sa tom činjenicom ugrožen efikasan process praćenja kontrole kvaliteta ljekova?
U skladu sa Zakonom, Agencija može osnovati sopstvenu kontrolnu laboratoriju ili može ugovorom povjeriti kontrolu kvaliteta lijekova drugoj laboratoriji u Crnoj Gori ili nacionalnoj laboratoriji za kontrolu kvaliteta lijekova druge zemlje.
Agencija koristi usluge Nacionalne kontrolne laboratorije Agencije za lekove i medicinska sredstva Srbije kao i Agencije za lijekove i medicinske proizvode Republike Hrvatske, po osnovu potpisanih ugovora odnosno protokola o saradnji. Agencija takođe prepoznaje sertifikate izdate od laboratorija koje su članice OMCL mreže evropskih laboratorija (Official Medicines Control Laboratory Network).
U planu je razvoj sopstvene kontrolne laboratorije u sklopu trajnog rješenja smještaja Agencije. Agencija kontroliše lijekove metodom slučajnog uzorka (sistematska kontrola) iz prometa (apoteke, veledrogerije, zdravstvene ustanove), kao i ad hock kontrole po prijavi i sumnji na neispravnost lijekova na tržištu u akreditovanim laboratorijama.
Programom rada Agencije predvidjena je izrada Strategije razvoja Nacionalne kontrolne laboratorije, kao i definisanje zahtjeva u pogledu zaposlenih, tehničkih i zahtjeva okruženja. U sklopu trajnog rješenja za smještaj Agencije,u toku naredne dvije godine predviđa se i razvijanje specifičnih analitičkih tehnika koje će se koristiti za redovnu kontrolu kvaliteta, za efikasni skrining i kontrolu u skladu sa najnovijim smjernicama EU u borbi protiv falsifikovanih lijekova.
Da li još uvijek možemo govoriti o nepostojanju zdrave nacionalne politike lijekova i neracionalne potrošnje lijekova? Šta se od Vašeg dolaska na funkciju Ministra na ovom polju promijenilo?
Do danas je Ministarstvo zdravlja preduzelo brojne aktivnosti kojima se krećemo u pravcu uspostavljanja politike u ovoj oblasti, na način kako se to rješava u razvijenim zemljama.-Usvojeno je savremeno zakonodavstvo o lijekovima koje je uskladjeno sa odgovarajućim evropskim zakonima, direktivama i ostalim propisima EU . Zakonom o lijekovima je po uzoru na evropsku praksu, uspostavljena Agencija za lijekove i medicinska sredstva CG, regulatorno tijelo za lijekove, odnosno ovlašćena institucija koja će garantovati kvalitet i sigurnost lijekova na cijeloj teritoriji Crne Gore. - Osnovan je studijski program farmacije u čijem se nastavnom programu nalaze i farmakoekonomske, farmakoepidemiološke i farmakoterapijske studijske jedinice.
Republički fond za zdravstveno osiguranje razvio je izuzetan informacioni sistem kojim je omogućeno, izmedju ostalog i praćenje potrošnje lijekova koje finansira Fond. Ovim aktivnostima stvorili smo pretpostavke i preduslove da se na naučnim osnovama farmakoterapije razvija program racionalne upotrebe lijekova i da u tom pravcu kreiramo principe politike lijekova, te da na taj način ostvarujemo osnovni cilj a to je obezbjedjivanje racionalne upotrebe bezbjednih i efikasnih lijekova dobrog kvaliteta i pristupačne cijene.
Vezani članci:
Da li vam je sadržaj ove stranice bio od koristi?