Intervju pomoćnika ministra ekonomije za energetiku Miodraga Čanovića Agenciji “Mina-business” 20.02.2011. godine

U Crnoj Gori prošle godine nijedan potrošač električne energije nije promijenio snabdjevača, iako je tržište za sve, osim domaćinstva, otvoreno 1. januara 2009, saopšteno je iz Ministarstva ekonomije.
Prema riječima pomoćnika ministra ekonomije, Miodraga Čanovića, to bi, izraženo u procentima, značilo da je formalna otvorenost tržišta oko 40 odsto, a realna nula odsto.
“Potrošač, i da je htio, nije imao prilike da bira snabdjevača. I danas postoji samo jedan snabdjevač električnom energijom - Elektroprivreda (EPCG), odnosno njena Funkcionalna cjelina (FC) Snabdijevanje”, rekao je Čanović agenciji Mina-business.
Za domaćinstva tržište će biti liberalizovano 1. januara 2015. godine. Otvaranje tržišta električne energije obaveza je koju je Crna Gora prihvatila ratifikovanjem Sporazuma o formiranju Energetske zajednice (EZ) u oktobru 2006. godine.
“Ratifikacijom Sporazuma, koji je prvi pravno-obavezujući akt Crne Gore prema EU, naša država je postala punopravna članica EZ-a”, naveo je Čanović.
Sporazum je potpisan u oktobru 2005. godine u Atini, čime je stvoren pravni okvir za uspostavljanje jedinstvenog regionalnog tržišta električne energije i gasa, sa krajnjim ciljem njegove integracije u tržište Evropske unije (EU). Sporazum je stupio na snagu 1. jula 2006. godine.
Pored Crne Gore, Sporazum su ratifikovale i Hrvatska, Srbija, Bosna i Hercegovina, Makedonija, Albanija, Bugarska, Rumunija i Kosovo. Moldavija je takođe postala članica EZ-a 1. maja prošle godine, dok je u toku procedura pregovaranja o članstvu sa Ukrajinom i Gruzijom.
Stupanjem na snagu Sporazuma, članice EZ-a su preuzele obavezu implementacije direktiva EU koje se odnose na interno tržište električne energije i prirodnog gasa, zaštitu životne sredine, obnovljive izvore energije, kao i osiguravanja uslova da kupci, saglasno kategoriji kojoj pripadaju, steknu status kvalifikovanog kupca.
Sporazumom su definisani i rokovi do kojih zemlje članice treba da ispune utvrđene obaveze.
“Crna Gora uspješno sarađuje sa Sekretarijatom Energetske zajednice i aktivno učestvuje u radu ostalih njenih institucija, kao što su Savjet ministara, Stalna grupa na visokom nivou, Regulatorni odbor, Forum za električnu energiju, Gasni, Socijalni i Naftni forum, radne grupa za energetsku efikasnost i za obnovljive izvore energije”, kazao je Čanović.
U skladu sa preuzetim obavezama, kako je dodao, u Crnoj Gori se realizuje reforma energetskog sektora, sa aspekta energetske politike i strategije i sa institucionalno-organizacionog i pravno-regulatornog.
Reforma energetske politike i strategije podrazumijeva usklađivanje strateških energetskih ciljeva Crne Gore sa onima EU, odnosno EZ-a, i to, prije svega, u oblasti energetske efikasnosti, obnovljivih izvora energije i zaštite životne sredine. U skladu sa ciljevima EU definisana su glavna strateška dokumenta Crne Gore, prije svega Energetska politika i Strategija razvoja energetike do 2025. godine.
“Sada se u Ministarstvu ekonomije pripremaju aktivnosti za reviziju i inoviranje tih dokumenata”, saopštio je Čanović.
On je podsjetio da je u maju prošle godine usvojen Zakon o energetici koji je usaglašen sa direktivama EU, koje se odnose na tržište električne energije, prirodnog gasa, korišćenje energije iz obnovljivih izvora, kogeneracije i sigurnost snabdijevanja električnom energijom i prirodnim gasom, kao i obezbjeđenje rezervi naftnih derivata.
Prema riječima Čanovića, sa institucionalno-organizacionog aspekta, značajni reformski koraci su osnivanje Regulatorne agencije za energetiku i restrukturiranje energetskih subjekata, prije svega Elektroprivrede (EPCG).
U okviru procesa pravnog razdvajanja EPCG, krajem marta 2009. godine izdvojen je Prenos iz kompanije, koji sada posluje pod novim nazivom Crnogorski elektroprenosni sistem i obavlja djelatnost prenosa električne energije preko prenosne mreže, upravljanje elektroenergetskim sistemom, održavanje i razvoj prenosne mreže i funkciju operatora tržišta.
“Sada se obavljaju pripreme za izdvajanje operatora tržišta iz Crnogorskog elektroprenosnog sistema”, rekao je Čanović.
Nakon formiranja Prenosa, EPCG kao vertikalno integrisanu, funkcionalno razdvojenu kompaniju čine tri funkcionalne cjeline - Proizvodnja, Distribucija i Snabdijevanje, kao i dvije organizacione - Direkcija i Elektrogradnja.
Čanović podsjeća da je 2009. godine realizovan proces parcijalne privatizacije i dokapitalizacije EPCG, nakon čega je italijanska kompanija A2A postala vlasnik 43,7 odsto akcija crnogorske elektroenergetske kompanije.
U skladu sa novim Zakonom o energetici, planirano je i razdvajanje operatora distributivnog sistema od tržišnih elektroenergetskih djelatnosti.
“Sa aspekta reforme pravno-regulatornog okvira crnogorskog energetskog sektora, najznačajnije aktivnosti koje su realizovane u prethodnom periodu su licenciranje energetskih subjekata, reforma tarifnog sistema i otvaranje tržišta električne energije za sve potrošače, osim za domaćinstva”, naveo je Čanović.
Obaveza Crne Gore, kao članice Energetske zajednice, pored ostalog je i stvaranje uslova za uspostavljanje tržišta prirodnog gasa. U skladu sa tim, novim Zakonom o energetici, uvodi se i uređuje tržište gasa.
Čanović je saopštio da su na sastanku Savjeta ministara Energetske zajednice, koji je održan 18. decembra 2009. godine u Zagrebu, intenzivirani pregovori u vezi formiranja Aukcijske kuće, čije će sjedište biti u Crnoj Gori.
“Cilj je da se formiranjem Aukcijske kuće (CAO) obezbijedi transparentna alokacija prekograničnih kapaciteta i nediskriminatorno upravljanje prekograničnim zagušenjem u regionu, zasnovano na principima konkurencije. Na taj način bi se omogućilo efikasno korišćenje svih infrastruktura za prekogranični prenos električne energije, podsticanje trgovine i povećanje sigurnost snabdijevanja”, kazao je Čanović.
Ipak, kako je dodao, nije ostvareno mnogo napretka u implementaciji projekta.
“Koordinaciona aukcijska kuća još nije formirana, niti je implementiran bilo kakav drugi metod koordiniranog upravljanja zagušenjem i procedura za alokaciju kapaciteta na tržište”, rekao je Čanović.
On je dodao da su institucije EZ-a više puta pokazale zabrintost zbog nepoštovanja pravnih obaveza Sporazuma nastalih usljed neizvršenja tih poslova.
“Crna Gora je u dosadašnjem periodu u potpunosti pružala podršku ovom projektu, uključujući Vladu i Crnogorski elektroprenosni sistem”, saopštio je Čanović.
On je podsjetio da Strategija razvoja energetike do 2025. godine, a takođe i Sporazum o EZ-u, kao jedno od strateških opredjeljenja, definišu ispunjenje zahtjeva o skladišnim kapacitetima za držanje obaveznih 90-o dnevnih rezervi naftnih derivata, u skladu sa važećim direktivama.
Ministarstvo ekonomije je pripremilo Uredbu o strateškim rezervama naftnih derivate i dostavilo Vladi na usvajanje.
“U izradi Predloga uredbe korišćena je najnovija direktiva vezana za oblast obaveznih rezervi tešnih naftnih derivate”, rekao je Čanović.
Na posljednjem sastanku Savjeta ministara u Skoplju prošle godine, ministri su zaključili da će glavni prioriteti za ovu godinu biti konkretni koraci koji se odnose na promociju investicija u cilju razvoja regionalnog tržišta, energetska efikasnost i obnovljivi izvori energije, razvoj naftne dimenzije i poboljšanje socijalnog dijaloga u skladu sa Memorandumom o socijalnim pitanjima u okviru Energetske zajednice.
Takođe, u narednom periodu će morati postepeno da se usklađuju nacionalni propisi o energetici sa novim odredbama Trećeg paketa unutrašnjeg energetskog tržišta.
“Osnovni zahtjevi Trećeg paketa u elektroenergetskom sistemu su transparentnost, razdvajanje mrežnih djelatnosti kao prirodnog monopola od proizvodnje i snabdijevanja kao tržišnih djelatnosti, povećanje ovlašćenja i jačanje nezavisnosti regulatora i uspostavljanje koordinacije energetske regulacije (ACER), jačanje tržišta električne energije i gasa, slobodan pristup treće strane i transfer energije”, objasnio je Čanović.