Saopštenje povodom godišnjice proglašenja Crne Gore za ekološku državu

Od 20. septembra 1991. godine, kada je Skupština Crne Gore, na zasijedanju održanom na Žabljaku, usvojila Deklaraciju o proglašenju Crne Gore za ekološku državu, pa do danas, pređen je dug razvojni put na polju promovisanja i izgradnje tog koncepta.

Nakon pomenutog perioda, intenzivirane su aktivnosti koje su kao rezultat imale donošenje dokumenata i propisa usmjerenih prevashodno na zaštitu i unaprijeđenje životne sredine. 2001. godine, usvojena je studija “Pravci razvoja Crne Gore kao ekološke države”, u kojoj su sagledane osobenosti i mogućnosti njenog održivog razvoja.

Naredne godine, crnogorska delegacija je učestvovala na Svjetskom samitu o održivom razvoju u Johannesburgu (Južna Afrika), nakon čega se pristupilo pripremama i izradi Nacionalne strategije održivog razvoja, (usvojena 2007.godine) uz uključivanje lokalne samouprave, naučno-stručnih institucija, nevladinih organizacija, poslovne zajednice i državnih organa.

2007. godine usvojen je najviši političko-pravni akt – prvi Ustav nezavisne države Crne Gore koji sadrži odredbe o posvećenosti zaštiti životne sredine i razvoju baziranom na principima održivosti.

Civilno društvo je sve više uključeno u kreiranje politike zaštite životne sredine. Danas se intenzivno radi na informisanju građana u ovoj oblasti, podizanju svijesti javnosti o pitanjima njenog očuvanja, a svi relevantni društveni subjekti se ohrabruju da iznesu svoj stav i aktivno učestvuju u donošenju odluka.

Transparentnost je zagarantovana i potvrđivanjem Arhuske konvencije, koja je formalno- pravno ušla u sistem Crne Gore 2009. godine. Fundamentalno pitanje koje Konvencija reguliše jeste pravo čovjeka da živi u sredini koja obezbjeđuje zdravlje i dobrobit, te obavezuje da se takva životna sredina čuva i unaprijeđuje u interesu sadašnjih i budućih generacija. Arhuska konvencija nalaže pružanje informacija i olakšavanja učešća javnosti u donošenju odluka, omogućavanja pravne zaštite u slučaju povrede ovih prava, kao i promovisanju ekološke svijesti.

Izvještavanje o stanju životne sredine vrši se na godišnjem nivou, u okviru Informacije o stanju životne sredine koja sadrži prikaz stanja po segmentima (vazduh, klimatske promjene, vode, morski ekosistem, zemljište, otpad, biodiverzitet, buka u životnoj sredini, radioaktivnost u životnoj sredini), kao i mjere u cilju poboljšanja postojećeg stanja, a o čijoj realizaciji se izvještava polugodišnje. Ovogodišnjim Akcionim planom definisano je 100 mjera u 8 tematskih oblasti i njihova realizacija će se pratiti u narednom periodu.

Gotovo 10% kopnene teritorije je pod nacionalnom zaštitom, uz 4 lokaliteta pod međunarodnom zaštitom (UNESCO, Ramsar). U toku je i proces uspostavljanja dva regionalna parka “Komovi” i “Piva”.

Aktivno se radi na rješavanju problema konačnog tretmana opasnog industrijskog otpada kroz projekat “Upravljanje industrijskim otpadom i čišćenje“, koji Vlada, preko Ministarstva održivog razvoja i turizma, realizuje u saradnji sa Svjetskom bankom.

Takođe, u Crnoj Gori postoji Regionalni centar za obradu otpada (deponija i reciklažni centar) u Podgorici na lokaciji „Livade“, izgrađen 2006. godine za potrebe Glavnog grada i opštine Danilovgrad, dok je u Baru na lokaciji „Možura“ u julu 2012. godine izgrađena deponija za potrebe opština Bar i Ulcinj. Njenom korišćenju su se krajem 2012. godine priključile i opštine Kotor, Budva i Tivat.

Utvrđene su zone kvaliteta vazduha, uspostavljena je državna mreža za njegovo praćenje i omogućeno redovno izvještavanje o ovoj temi prema Evropskoj agenciji za zaštitu životne sredine i domaćoj javnosti u skladu sa standardima EU. U ovoj oblasti domaće zakonodavstvo je potpuno usklađeno sa evropskim, a donešen je i prvi strateški dokument- Strategija upravljanja kvalitetom vazduha sa akcionim planom za period 2013-2016.

Ove godine počelo se sa procedurom izdavanja IPPC dozvola (integrisana dozvola koja se izdaje na osnovu Zakona o integrisanom sprječavanju i kontroli zagađivanja životne sredine) kojom se garantuju minimalna zagađenja, odnosno najviši uslovi zaštite životne sredine i najmanji rizik po zdravlje stanovnika. Do sada su izdate tri IPPC dozvole.

U cilju obezbjeđenja adekvatne zaštite od zračenja, uklonjen je 31 radioaktivni gromobran sa objekata i smješten u skladište radioaktivnog otpada, a aktivno se radi na uklanjanju preostalih na čitavoj teritoriji Crne Gore.

Crna Gora ima intenzivnu saradnju, dijalog i razmjenu informacija sa EK. Time su stvorene i pretpostavke za kvalitetne pregovore u Poglavlju 27 koje predstavlja pravnu tekovinu u oblasti životne sredine. Ono obuhvata oko 700 propisa i čini trećinu zakonodavstva EU. Pregovori iz poglavlja 27 važe za najzahtjevije i za njih su potrebna velika finansijska sredstva i administrativni kapaciteti.

Ipak, preuzimanje kao i implementacija EU pravne tekovine je dobra prilika za unaprijeđenje zaštite životne sredine i kvaliteta života, i neophodan preduslov za sprovođenje principa i standarda održivog razvoja.

Crna Gora danas, duboko je posvećena zaštiti zdravlja i života ljudi, kvaliteta ekosistema, zaštiti biljnih i životinjskih vrsta, očuvanju ravnoteže i ekološke stabilnosti prirode, racionalnom i adekvatnom korišćenju prirodnih resursa, ulaganju u čiste izvore energije, unaprijeđenju sistema zaštite životne sredine, smanjenju zagađenja i ukupnog pritiska na životnu sredinu.

S tim u vezi i koncept zelene ekonomije danas sve više dobija na značaju, a životna sredina postaje važan kapital Crne Gore, uz istovremeno promovisanje ekološkog i društveno odgovornog poslovanja. Zaštita i unaprijeđenje životnog i poslovnog okruženja, predstavljaju prioritete. U tom pogledu, zelena ekonomija i investicije u životnu sredinu, zasnovani na ideji održivog razvoja, proizvodnje i potrošnje i društveno odgovornog poslovanja, jesu jedan od strateških pravaca razvoja naše ekonomije u budućnosti.

Na kraju, jedinstvene prirodne ljepote Crne Gore nas obavezuju da svi zajedno uložimo napore, kako bi sačuvali neprocjenjivo blago kojim naša zemlja obiluje i istovremeno dali svoj doprinos zaštiti i obnavljanju prirodnih resursa. Crna Gora, kao ekološka drzava, ima zadatak da svoju budućnost gradi na načelima održivog razvoja uz promovisanje odgovornog odnosa prema životnoj sredini.