Ministar Pejanović-Đurišić učestvovala na XV Cetinjskom parlamentarnom forumu

Ministar odbrane prof dr. Milica Pejanović-Đurišić učestvovala je danas na XV Cetinjskom parlamentarnom forumu na sesiji „Evroatlantske integracije i implikacije na budžetski proces odbrane“.

U nastavku je izlaganje ministra Pejanović-Đurišić:

Poštovani poslanici,

Vaše Ekselencije,

Poštovane dame i gospodo,

 

Izuzetna mi je čast prisustvovati i učestvovati na 15. sastanku Cetinjskog parlamentarnog foruma i ovom prilikom želim da se zahvalim organizatoru na pozivu.

 

Tema ovogodišnjeg Foruma “Jačanje kontrolne uloge Parlamenta nad sektorom odbrane i bezbjednosti” je vrlo inspirativna i svakako zahtijeva adekvatnu pažnju i vrijeme. Ovo iz razloga što se broj odbrambenih i bezbjednosnih izazova u ovom vijeku svakim danom uvećava, izazivajući potrebu za odgovarajućim reakcijama institucija, uključujući i Parlament .

 

Kompletna reforma sistema odbrane i bezbjednosti podrazumijeva uspostavljanje ravnoteže između potreba društva za vojnim potencijalima s jedne strane, i mehanizama njihove civilne, demokratske kontrole s druge strane. Drugim riječima, neophodno je naći pravu mjeru između potreba za „odbranom i bezbjednosti“ i   razvoja „demokratskih vrijednosti“.

 

Još prije oko 2500 godina Platon je postavio pitanje “Who shall guard the guards“? odnosno „Ko će nadgledati čuvare (vojsku)?“, tako da ono nije novo i na njega razvijene demokratske države, i dalje pokušavaju dati odgovor.

 

Iskustvo stečeno u različitim zemljama kroz različite vremenske periode potencira činjenicu da političke potrebe diktiraju vojnu aktivnost, zbog čega je utvrđena ideja o prvenstvu civilne političke vlasti nad vojnom, u svakom trenutku.

 

U kontekstu civilno-vojnih odnosa treba imati u vidu da se uloga i struktura vojske mijenja u skladu sa političko-strateškim promjenama na globalnom nivou – tako, danas, imamo situacije da se pripadnici vojske raspoređuju na zadatke koji nemaju tipično vojni karakter kao što su humanitarne misije, mirovne misije i sl.

 

Takođe, razvoj savremenih civilno-vojnih odnosa prati ukupan društveni razvoj, koji je okarakterisan izrazitom globalizacijom. Transformacija kroz koju prolazi vojska je ništa drugo do refleksija transformacija kroz koju prolaze i ostali sistemi kao što su finansije, trgovina, privreda, komunikacione i informacione tehnologije. Sve to diktira promjene strukture i spremnosti nacionalnih oružanih snaga. Moderne vojske treba da budu veoma stručne, dobro obučene i opremljene i sa sposobnostima brze i maksimalne mobilnosti. Savremeni vojnik treba da bude psihološki spreman, obučen i spreman da odgovori i na zadatke koje u tradicionalnom smislu nemaju vojni karakter, kao što su:

-          Pružanje humanitarne pomoći ugroženima;

-          Pružanje pomoći u prirodnim i vještački izazavanim katastrofama;

-          Vršenje aktivnosti čuvanja granice;

-          Borba protiv terorizma i transnacionalnog kriminala;

-          Preventivne radnje i intervencija u kontekstu čuvanja javnog reda i mira.

 

Pitanje demokratske političke kontrole nad sektorom odbrane jedan od važnih uslova za prijem u članstvo kako u Evropsku uniju, tako i u NATO. Značaj ovom pitanju pridaje i Organizacija za saradnju i bezbjednost u Evropi (OEBS), čije su zemlje potpisnice saglasne da demokratska politička kontrola nad vojnim i bezbjednosnim snagama predstavlja “nerazdvojivi elemenat stabilnosti i sigurnosti u svijetu”.

 

Imajući u vidu navedeno, postavlja se pitanje kako se finansiraju odbrambene snage? Kolikim to budžetima one raspolažu? Ko kontroliše dodjeljivanje i trošenje tog budžeta?

 

Ovakva pitanja su posebno aktuelna u uslovima gdje se  procjena potreba za odbranom zemlje posmatra prvenstveno kroz prizmu izbalansirane raspodjele državnog budžeta.

 

Dame i gospodo,

 

S obzirom na sve što sam već navela, značajno je ukazati na to kako se odvijaju reforme u crnogorskom Ministarstvu odbrane, koje je ujedno i “najmlađe” Ministarstvo u našoj državnoj upravi. Poznata je činjenica da je Ministarstvo odbrane formirano odmah nakon sticanja nezavisnosti 2006. godine kada je inicirana i sveobuhvatna reforma sektora odbrane. Već u decembru 2006. godine Crna Gora postaje članica Partnerstva za mir, čime je demonstrirano opredjeljenje da se procesi reforme odvijaju paraleleno sa procesima evroatlanskih integracija sa krajnjim ciljem dobijanja statusa NATO člana.

 

Prethodnih šest godina, intezivno se radilo na stvaranju uslova, kako normativnih tako i ekonomskih sa ciljem ispunjavanja postavljenih zadataka. Donešen je set značajnih propisa i politika. Urađena je nova formacija Vojske Crne Gore i prešlo se sa sistema obaveznog služenja vojnog roka na sistem profesionalne vojske. Ovdje je značajno napomenuti da je za implementaciju svih reformi bila neophodna snažna politička volja i podrška. Takođe, konstantna podrška naših strateških partnera i saveznika dala je na značaju cijelog procesa. I naravno, nemoguće je zaobići doprinos koji su  ovim procesima dali Skupština Crne Gore i poslanici.

 

Sve ove aktivnosti zahtijevale su dobro planiranje, donošenje i upravljanje budžetom odbrane, koji podrazumijeva finansijska sredstva potrebna za modernizaciju i opremanje sektora odbrane, izgradnju potrebne odbrambeno-vojne infrastrukture i implementaciju programa i projekata ministarstva odbrane. Prilikom planiranja budžeta odbrane vodi se računa o strateški postavljenim ciljevima u ovoj oblasti. U našem slučaju, imajući u vidu aspiracije Crne Gore za članstvo u NATO, potrebno je voditi računa da sve članice NATO imaju nepisanu obavezu izdvajanja do 2% svog BDP na odbranu.

 

Budžeti generalno, i kada je odbrana u pitanju, omogućavaju da se javna sredstva namjenski koriste za određene prioritete, kao i da se troše na odgovoran način. U toku planiranja i donošenja budžeta moraju se uzeti u obzir brojni faktori, uključujući strateško okruženje, raspoloživa sredstva i moguće učešće u vojnim ili mirovnim operacijama.

 

Ono što je značajno prilikom planiranja budžeta odbrane jeste da se isti mora posmatrati u okviru dugoročnog procesa planiranja. Ovaj proces mora da korespondira strategiji odbrane i strategiji nacionalne bezbjednosti, jer nabavka opreme i obuka ljudskih resursa zahtijeva značajno ulaganje finansijskih sredstava i traje dugo.

 

U cilju transparentnijeg i efikasnijeg trošenja budžetskih sredstava odbrane, a u kontekstu civilne, demokratske kontrole nad odbrambeno-bezbjednosnim sektorom značajna je uloga Parlamenta. U skladu sa Zakonom o Parlamentarnom nadzoru nad odbrambeno-bezbjednosnim  sektorom Crne Gore, Parlamentarni odbor za odbranu i bezbjednost, pored ostalog, razmatra Prijedloge zakona o budžetu Crne Gore u dijelu koji se odnosi na potrošačke jedinice: Ministarstvo odbrane, Ministarstvo unutrašnjih poslova i Agenciju za nacionalnu bezbjednost. Takođe, u dijelu odbrane, predmet razmatranja ovog Odbora su Izvještaj o radu Ministarstva odbrane, Izvještaj o ukupnom stanju u Vojsci Crne Gore i Izvještaj o upotrebi jedinica Vojske Crne Gore u međunarodnim snagama.

 

Kada govorimo o strategijama i mjerama koje se koriste za izgradnju integriteta budžetskog procesa odbrane, možemo reći da se integritet budžetskog procesa u Ministarstvu odbrane obezbjeđuje primjenom zajedničke pravne osnove, jedinstvene budžetske klasifikacije, jedinstvenog sistema budžetskog računovodstva, utvrđenih kriterijumima za sprovođenje unutrašnje kontrole i interne revizije, kao i upotrebom jedinstvene dokumentacije za izradu Zahtjeva za budžetskim sredstvima.   

 

Strategijski pregled odbrane  pruža kvalitetnu osnovu za razvoj dugoročnog i srednjoročnog planiranja čime se ojačava  efikasnost i efektivnost planiranja svih aktivnost na svim nivoima u ministarstvu.

 

Podizanjem transparentnosti poslovanja, kroz kvalitetno finansijsko izvještavanje  i uspostavljanjem sistema interne kontrole i revizije u Ministarstvu odbrane obezbjeđuje se integritet budžetskog procesa i smanjuje mogućnost za eventualne zloupotrebe budžetskih sredstava.

 

Međutim, iz iskustva se pokazuje da su javne nabavke u sistemu odbrane veoma interesantna tema naročito sa aspekta transparentnosti i odgovornosti nosioca ovih procesa.

 

Svi postupci nabavki u Ministarstvu odbrane sprovode se po godišnjim planovima javnih i povjerljivih nabavki, a u skladu sa Zakonom o javnim nabavkama Crne Gore i Uredbom o spoljnoj trgovini sredstvima za posebne namjene.

 

Javne nabavke se odnose na nabavke roba, radova i usluga za potrebe Ministarstva odbrane i Vojske Crne Gore. Pri sprovođenju postupaka javnih nabavki poštuju se osnovni principi pravedne konkurencije, transparentnosti i jednakog tretmana.

 

Ministarstvo odbrane u više od 90% javnih nabavki sprovodi otvoreni postupak, i o svim postupcima nabavki izvještava putem godišnjeg izvještaja o nabavkama Upravu za javne nabavke, kada su u pitanju javne nabavke, i Vladu Crne Gore, kada su u pitanju povjerljive nabavke.

 

Za uspješno sprovođenje postupaka nabavki vrlo važna su tri segmenta, a to su: planiranje, organizacija i sprovođenje postupaka. Svi elementi postupaka su pod stalnom pažnjom, kako bi se  eventualno dodatno unaprijedio zakonski okvir za obezbjedjivanje još kvalitetnijeg nivoa transparentnosti i odgovornosti.

 

Na kraju, željela bih da još jednom pozdravim organizovanje ovakvog skupa, i priliku da mi kao  predstavnici izvršnog dijela sektora odbrane možemo da podijelimo iskustva i informacije sa parlamentarcima, sa pozicija ne samo njihove kontrolne uloge, već i zajedničkog interesa u pogledu uspješnog funkcionisanja ovog sektora.

 

Takođe,  zahvaljujem se našem domaćinu – Skupštini Crne Gore, gdje je prepoznat značaj ovog pitanja. Nadam se da sam uspjela da vam za ovo kratko vrijeme predstavim aktivnosti koje se odvijaju u našem Ministarstvu i očekujem vaše razumijevanje i dalju podršku u ispunjavanju izuzetno zahtjevnih zadataka i obaveza u pogledu  kreiranja i održavanja stabilnosti, kako u regionu, tako i globalno.