Geografski informacioni sistem za bolje prekogranično upravljanje poplavama u slivu Lima

Geografski informacioni sistem

za bolje prekogranično upravljanje poplavama

u slivu rijeke Lim

Kontekst

Projekat „Geografski informacioni sistem za bolje prekogranično upravljanje poplavama u slivu Lima“ (Through Geographic Information System towards Better Cross-border Flood Risk Management in the Lim River Basin) je realizovan u programu prekogranične saradnje finansirane iz IPA-fondova Europske Unije.

Projekat se implementira u Srbiji kroz javno vodoprivredno preduzeće Srbijavode i u Crnoj Gori kroz Upravu za vode, u periodu od 17. 10. 2012. do 16. 10. 2014. godine.

Ovom prilikom se Uprava za vode pojavila po prvi put u ulozi aplikanta za sredstva iz EU fondova.

Ciljne grupe projekta su lokalna samouprava na teritoriji sliva rijeke Lim, državna uprava i javne ustanove, naučno-obrazovne ustanove, stručna i široka građanska javnost.

Tema projekta je zaštita od poplava u prekograničnoj zoni, koja predstavlja vrijedan ekonomski resurs za obje države. Zajednički razvoj javnih institucionalnih sistema prevencije u ovom projektu postaje efikasniji kroz geografski informacioni sistem.

Ciljevi su:

-sprovođenje zajedničkog istraživanja postojećih dokumenata, master planova i legislative vezane za upravljanje vodama u slivu Lima, razmjena znanja i definisanje preporuka za unapređenje;

-sveobuhvatno jačanje kapaciteta javne službe i tehničko unapređenje javnih institucija, koje su angažovane u upravljanju rizicima od poplava;

-razvoj efikasnog i javno dostupnog seta usluga za sve subjekte angažovane u upravljanju rizicima od poplava;

-podizanje zajedničke svijesti eksperata i javnosti o pitanjima zaštite životne sredine.

Stanje i mogućnosti

Veliki dio Lima i njegovih pritoka je sklon poplavama. Za posljednjeg pola vijeka registrovano je nekoliko većih pojava ove vrste, a u posljednje vrijeme one su još učestalije. Visoki vodostaji uzrokuju plavljenje urbanih površina, ugrožavajući bezbjednost stanovništva i nanoseći ekonomske štete. Plavljenje industrijskih objekata ili deponija otpada, pored navedenog, donosi i opasnost od zagađivanja. Erozija, koja prati velike proticaje, uzrokuje štete na poljoprivrednom zemljištu, a često i na saobraćajnicama, što parališe društvene i ekonomske aktivnosti i iziskuje investicije u ponovnu izgradnju.

Geografski informacioni sistem omogućava vezivanje svih podataka, koji imaju prostornu komponentu, za konkretni geografski položaj. Podaci se čuvaju u digitalnom obliku i svaka vrsta se nalazi u posebnom sloju (napr. položaj vodnih tijela i njihove karakteristike, položaj hidroloških stanica i informacije o izmjerenim veličinama ili o opremi stanica, položaj naselja i broj stanovnika, itd.) Kombinacijom ovih grupa podataka stvaraju se uslovi ne samo za pregledni prikaz na karti, već i za analize, koje softver podržava u prostoru.

U domenu zaštite od poplava to predstavlja prije svega mogućnost stvaranja prostornog modela terena u kompletnom slivu i hidrografske mreže sa visinskom komponentom (padovi, poprečni presjeci na profilima). U takav model unose se podaci o količinama voda, koje bi se s određenom vjerovatnoćom mogle pojaviti na pojedinim profilima toka. Podatak o vodostaju može se prenijeti na teren i dobiti zona, koja bi bila - s datom vjerovatnoćom - na toj dionici plavljena.

Karte plavnih zona neprocjenjive su za planiranje akutne zaštite od poplava (govore o plavljenju pristupnih saobraćajnica, ukazuju na redosljed dolaženja vode do pojedinih objekata itd.)

Ako se karte plavnih zona kombinuju s podacima o dobrima, koja se nalaze na konkretnom prostoru, dobijamo tzv. karte ugroženosti od poplava. One govore o tome, s kakvom vjerovatnoćom bi se konkretni objekat mogao plaviti, ili koliko dobara bi bilo plavljeno pri pojavi poplava s datom vjerovatnoćom.

Na navedeno se može nadovezati planiranje preventivne zaštite od poplava, koja se u dugoročnom pogledu uvijek javlja kao povoljnija od akutnih intervencija. U plavnim zonama se ili izbjegava gradnja, ili se u njima predviđaju hidrotehnički objekti za zaštitu od poplava.

Aktivnosti

U pojedinim aktivnostima Projekta:

-izrađena je Studija o stanju i potencijalima u upravljanju rizicima od poplava za sliv Lima,

-nakon nabavke hardvera i softvera, organizovane su dvije obuke za korisnike GIS-a

-postojeći vodoprivredni podaci, su konvertovani u digitalni oblik

-za setove podataka prikupljene konverzijom i terenskim mjerenjima su kreirane matrice za štampu karata i eventualnih plavnih zona

-radi šire dostupnosti geoprostornih podataka, izrađen je geoportal objavljen na internetu

-sa ciljem promovisanja rezultata Projekta i stvorenih mogućnosti publikovani su informativni materijali i organizovane radionice u svim opštinama na kojim se sliv Lima prostire.

Zaključci i perspektive

Poplave ne poznaju geografske granice. Predstavljaju najbolji primjer potrebe za prekograničnom saradnjom dvije zemlje. Ona se, u ovom slučaju, ostvarila u Srbiji i Crnoj Gori pod okriljem pretpristupne podrške Evropske Unije, koja već nekoliko decenija uočava potrebu za zaštitom od poplava i temelji je u nadnacionalnoj legislativi.

Projektom „Geografski informacioni sistem za bolje prekogranično upravljanje poplavama u slivu Lima“ stvorene su tehničke i kadrovske pretpostavke za uspostavljanje geografskog informacionog sistema u sektoru voda Crne Gore.

Učitan je prostorni model terena, popisani i sistematizovani su podaci iz domena zaštite od poplava. Uz pomoć partnerske institucije iz Srbije, kreiran je model podataka.

Dodatnu perspektivu daje mogućnost da se sistem, formiran za potrebe sliva rijeke Lim, primijeni i na ostaloj teritoriji Crne Gore.

Tom prilikom su uočene potrebe za dopunskim istraživanjima, prije svega u domenu pouzdanih hidroloških podataka o pojavama velikih voda, a takođe podataka o kapacitetima izgrađenim na pogađanom prostoru, koje je potrebno štititi.

Za sektor voda u Crnoj Gori je veoma bitna i činjenica, da se ovim aktivnostima uspostavio osnov za budući Vodni informacioni sistem. Nadogradnjom modela podataka i dopunom za informacije vezane za ostale oblasti upravljanja vodama, može se obezbjediti moćno sredstvo za organizaciju podataka i napredne analize u kompletnom domenu voda. Takav sistem može da povezuje sve institucije, koje se bave upravljanjem vodama na nacionalnom ili regionalnom nivou.

Prilikom implementacije Projekta su uočeni argumenti i mogućnosti za iniciranje sporazuma između Srbije i Crne Gore o prekograničnoj saradnji u upravljanju rizicima od poplava u slivu rijeke Lim. Obje partnerske institucije su, zahvaljujući navedenom radu, stekle uvid u potrebe za zajedničkim istraživanjima i ulaganjima, koje takav sporazum može okvirno potkrijepiti.

Poznavanje prostora i prevencija su u domenu zaštite od poplava ključni.

Prvu verziju Geoportala možete pogledati na linku: http://82.117.199.130/lim/

Brošuru o Projektu možete preuzeti pritiskom na polje download koje se nalazi iznad teksta ove objave.

This project is funded

by the EU