Treći godišnji izvještaj o sprovođenju Milenijumskih razvojnih ciljeva u Crnoj Gori (01. januara do 31. decembra 2013. godine)

Međunarodni kontekst: Milenijumski razvojni ciljevi (MRC) rezultat su pregovora Milenijumskog samita održanog 2000. godine. U skladu sa usvojenom Milenijumskom deklaracijom Ujedinjenih nacija (UN), sprovođenje i praćenje osam Milenijumskih razvojnih ciljeva definisano je kao jedna od najvažnijih obaveza zemalja članica UN-a do 2015. godine, samim tim, oni predstavljaju i jedan od prioriteta u razvojnoj agendi Crne Gore.

MRC 1 - Iskorjenjivanje ekstremnog siromaštva i gladi,
MRC 2 - Ostvarivanje univerzalnog osnovnog obrazovanja,
MRC 3 - Ostvarivanje ravnopravnosti polova i osnaživanje položaja žena,
MRC 4 - Smanjenje smrtnosti djece,
MRC 5 - Poboljšanje zdravlja majki,
MRC 6 - Borba protiv HIV/AIDS, malarije i drugih bolesti,
MRC 7 - Obezbjeđivanje održivosti životne sredine,
MRC 8 - Uspostavljanje globalnog partnerstva za razvoj.

Crna Gora i MDGs: Crna Gora se kao potpisnica Milenijumske deklaracija, obavezala da implementira Milenijumske razvojne ciljeve i da prati njihovo sprovođenje. Period izvještavanja započeo je 2004. godine od kada su izrađeni i od strane Vlade Crne Gore usvojeni sljedeći izvještaji:
• jula 2005. godine - inicijalni Izvještaj o napretku u ostvarivanju Milenijumskih razvojnih ciljeva u Crnoj Gori, kojim je utvrđen tadašnji status razvoja Crne Gore u odnosu na MRC.
• jula 2010. godine - Srednjoročni izvještaj o Milenijumskim razvojnim ciljevima u Crnoj Gori. Pripremljen je u saradnji sa UN sistemom u Crnoj Gori i daje presjek stanja u svih 8 oblasti. Značaj izrade ovog Izvještaja je nacionalizacija MRC, odnosno prilagođavanje globalnih Ciljeva nacionalnim uslovima razvoja.
• decembra 2011. godine - Prvi godišnji izvještaj o sprovođenju Milenijumskih razvojnih ciljeva u Crnoj Gori. Ovim izvještajem je započelo praćenje sprovođenja MRC na godišnjem nivou, što je kao obaveza proisteklo prilikom usvajanja Srednjoročnog izvještaja.
• aprila 2013. godine - Drugi godišnji izvještaj o sprovođenju Milenijumskih razvojnih ciljeva u Crnoj Gori, kojim je pored presjeka stanja za osam ciljeva definisan i set preporuka za prevazilaženje problema u realizaciji ciljeva. Prilikom usvajanja ovog izvještaja od strane Vlade Crne Gore zaduženi su svi državni organi u čijoj je nadležnosti praćenje pojedinih ciljeva da na bazi definisanih preporuka dostave pregled stanja njihove sprovedenosti, kao osnov za izradu Trećeg godišnjeg izvještaja.
• septembra 2013. godine - Izvještaj o Milenijumskim razvojnim ciljevima u Crnoj Gori za period od 2010. do 2013. godine, osnov za pripremu Platforme za učešće na sastanku visokog nivoa o Milenijumskim razvojnim ciljevima, koji je održan 25. septembra 2013. godine u sjedištu Ujedinjenih nacija u Njujorku
• juna 2014. godine – Тreći godišnji izvještaj o sprovođenju milenijumskih razvojnih ciljeva u Crnoj Gori (01. januara do 31. decembra 2013. godine)


Zaključci o opštem stepenu sprovedenosti MRC: Treći godišnji izvještaj ne sadrži ocjene koje se bitno razlikuju od ocjena datih u Izvještaju o Milenijumskim razvojnim ciljevima u Crnoj Gori 2010-2013 (usvojenom septembra prošle godine) koji je obuhvatio i dio 2013. godine koja je predmet analize ovog Izvještaja. Vrijednosti indikatora iz prethodnih ciklusa MRC izvještavanja su u Trećem godišnjem izvještaju ažurirane uključivanjem podataka za 2012. i 2013. godinu koji nijesu bili dostupni u vrijeme usvajanja prethodnog izvještaja (podaci o siromaštvu,obrazovni i zdravstveni podaci i podaci o drživosti životne sredine).

Opšti zaključak ovog Izvještaja je da su evidentna zaostajanja u postizanju ciljeva 1 (smanjenje siromaštva), 3 (rodna ravnopravnost) i 7 (održivost životne sredine). Takođe, Crna Gora je na dobrom putu da ostvari ciljeve 2, 4, 5 i 6. Izuzetak je evidentan kod zadatka 2 cilja 6 koji se odnosi na hronične nezarazne bolesti, obzirom da je stopa smrtnosti prema poslednjim dostupnim podacima (iz 2009. godine) značajno iznad ciljne vrijednosti definisane za 2015. godinu.

Za MRC 1 posebno zabrinjava dalje pogoršanje trendova kod svih pokazatelja siromaštva, posebno porast broja siromašnih i porast nejednakosti u svim kategorijama osim kod stope siromaštva ruralnog stanovništva (gdje je u 2012. zabilježen blagi pad u odnosu na prethodni izvještajni period) i distribucije siromašnih u odnosu na mjesto življenja (gdje je osjetno smanjena razlika i ujednačen broj urbanih i ruralnih siromašnih). Nije bilo pomaka u smanjenju regionalnih razlika tako da je siromaštvo i dalje znatno više izraženo (veća stopa, veći udio siromašnih u ukupnoj populaciji) na sjeveru zemlje. Nijedan od MRC zadataka vezanih za siromaštvo i smanjenje nejednakosti neće biti postignut do 2015 godine.

Neće biti dostignute ni ciljne vrijednosti za smanjenje nezaposlenosti, a brine i blago pogoršanje stope nezaposlenosti žena u poslednjem izvještajnom periodu. Pored znakova ekonomskog oporavka koji je zabilježen u 2013. godini i otvaranja novih radnih mjesta, za poboljšanja u oblasti smanjenja siromaštva i nezaposlenosti je neophodno unapređenje sistema socijalne zaštite i rješavanje strukturnih problema tržišta rada.

Značajan napredak je evidentiran kod obuhvata djece predškolskim vaspitanjem i obrazovanjem budući da se stopa upisa školske 2012/2013. godine sasvim približila ciljnoj vrijednosti od 40%. Izgledno je da će svi zadaci kod MRC 2 biti u potpunosti ostvareni do 2015. godine. I pored evidentnog uspjeha kod ovog cilja, potrebno je nastaviti sa aktivnostima usmjerenim na osjetljive grupe koje tradicionalno imaju niže stope upisa (i završetka osnovne škole).
Kad je riječ o MRC 3, ostvaren je blagi napredak kod stope zaposlenosti žena (2012. u odnosu na 2011. godinu), dok je kod svih ostalih pokazatelja došlo do stagnacije ili nazadovanja. Vrijednosti svih pokazatelja su znatno ispod ciljnih, tako da je izvjesno da nijedan od dva zadatka kod ovog cilja neće biti ostvarena. Dosledna primjena zakonske regulative i eliminacija stereotipa i predrasuda vezano za učešće žena u javnom životu i dalje su vodeći izazovi kod Cilja 3.

Za MRC 4, 5 i 6 koji se, redom, odnose na smanjenje smrtnosti djece, majki i borbu protiv konkretnih bolesti (HIV/AIDS, tuberkuloza i hroničene nezarazne bolesti), karakteristični su pozitivni trendovi i poboljšanja kod većine pokazatelja u poslednjem izvještajnom periodu. Izuzetak, odnosno pokazatelji kod kojih je poslednje godine za koju su dostupni podaci zabilježeno blago pogoršanje, su stope vakcinacije odojčadi i djece, stopa novoregistrovanih slučajeva tuberkuloze. Za sva tri cilja ocjenu stanja i trendova otežava nepostojanje pouzdanih podatka o uzrocima smrtnosti od 2010. godine. Poslednje dostupne vrijednosti pokazatelja su značajno ispod ciljnih vrijednosti za zadatak 3 (smanjenje stope smrtnosti kod hronično nezaraznih bolesti) kod MRC 6 za koji je izvjesno da neće biti ostvaren do 2015. godine. Sa druge strane, izgledno je da će se dogovorene ciljne vrijednosti dostići za Cilj 4 (smanjenje smrtnosti djece) i prva dva zadatka kod Cilja 6 (borba protiv HIV/AIDS-a i tuberkuloze), dok je Cilj 5 (unaprijeđenje zdravlja majki) ispunjen.

Tokom ovog izvještajnog perioda došlo je do poboljšanja kod određenog broja pokazatelja u okviru MRC 7 (održivost životne sredine). Pri tom stanje pokazatelja odabranih za praćenje napretka kod ovog cilja je veoma različito – od onih kod kojih su ciljne vrijednosti prevaziđene (površina pod šumama, udio obnovljivih izvora energije u ukupnoj potrošnji finalne energije), preko onih gdje se Crna Gora približila ostvarenju utvrđenih ciljeva (npr. udio zaštićenih područja u nacionalnoj teritoriji, emisije gasova sa efektom staklene bašte), do pokazatelja gdje još postoje brojni izazovi koje treba prevazići da bi se ciljevi ostvarili. U ovu poslednju kategoriju spadaju udio morskih ekosistema u ukupnoj površini zaštićenih područja, stepen antorpogenog uticaja na kvalitet površinskih voda, gubici u sistemima vodosnabdijevanja, kao i stepen priključenosti na kanalizacionu mrežu i prečišćavanje optadnih voda. Ukupno posmatrano nije realno očekivati da će MRC 7 biti ostvaren.

Pregled stanja preporuka: U skladu sa zaključkom Vlade koji je donijet prilikom usvajanja Drugog godišnjeg izvještaja, ovaj Izvještaj sadrži i pregled stanja sprovedenosti preporuka iz Drugog godišnjeg izvještaja koje su se odnosile na prevazilaženje izazova u dostizanju utvrđenih vrijednosti za svih osam ciljeva. Pregled stanja preporuka je sadržan u tabeli datoj na 38-47 strani. Isti predstavlja pregled aktivnosti po pojedinačnim ciljevima realizovanih u toku 2013. godine kako bi se postigao napredak u dostizanju utvrđenih ciljnih vrijednosti

U narednom periodu biće neophodno je:
• intezivirati rad na dostizanju ciljnih vrijednosti do 2015;
• definisati konkretne aktivnosti za realizaciju preporuka koje su date za pojedinačne ciljeve u okviru Trećeg godišnjeg izvještaja, a u cilju prevazilaženje izazova u sprovođenju Milenijumskih razvojnih ciljeva, na osnovu kojih će biti pripremljen i Četvrti godišnji izvještaj za 2014.g;
• u realizaciji zadataka kod ciljeva kod kojih su evidentirani najveći problemi u dostizanju ciljnih vrijednosti pripremiti analize mogućnosti za eliminisanje utvrđenih problema, odnosno analize uzroka zbog kojih pojedinačne zadatke neće biti moguće ostavriti.

Ovdje možete preuzeti Treći godišnji izvještaj o sprovođenju Milenijumskih razvojnih ciljeva u Crnoj Gori za period od 01. januara do 31. decembra 2013. godine.