Generalna direktorica drJovanovski Dašić otvorila međunarodnu TAIEX radionicu na temu sprovođenja programa za smanjenje prekomjernog unosa soli u ishrani

UVAŽENE DAME I GOSPODO, POŠTOVANE KOLEGINICE I KOLEGE, PREDSTAVNICI MEDIJA

Zadovoljstvo mi je što imam priliku da prisustvujem TAIEX medjunarodnoj radionici, u okviru razvoja programa za smanjenje prekomjernog unosa soli hranom i da vas pozdravim u ime Ministarstva zdravlja i ministra prof. dr Budimira Šegrta.
Uzroci prekomjernog unosa kuhinjske soli su navike u ishrani, način pripreme hrane i dosoljavanje prilikom jela, ali je među njima neophodno naglasiti tzv. skrivene izvore soli („skrivena so“): u hljebu, tjesteninama, sirevima, proizvodima od mesa i ostaloj industrijskoj prerađenoj, gotovoj i polugotovoj - konzervisanoj i hrani pripremljenoj u restoranima, posebno u objektima „brze hrane“ . „Skrivena so“ prosječno sačinjava 75% (60-80%) ukupnog dnevnog unosa kuhinjske soli (hljeb i pekarski proizvodi čine 25-30% te količine, zavisno od navika u ishrani).
Samo oko petina količine soli koju konzumiramo je pod našom kontrolom. Većina osoba nije svjesna ukupne količine soli koju unosi hranom i nije sposobna da smanji količinu unijete soli. Jedini način kojim pojedinac može uticati na smanjenje količine „skrivene soli“ je da u potpunosti ili skoro u potpunosti prestane uzimati hranu u kojoj se ona nalazi. Kako je to praktično teško izvodljivo, alternativa je da se smanji količina soli u hrani koja potiče iz prehrambene industrije.
Podaci iz naučnih studija pokazuju da unos prevelike količine soli predstavlja rizik za razvoj arterijskog krvnog pritiska u svim uzrasnim kategorijama, a ne samo kod odraslih. Djeca su posebno osjetljiva zbog brzog sticanja navike na slanu hranu, što dovodi do izražene potrebe za unos vrlo slanih proizvoda i čini preduslov za dugotrajne (doživotne) obrasce ponašanja. Postojanje visokog arterijskog krvnog pritiska u djetinjstvu će se vrlo vjerovatno nastaviti i u odraslom dobu i na taj način povećati rizik za nastanak drugih hroničnih bolesti. U dječijoj populaciji u najvećem riziku za razvoj arterijske hipertenzije uzrokovane povećanim unosom soli su gojazna djeca.

Kako je prekomjerni unos soli direktno povezan sa pojavom hroničnih nezaraznih bolesti koje predstavljaju vodeći uzrok umiranja u svijetu, procjenjuje se da je, globalno, vodeći faktor rizika za umiranje, hipertenzija, odgovorna za 13% smrti, a slijede je pušenje duvana (odgovorno za 9%), povišen nivo šećera u krvi (za 6%), tjelesna neaktivnost (za 6%), povišena tjelesna masa (TM) i gojaznost (za 5%).
U prosjeku, jedna od tri odrasle osobe u svijetu ima povišen krvni pritisak.
Visok krvni pritisak i povećanje krvnog pritiska u kasnijim godinama, direktno zavisi od povećanog unosa soli, niskog unosa kalijuma, nedovoljne potrošnje povrća i voća, prekomjernog konzumiranja alkohola, prekomjerne težine i nedostatka fizičke aktivnosti. Istraživanja pokazuju da prekomjerni unos soli utiče na pojavu ili pogoršanje i drugih hroničnih nezaraznih bolesti.
Jedan od zaključaka sistematskog istraživanja faktora rizika je da su najveći nutritivni rizici visok unos natrijuma i nizak unos voća.
Ključne činjenice su da:
• Visoka potrošnja natrijum (> 2 grama / dan, što je ekvivalent do 5 g soli / dan) i nedovoljnog unosa kalijuma (manje od 3,5 grama / dan) doprinosi visokom krvnom pritisku i povećavaju rizik od srčanih bolesti.
• Glavni izvor natrijuma u našoj ishrani je iz soli, iako može biti i iz natrijum glutamata, koji se koristi kao dodatak jelima u mnogim delovima sveta.
• Većina ljudi konzumira previše soli prosečno 9-12 grama dnevno, ili oko dva puta preporučeni maksimalni unos soli.
• Unos soli manji od 5 grama dnevno za odrasle pomaže da se smanji krvni pritisak i rizik od kardiovaskularnih bolesti, moždanog udara i koronarnog srčanog udara. Glavna korist od smanjivanja unosa soli je odgovarajuće smanjenje visokog krvnog pritiska.
• Države članice SZO su se dogovorile da smanje unos soli za 30% do 2025.
• Smanjenje unosa soli identifikovan je kao jedan od najefikasnijih mera koju zemlje mogu preduzeti da se poboljša zdravstvenih stanje stanovništva.
•Procenjuje se da se 2,5 miliona smrtnih slučajeva može sprečiti svake godine ako se smanji globalna potrošnja soli do dozvoljenog nivoa.
Od svih javno-zdravstvenih strategija, smanjenje unosa soli u ishrani je jedna od najlakše izvodljivih javno-zdravstvenih mjera. Za njenu primjenu najvažnija je međusektorska saradnja, posebno s prehrambenom industrijom, s ciljem smanjenja sadržaja tzv „skrivene” soli odnosno soli u proizvodnom procesu, jer je veći dio soli koji unosimo u organizam skriven u gotovoj, polugotovoj i industrijski proizvedenoj hrani.
Dugoročni cilj preventivnih mjera je da se doprinese smanjenju prevalencije hroničnih nezaraznih bolesti u vezi sa načinom ishrane u Crnoj Gori, tj. smanjenje srednje vrijednosti arterijskog krvnog pritiska, unapređenje njegove kontrole u opštoj populaciji kroz smanjenje dnevnog unosa soli hranom i smanjenje količine soli u pojedinim vrstama hrane, za šta je neophodna multisektorska aktivnost i saradnja svih relevantnih strana zainteresovanih za rješavanje ovog prioritetnog javnozdravstvenog problema.

Želim uspješan sastanak.

HVALA VAM NA PAŽNJI!