Značaj hotela visoke kategorije za ekonomiju Crne Gore

U posljednjih nekoliko godina, Crna Gora se fokusirala na stvaranje povoljnog poslovnog ambijenta, koji je privukao renomirane strane investitore, što je rezultiralo značajnim privrednim razvojem i rastom. Time je poslata jasna poruka potencijalnim investitorima da je Crna Gora atraktivna investiciona destinacija. Crna Gora ima za cilj da postane regionalni „business hub“. Stimulativni ambijent za investicije, pojednostavljena procedura za registraciju poslovanja i konkurentna poreska politika su ključni faktori privlačenja investicija u Crnu Goru.

Usvajanjem Strategije razvoja turizma do 2020. godine (2008), Crna Gora se opredijelila da u zadatom roku postane visokoplatežna destinacija. U prilog tom cilju bio je i izvještaj Svjetskog savjeta za turizam i putovanja koji je Crnu Goru svrstao na prvo mjesto po stopama rasta turističke industrije koja je iznosila 8,8%.

Strategijom razvoja turizma definisan je cilj kojim Crna Gora treba da postane visokokvalitetna turistička destinacija sa diverzifikovanom ponudom na godišnjem nivou što će doprinijeti povećanju zaposlenosti, smanjenju siromaštva i uravnoteženom razvoju. Jedna od mjera predviđena Strategijom je razvoj novih visokokvalitetnih smještajnih kapaciteta, kojom se predviđa porast broja smještajnih kapaciteta do 2020. godine na 300.000 ukupno, od čega oko 110.000 samo u hotelskim kapacitetima. Zaključno sa 2015. godinom, u Crnoj Gori ima 386 hotela i sličnog smještaja sa 39.605 ležajeva, od čega je u objektima visoke kategorije sa 4 i 5 zvjezdica 38% ležajeva.

Takođe, jedna od ključnih mjera definisanih u Agendi reformi u oblasti turizma (usvojena 2013. godine) je razvoj novih i unapređenje postojećih smještajnih kapaciteta, a najvažnija prepoznata aktivnost u tom pravcu je definisanje modela podsticanja izgradnje hotela sa 5 i 4 zvjezdice.

Međutim, i pored progresa koji je ostvaren u prethodnom periodu u Crnoj Gori, jedan od glavnih problema danas u turizmu jeste nedovoljna ponuda. Bez visokokvalitetnih smještajnih kapaciteta, ne može da se uspostaviti visokokvalitetni turizam. Crnogorskim hotelima uglavnom nedostaju dodatni sadržaji. Samo određeni broj modernizovanih hotelskih kapaciteta, raspolaže pratećim sadržajima i uslugama (wellness/spa kapaciteti, otvoreni i zatvoreni bazeni, sale za seminare sa pratećim sadržajima i sl.) za visokoplatežnu klijentelu, sa ponudom tokom čitave godine. Nasuprot njima, nemodernizovani hoteli nude samo osnovne usluge smještaja i ishrane.

Crnogorski turizam karakteriše i prenaglašena sezonalnost. Čak 75% ukupnog turističkog prihoda ostvaruje se u toku tri mjeseca ljetnje sezone. Jedan od osnovnih uzroka sezonalnosti je siromašna vansezonska ponuda (mali broj visokokvalitetnih objekata, skroman portfolio atraktivnih događanja, itd.). Prema iskustvenim parametrima hotelske industrije drugih zemalja proizilazi da sezonalnost opada s porastom kategorije hotela: hoteli najviše kategorije po pravilu imaju razvijene sadržaje koji privlače goste i van glavne sezone (konferencije, wellness, golf, itd).

Zato i dalje postoji velika potreba da se stvore hotelski kapaciteti potpunijeg sadržaja, koji će zadovoljiti kriterijume najviših kategorija i koji obećavaju najbolju popunjenost tokom cijele godine, kao i najveće prihode.

U cilju utvrđivanja efekata izgradnje hotela na ekonomiju države, još 2009. godine izvršena je „Analiza uticaja turističkih smještajnih kapaciteta Crne Gore na ekonomiju države i lokalne zajednice”, koju je za potrebe Ministarstva uređenja prostora i zaštite životne sredine i Ministarstva turizma, uradio Horwath HTL. Analiza pokazuje da hotelski smještaj visokog nivoa kvaliteta usluge (4**** i 5*****) generiše najveće ekonomske efekte za BDP, zaposlenost, prihode države i produženje sezone.

Izvor: Horwath HTL, Analiza uticaja turističkih smještajnih kapaciteta Crne Gore na ekonomiju države i lokalne zajednice - Fazni izvještaj, 15. decembar 2009.

Što se tiče direktnog doprinosa hotela, prosječan hotelski prihod po sobi u hotelima sa 5 zvjezdica je 56.749 eura, što predstavlja 8,3 puta veći iznos od istog u hotelima sa 2 i 1 zvjezdicom. Isto tako, prikaz novostvorene vrijednosti koja predstavlja zbir bruto plata, povezanih troškova rada i bruto operativne dobiti rada, pokazuje da je novostvorena vrijednost u hotelima najveće kategorije veća za čak 7,7 puta od iste u hotelima najniže kategorije, dok je u odnosu na turistička naselja, vile i apartmane najveće kategorije veća za 6,2 puta.

Hoteli sa 5 zvjezdica imaju najduži period poslovanja tokom godine (10,7 mjeseci), a hoteli sa 2 i 1 zvjezdicom najkraći period poslovanja (7,4 mjeseca). Hoteli najviše kategorije (5 zvjezdica) imaju i najveći broj zaposlenih po smještajnoj jedinici (1,33), a taj prosječan broj opada sa kategorijom crnogorskih hotela i drugih turističkih smještaja.

Dakle, hoteli kategorije 5***** imaju najveći značaj za unapređenje turističke ponude. U ekonomskom smislu, oni najviše utiču na rast BDP i na povećanje zaposlenosti. Hoteli ove kategorije imaju sve sadržaje koji obezbjeđuju dodatnu vanpansionsku potrošnju. Zbog dobre popunjenosti i drugih prednosti, kao i prihoda u eksploataciji, „ključ“ u hotelu sa 5 zvjezdica donosi sedam puta veći prihod od npr. izdavanja klasičnih stambenih jedinica.

Takođe, po nalogu Ministarstva održivog razvoja i turizma, Horwath HTL - Zagreb i Fakultet za turizam, hotelijerstvo i trgovinu - Bar rade godišnje istraživanje o poslovanju crnogorskog hotelijerstva. Rezultati posljednjeg istraživanja za 2014. godinu po kategorijama hotela pokazuju velike razlike u realizaciji prihoda između hotela najviše kategorije i ostalih crnogorskih hotela uključenih u istraživanje. Poslovni prihod anketiranih hotela sa 4+ i 5 zvjezdica porastao je prema prognozi 2014. godine u odnosu na 2013. godinu za 5% (na 77,5 hiljada Eura prosječno po sobi).

U 2005. godini u istraživanju nije bilo anketiranih hotela sa 5 zvjezdica. U periodu 2005-2014. anketirani hoteli Crne Gore sa 4 zvjezdice povećali su prosječne prihode po sobi za 71%, a hoteli sa 3 zvjezdice za 28%. Očekivani dalji rast popunjenosti do kraja 2016. godine najveći je u anketiranim hotelima sa 4 zvjezdice (na prosječno godišnje 50,6% ili 185 dana), što zajedno s povećanjem cijena implicira rast njihovih prihoda za 20%. Najveći rast poslovnih prihoda u istom periodu očekuju anketirani hoteli najviše kategorije (za 33% na 103 hiljade eura prosječno po sobi) uz zadržavanje operativne profitabilnosti na istom nivou. Anketirani hotelijeri iz hotela sa 3 i 2 zvjezdice ne očekuju rast prihoda i operativne profitabilnosti do kraja 2016. godine.

Pored navedenog, hotelima visoke kategorije često upravljaju prvoklasne međunarodne menadžment kompanije sa jakim hotelskim/resort brendom, koje imaju izuzetno povoljan uticaj na pozicioniranje turističke destinacije u kojoj se nalaze, s obzirom da marketing aktivnosti brenda pozicioniraju destinaciju globalno na turističkoj mapi svijeta.

Izuzetno nas raduje činjenica da su neki od ovakvih brendova odabrali baš Crnu Goru za razvoj svog brenda na evropskom tržištu. To nam dokazuje da koncept održivog razvoja na koji se Crna Gora obavezala u svojim strateškim dokumentima iz dana u dan dobija novo i potpunije značenje i postaje funkcionalan u realnom životu. Hoteli viske kategorije znače mnogo za Crnu Goru, jer donose svjetske standarde, nova radna mjesta i nov kvalitet, produžavajući istovremeno sezonu kroz bogatu turističku ponudu, organizaciju događaja i sl.

Stoga, Crna Gora treba pažljivo da upravlja razvojem turističke smještajne ponude, na način da se prioritet daje održivom razvoju smještajnih kapaciteta koji kreira najveće koristi za ekonomiju, kako sa aspekta prihoda tako i zaposlenosti. Glavni akcenat se stavlja na izgradnju smještajnih turističkih kapaciteta koji će zadovoljiti kriterijume najviših kategorija i koji obećavaju najbolju popunjenost tokom cijele godine, kao i najveće prihode.

Posljednje analize su pokazale da je povrat investicije u hotele sa 5 zvjezdica 18 godina što je obeshrabrujuće za svakog investitora, i zato Ministarstvo održivog razvoja i turizma predano radi u cilju optimizacije tih troškova, kroz implementaciju niza mjera, pa i fiskalnih, a između ostalog i kroz smanjenje poreskih stopa. Novi Zakon o turizmu, takođe, nudi dodatna rješenja.

U politici Ministarstva su i mjere za unapređenje turističke ponude kroz podršku organizaciji različitih manifestacija, kao i mjere koje treba da doprinosu razvoju sjevera i stvaranju uslova da hoteli koji nijesu u funkciji obnove svoju ponudu, zaposle ljude i stvore uslove za dalji razvoj turizma.