Kontrola voća i povrća

Inspekcijski nadzor voća i povrća vrše sanitarni i fitosanitarni inspektori Uprave za inspekcijske poslove.

Sanitarna inspekcija vrši nadzor voća i povrća pri uvozu i u unutrašnjoj kontroli. Prilikom uvoza sprovodi se detaljan pregled prateće dokumentacije (certifikati o ispravnosti, fakture i dr.) i vizuelni pregled samog voća i povrća, transportnog sredstva, a uzimaju se i uzorci za laboratorijska ispitivanja.

U periodu od 1.januara 2016.godine do danas, pri uvozu je uzeto 100 uzoraka voća i povrća za laboratorijska ispitivanja u cilju utvrđivanja prisustva ostataka sredstava za zaštitu bilja (pesticidi) i teških metala. Uzorci su uzimani iz raznih zemalja porijekla voća i povrća, kao što su: Grčka, Egipat, Italija, Makedonija, Turska, Ekvador, Kostarika, Austrija, Poljska, Egipat, Holandija, Francuska, Kosovo, Hrvatska, Njemačka, BiH, Kina i dr.

Rezultati laboratorijskih ispitivanja su pokazali da su svi ispitivani uzorci bili ispravni. Voće i povrće koje se stavlja na tržište je kontrolisano i ispunjava propisane uslove bezbjednosti, kao i minimalne uslove kvaliteta.

Od juna mjeseca je počeo da se sprovodi Program monitoring na rezidue pesticida, između ostalog voća i povrća od strane sanitarne i fitosanitarne inspekcije i to pri uvozu iz zemalja EU, zemalja van EU i iz domaće proizvodnje. Voće i povrće koje se kupuje na pijacama i prodajnim objektima je iz uvoza i domaće proizvodnje. Prilikom kontrole voća i povrća u prodajnim objektima kontroliše se dokumentacija o porijeklu - prijemu proizvoda, raspoloživi dokazi o bezbjednosti, kao i isticanje obavještenja za potrošače - vrsta proizvoda, sorta, zemlja porijekla, na način da se potrošač ne dovodi u zabludu.

Takođe, kontrolišu se i senzorska svojstva proizvoda, a to su svojstva koja se mogu ispitati i ocijeniti ljudskim čulima: izgled, boja, miris, ukus, konzistencija i uopšte stanje proizvoda.

Prva faza senzorske kontrole je vizuelni pregled, koji obuhvata posmatranje izgleda, boje, veličine komada, promjene na spoljašnosti plodova.

Izgled
Plodovi i djelovi plodova u nehomogenim proizvodima treba da su ujednačeni po obliku i veličini. Plodovi treba da su što pravilnijeg oblika, bez deformacija, mehaničkih oštećenja bez većih defekata kao što su naboranost, flekavost, naprslost.

Boja
Boja proizvoda je veoma značajan faktor kvaliteta i senzorske ocjene. Na osnovu nijansi boje može se uspješno odrediti i stepen zrelosti ili prezrelosti plodova voća i povrća.

Miris
Miris je rezultat prisustva velikog broja različitih aromatskih isparljivih jedinjenja (alkoholi, etri, estri, organske kiseline, aldehidi, ketoni). Miris se dosta uspješno može odrediti instrumentalno, ali je takav postupak skup i složen pa se senzorska ocjena prihvata kao veoma jednostavna, a uz to dovoljno uspješna.

Ukus
Ukus je glavno mjerilo na osnovu kojeg se hrana može ocijeniti kao zadovoljavajuća ili ne. U praksi ukus se definiše kao: slano, slatko, kiselo, gorko. Manje nedostatke u pogledu boje, konzistencije itd., potrošač može i da prevaziđe ukoliko je ukus sasvim zadovoljavajući.

Konzistencija
Konzistencija proizvoda ili pojedinih čvrstih komponenata, pored instrumentalnog određivanja, vrlo jednostavno i jeftino se utvrđuje senzorski (čulom pipanja, jezikom, nožem, kašikom, itd.). Konzistencija treba da je specifična za svaku vrstu proizvoda ali se utvrđuju i druge manje greške od kojih zavisi opšti utisak i kvalitet.

Fitosanitarna inspekcija sprovodi nadzor nad primarnom proizvodnjom u skladu sa Zakonom o sredstvima za zaštitu bilja, Zakonom o sredstvima o ishrani bilja, Zakonom o bezbijednosti hrane i drugim propisima koji prate ove zakone.

Primarna proizvodnja voća i povrća koja se odvija u našoj zemlji kontrolisana je od strane fitosanitarne inspekcije po više programa monitoringa tj. kontrola na prisustvo rezidua pesticide i na hrani biljnog porijekla, prisustvu nitrata u lisnatom povrću, kao i prisustvo teških metala.

Sprovodeći ove programe, fitosanitarna inspekcija kontinuirano prati primarnu proizvodnju i vrši uzorkovanje voća i povrća u proizvodnji. U periodu od 1.januara 2016. godine do danas, Fitosanitarna inspekcija je po programu monitoringa uzela 69 uzoraka voća i povrća na prisustvo rezidua pesticida. Vrste voća i povrća koje su uzorkovane u ovoj godini su: kupus, praziluk, blitva, paradajz, paprika, raštan, krastavac, šargarepa, jabuke, breskve, nektarine, jagode, grožđe, zelena salata.

Uzorkovano je i lisnato povrće u plastenicima i na otvorenom prostoru na prisustvo nitrata. U toku devet mjeseci uzeto je 33 uzorka i svi su bili ispravni. Osim ovih uzoraka fitosanitarna inspekcija redovno uzima uzorke svih izvoznih pošiljki voća i povrća sa plantaža, vinograda, njiva na sve propisane parametre bezbjednosti hrane. Da bi se izvezla pošiljka voća i povrća u zemlje EU i okruženje neophodno je uraditi sve analize ne samo prisustvo ostataka rezidua pesticida, već teških metala i sve što zahtijeva zemlja u koju se naša pošiljka izvozi. Što se tiče izvoza voća i povrća, nijedna pošiljka nije vraćena u 2016.godini.

Sve plantaže mandarina uzorkovane su u oktobru 2016.godine. Od uzetih uzoraka voća nijedan uzorak nije imao povećan sadržaj rezidua pesticida.

Od uzetih uzoraka povrća sa povećanim sadržajem pesticida bilo je 6 uzoraka: 1 uzorak raštana, 2 spanaća, 3 salate. Ovi uzorci su uzeti iz plastenika u toku vegetacije.

Preduzete su zakonom propisane mjere, zabranjena je berba i promet, a nakon vremena koje je inspektor procijenio u skladu sa analizom rizika u odnosu na otkrivenu aktivnu supstancu i njen period karence uzeti su ponovljeni uzorci ovih proizvoda. Nakon dobijenih analiza koje su pokazale da nema više ostataka rezidua pesticida dozvoljen je promet, odnosno berba.