Izgradnjom efikasnog sistema bezbjednosti hrane štitimo prava potrošača u Crnoj Gori

Pravo potrošača na bezbjednu hranu jedno je od temeljnih potrošačkih prava. U cilju zaštite javnog zdravlja i poštovanja prava potrošača, Vlada Crne Gore nastavlja da unapređuje i gradi efikasan sistem bezbjednosti hrane. 

Aktivnostima koje sprovodi nadležna Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove postignut je visok nivo zaštite zdravlja potrošača, ali i zaštite njihovih interesa sprječavanjem prevara ili obmana, i dovođenja potrošača u zabludu nepravilnim označavanjem hrane.

Svjetski dan prava potrošača – 15. mart prilika je da se podsjetimo na rezultate koji se ostvaruju u ovoj oblasti i aktivnosti koje se u kontinuitetu sprovode, u cilju funkcionisanja i daljeg unapređenja sistema bezbjednosti hrane. 

Osim zahtjevnog rada na unapređenju zakonske regulative, stvaranju pretpostavki za funkcionisanje primarno važnih sistema - zaštite zdravlja životinja i bilja, podrške uvođenju standarda u proizvodnom sektoru, kao i kontinuirane edukacije proizvođača i potrošača, ono što je uvijek u fokusu javnosti je kontrola hrane na tržištu. Imajući to u vidu Uprava za bezbjednost hrane na mjesečnom nivou saopštava podatke vezane za rad inspekcijskih službi prilikom kontrola hrane prilikom uvoza u Crnu Goru i na unutrašnjem tržištu. Podaci o vraćenim ili uništenim pošiljkama na granici i pronađenim nepravilnostima potvrda su da sistem bezbjednosti hrane funkcioniše i da se takva hrana neće naći pred potrošačima.

 

Tako je, tokom 2018. godine, zabranjeno stavljanje na tržište Crne Gore 147 pošiljki hrane, ukupne težine oko 1.300 tona, a u 2019. godini do  danas, zabranjeno je stavljanje na tržište 28 pošiljki hrane težine oko 23 tone. Razlozi su neusaglašenosti sa propisanim zahtjevima bezbjednosti i kvaliteta. Najčeći razlozi su bili utvrđivanje nedozvoljenih pesticida, aditiva, kontaminenata, kao i neusaglašenost oznaka na hrani koje nijesu bile u skladu sa propisom o informisanju potrošača ili hrana nije odgovarala propisanim zahtjevima kvaliteta. 

Na isti način, sprovode se kontrole na unutrašnjem tržištu, kontrolom objekata za proizvodnju, preradu i distribuciju hrane, uključujući i kontrolu na nivou primarne proizvodnje. Tokom 2018. godine, uzet je veliki broj uzoraka hrane. U izuzetno malom procentu utvrđene su nepravilnosti i u svim slučajevima su preduzete zakonom predviđene mjere za njihovo otklanjanje. 

Sve ove kontrole, kako hrane iz uvoza i hrane na unutrašnjem tržištu, kroz službene kontrole i monitoringe, sprovode se jer je mogućnost kontaminacije hrane moguća u svim fazama proizvodnje, prerade, distribucije i rukovanja. Nulti rizik ne postoji kada je bezbjednost hrane u pitanju. 

Ovom prilikom podsjećamo i na rezultate postignute na planu unapređenja objekata u kojima se proizvodi hrana u Crnoj Gori, odnosno njihovog usaglašavanja sa zahtjevima EU za bezbjednost hrane. Za period od samo četiri godine unaprijeđen je značajan broj objekata. U momentu prve procjene usaglašenosti objekata sa zahtjevima EU, u Crnoj Gori bilo samo 14 takvih objekta. Sa zahtjevima EU u međuvremenu je usaglašeno još 110 objekata. Riječ je objektima koji su procjenjivani prije otvaranja pregovora u poglavlju 12, vezanom za bezbjednost hrane, a svi objekti koji su otvarani nakon toga u potpunosti usaglašeni sa EU zahtjevima. U ovom momentu imamo ukupno 224 objekta potpuno usaglašena sa EU zahtjevima za bezbjednost hrane.

Za postizanje ovih rezultata od izuzetnog značaja je bila dobra saradnja Uprave sa subjektima u poslovanju hranom, koji su pokazali odgovornost i posvećenost, i visok stepen razumijevanja da su odgovorni za bezbjednost hrane koju stavljaju na tržište.

Potvrda rezultata u dostizanju EU standarda u proizvodnji hrane došla je i od nadležne institucije EK. Crna Gora je na dva polja dobila potvrdu povjerenja u sistem bezbjednosti hrane. Prvo, stavljanjem na listu odobrenih objekata za proizvodnju hrane životinjskog porijekla za uvoz iz trećih zemalja, drugo, od februara 2018. godine, dobili smo status odobrene zemlje za uvoz mlijeka u EU.

Kako je preduslov bezbjednosti hrane, bezbjedna sirovina od koje se hrana proizvodi, Uprava sprovodi godišnje programe mjera zdravstvene zaštite životinja i fitosanitarne mjere za zdravlje i zaštitu bilja. Za ove mjere u budžetu za 2019. godinu opredijeljena su sredstva u iznosu od više od 1, 8 miliona eura. Dodatno, i u ovoj godini nastavlja se preventivna vakcinacija protiv bolesti kvrgave kože i plavog jezika za šta su obezbjeđena dodatna sredstva u iznosu od oko 700.000 €, kao i donacija EK u vakcinama protiv bolesti kvrgave kože.

I na planu usklađivanja nacionalnih sa EU propisma postignuti su izuzetni rezultati. U 2018. godini je završeno transponovanje EU legislative, što je podrazumijevalo donošenje 12 okvirnih zakona i oko 500 podzakonskih akata. Takođe, donošenjem Plana za upravljanje neusaglašenim mlijekom, i Nacionalnog programa za unapređenje objekata, Crna Gora je ispunila važno, prvo mjerilo za zatvaranje pregovora u poglavlju 12. Definisan je i plan za ispunjavanje preostala dva mjerila vezana uspostavljanje EU sistema službenih kontrola potrebne administrativne kapacitete, a za šta su planirana finansijska sredstva. 

Kroz projekat IPA 2014 koji je u toku, obezbjeđena je nova oprema za laboratoriju za mljekarstvo, čime su stvoreni uslovi za podizanje standarda kontrole sirovog mlijeka, što je veoma važan segment bezbjednosti hrane, a time i zaštite potrošača. Kroz ovaj projekat sprovode se i aktivnosti na unapređenju veterinarske službe u Crnoj Gori, nastavlja se oralna vakcinaciji lisica protiv bjesnila, kojom se obezbjeđuje zaštita zdravlja životinja i ljudi sprečavanjem pojave bjesnila kao najopasnije bolesti koja se može prenijeti na ljude.

Kroz MIDAS 2 projekat obezbjeđena su finansijska sredstva za unapređenje sistema bezbjednosti hrane, uspostavljanjem sveobuhvatnog sistema za upravljanje nusproizvodima životinjskog porijekla, unapreeđenje fitosanitarne laboratorije i uspostavljanje najsavremenijeg veterinarskog informacionog sistema. Kroz podršku iz pretpristupnih fondova planirana je izgradnja tri granična inspekijska mjesta za veterinarske i fitosanitarne granične kontrole, karantinsku jedinicu za kontrolu zdravlja bilja i tri sabirna centra za prikupljanje nusproizvoda. 

Sve planirane investicije, kao i aktivnosti na unapređenju sistema bezbjednosti hrane imaju samo jedan cilj: da se uspostavi funkcionalan sistem bezbjednosti hrane, usaglašen sa EU standardima, a sve u cilju zaštite javnog zdravlja i zaštite prava potrošača.