Pažnja: Sadržaj ove stranice je dio arhivskog sadržaja i odnosi se na prethodne sazive Vlade Crne Gore. Moguće je da su informacije zastarjele ili nerelevantne.
Arhiva

Presuda protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu

Objavljeno: 19.03.2019. • 15:36 Autor: Kancelarija zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava
Evropski sud za ljudska prava u Strazburu („Evropski sud“) donio je presudu u predmetu Bigović protiv Crne Gore (br.48343/16) kojom je u dijelu proglasio predstavku očigledno neosnovanom u smislu člana 35 stav 3 (a) i stav 4 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (“Konvencija“), dok je u dijelu utvrdio povredu člana 3 Konvencije i člana 5 stav 1 i stav 3 Konvencije.

Predstavku je podnio crnogorski državljanin, g-din Ljubo Bigović, u vezi sa pritvorom u kojem se nalazio tokom trajanja krivičnog postupka protiv njega u periodu od 2006.godine do 2015.godine. Podnosilac predstavke se u dijelu žalio na loše uslove u pritvoru i nedostatak adekvatne medicinske njege tokom pritvora. Takođe se žalio i na: (a) nezakonitost njegovog pritvora usljed nedostatka redovne kontrole osnovanosti pritvora od strane nadležnog suda; (b) nedovoljno obrazloženje rješenja kojima mu je produžavan pritvor i „razumnost“ sveukupne dužine trajanja pritvora, kao i na (c) nedostatak „brzine“ u odlučivanju o njegovom zahtjevu za puštanje iz pritvora koji je podnio u avgustu 2014.godine.

U avgustu 2005.godine ispred svoje kuće u Podgorici, iz zasjede je ubijen inspektor S.Š., visoki policijski službenik MUP-a Crne Gore, koji je tom prilikom izrešetan sa 19 projektila iz automatskog oružja. Povodom ovog krivičnog djela, protiv podnosioca predstavke i drugih lica pokrenuta je istraga zbog osnovane sumnje da su počinili više teških krivičnih djela izvršenih na organizovan način, kao što su zločinačko udruživanje, teško ubistvo i iznuda u pokušaju. U februaru 2006.godine podnosiocu predstavke je određen pritvor zbog opasnosti od bjekstva, a imajući u vidu težinu krivičnih djela stavljenih na teret izraženu kroz visinu zakonom zaprijećene kazne za ta djela. U avgustu 2006.godine Specijalno državno dužilaštvo je protiv podnosioca predstavke i drugih okrivljenih podiglo optužnicu. Tokom perioda od 9 godina, protiv podnosioca predstavke i drugih okrivljenih u predmetnom krivičnom postupku, nadležni crnogorski sudovi su donijeli više odluka, i to: (a) u avgustu 2009.godine prvu prvostepenu presudu Višeg suda u Podgorici, koja je u februaru 2010.godine ukinuta rješenjem Apelacionog suda Crne Gore, (b) u maju 2011.godine drugu prvostepenu presudu Višeg suda u Podgorici, koja je decembru 2011.godine ukinuta rješenjem Apelacionog suda Crne Gore, (c) u oktobru 2012.godine treću prvostepenu presudu Višeg suda u Podgorici, koja je u aprilu 2013.godine potvrđena presudom Apelacionog suda Crne Gore. Predmetna presuda Apelacionog suda je u aprilu 2014.godine ukinuta od strane Vrhovnog suda Crne Gore. Nakon otvaranja pretresa pred drugostepenim sudom, Apelacioni sud Crne Gore je u februaru 2015.godine donio presudu, koja je u oktobru 2015.godine potvrđena presudom Vrhovnog suda Crne Gore, koja je konačna odluka u ovom predmetu. U svakoj od navedenih presuda podnosilac predstavke je oglašen krivim i osuđen na kaznu zatvora od 30 godina. Tokom cjelokupnog trajanja postupka, podnosilac predstavke se nalazio u pritvoru, koji mu je periodično kontrolisan od strane nadležnih sudova. Takođe, tokom vremena provedenog u pritvoru, podnosilac predstavke je imao različite zdravstvene probleme.

Podnosilac predstavke se žalio na povredu člana 3 Konvencije, zbog navodnog nedostatka adekvatne medicinske njege tokom pritvora i loših uslovima u zatvorskoj ćeliji. Istakao je da je država bila u obavezi da mu obezbjedi lijek “Vedolizumab” i pokrije troškove njegove nabavke, da pokrije troškove operacije oka kojoj je bio podvrgnut, troškove operacije koljena i troškove njegove rehabilitacije nakon operacije. Pored navedenog smatrao je da u zatvoru nije mogao da se hrani u skladu sa dijetom koja je bila propisana od strane ljekara, kao i da zatvorsko osoblje nije moglo biti prisutno njegovim pregledima koji su se obavljali u raznim zdravstvenim ustanovama van prostorija ZIKS-a, smatrajući takvo postupanje zatvorskog osoblja neočovječnim i ponižavajućim.

Kada je riječ o ovim pritužbama, Evropski sud je prihvatio navode koje je zastupnik istakao u svom izjašnjenju i utvrdio da država nije bila dužna da nadoknadi troškove nabavke lijeka “Vedolizumab”, jer se isti nije nalazio na listi ljekova čije troškove je pokrivao Fond za zdravstveno osiguranje Crne Gore. Nadalje, Evropski sud je primijetio da su neosnovani njegovi navodi kada je u pitanju operacija oka, s obzirom na to da nikada nije tražio naknadu troškova za istu na domaćem nivou. Konačno je Evropski sud utvrdio da je nakon određivanja dijagnoze prema kojoj je podnosiocu predstavke bila neophodna operacija koljena, ista sprovedena za manje od mjesec dana, nakon čega je podnosilac predstavke period rehabilitacije proveo u Institutu za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i reumatologiju Igalo. Istovremeno, troškove liječenja nije zahtjevao pred domaćim organima, već je u svojim čestim obraćanjima Višem sudu u Podgorici isticao da će troškove liječenja i boravka snositi on ili njegova porodica. Evropski sud je takođe utvrdio da je podnosiocu predstavke tokom boravka u pritvoru obezbijeđena adekvatna ishrana u skladu sa propisanom dijetom.

Pored navedenog, Evropski sud je utvrdio kao neosnovane navode podnosioca predstavke da je bio podvrgnut nečovječnom i ponižavajućem postupanju usred zdravstvenih pregleda pod nadzorom policijskih službenika. Prema nalaženju Evropskog suda, medicinsko osoblje u javnim zdravstvenim ustanovama nije obučeno da se nosi sa rizikom usled nepredviđenog ponašanja pritvorenih lica, a posebno onih kojima se sudi za najteža krivična djela, kakav je bio podnosilac predstavke. Iz tih razloga, zdravstveni pregled podnosioca predstavke je zahtijevao poseban nadzor zatvorskog osoblja. U konačnom, Evropski sud nije utvrdio povredu člana 3 Konvencije, kada je u pitanju pružena medicinska njega.

Kada je u pitanju aspekat člana 3 Konvencije koji se odnosi na uslove boravka podnosioca predstavke u pritvoru, Evropski sud je prepoznao uopšteno poboljšanje pritvorskih uslova u zatvorskim i drugim objektima u Crnoj Gori, što je potvrđeno izvještajima CPT-a iz 2008. i 2013.godine. Ipak, u ovom dijelu je utvrdio povredu člana 3 Konvencije u odnosu na podnosioca predstavke, zbog prenatrpanosti zatvorskih ćelija i nedostatka posebnog sanitarnog prostora, ali isključivo za period od avgusta 2009.godine do februara 2016.godine.

U progledu pritužbi koje se odnose na član 5 Konvencije (pravo na slobodu i sigurnost) Evropski sud je primjetio da je nakon podizanja optužnice, podnosiocu predstavke pritvor produžavan rješenjima nadležnog suda koja nisu precizirala do kada ima trajati pritvor. Istovremeno, kontrola pritvora nije vršena redovno, odnosno u skladu sa relevantnim odredbama ZKP-a. Evropski sud je podsjetio na stanovišta iz presude Mugoša protiv Crne Gore i utvrdio da je odredbama ZKP-a jasno formulisana obaveza domaćih sudova da svakih mjesec dana do stupanja optužnice na pravnu snagu, a svakih dva mjeseca nakon stupanja optužnice na pravnu snagu, ispitaju da li još postoje razlozi za pritvor ili ne i zavisno od toga, da produže ili ukinu pritvor. S obzirom na to da su rješenja o produženju pritvora u relevantnom periodu (prije donošenja pravnog stava Vrhovnog suda Crne Gore od 17.01.2017.godine o obavezi pridržavanja rokova za kontrolu pritvora) imala manjak preciznosti u smislu trajanja i produženja pritvora, kao i nedostatak dosljednosti, sve prethodno ih je činilo nepredvidivim u njihovoj primjeni. Iz tih razloga, Evropski sud je utvrdio da je u periodima u kojima je proteklo više od dva mjeseca bez donošenja rješenja o produženju pritvora od strane nadležnog suda, pritvor podnosioca predstavke bio „nezakonit“ u smislu odredbi člana 5 stav 1 Konvencije, zbog čega je Evropski sud utvrdio povredu tog člana.

Podnosilac predstavke se žalio i na „razumnost“ dužine pritvora u smislu člana 5 stav 3 Konvencije, pri tom navodeći da mu je pritvor trajao preko 10 godina. Takođe se žalio da su razlozi za određivanje i trajanje pritvora ostale nepromjenjeni za cjelokupni period i da nadležni sudovi nisu nastojali da dovoljno obrazlože svoja rješenja o produženju pritvora. Zastupnik je u svom izjašnjenju ukazao da prema praksi Evropskog suda, član 5 stav 3 Konvencije obuhvata samo pritvor u kontekstu člana 5 stav 1 podstav (c) Konvencije, odnosno pritvor prije donošenja prvostepene presude, pri čemu nije od značaja da li je predmetna presuda naknadno ukinuta. Evropski sud je prihvatio ove argumente i zaključio da se u ispitivanju „razumnosti“ dužine pritvora može uzeti u obzir period od 5 godina, 5 mjeseci i 24 dana. U smislu prakse Evropskog suda, pitanje da li je dužina pritvora bila „razumna“ mora se cijeniti prema svakom pojedinačnom slučaju. Pitanje povrede člana 5 stav 3 Konvencije se ispituje prema razlozima koje nacionalni sudovi daju u svojim rješenjima o određivanju ili produženju pritvora, a kojima se mora opravdati ograničenje slobode u odnosu na svakog okrivljenog. U predmetnom slučaju, Evropski sud je utvrdio da je u periodu od 4 godine i 7 mjeseci pritvor podnosioca predstavke bio produžavan isključivo zbog „opasnosti od bjekstva“. Prilikom ispitivanja osnovanosti pritvora, domaći sudovi nisu razmatrali dodatne okolnosti od značaja za odlučivanje, pri čemu su često korištene uopštene formulacije, bez ulaženja u njihovo obrazloženje. U ovom dijelu, Evropski sud je našao da se razlozi domaćih sudova za produženje pritvora podnosioca predstavke ne mogu smatrati „dovoljnim“, usljed čega se ne može opravdati njegovo lišenje slobode u periodu od preko pet godina.

Podnosilac predstavke se žalio i na povredu člana 5 stav 4 Konvencije, zbog navodnog propusta Apelacionog suda da blagovremeno odluči o njegovom zahtjevu za puštanju na slobodu od avgusta 2014.godine. Nakon što je presuda Apelacionog suda od aprila 2013.godine ukinuta od strane Vrhovnog sud Crne Gore, Apelacioni sud je u skladu sa odredbama ZKP-a otvorio pretres. Evropski sud je u ovom dijelu utvrdio da je rješenjem Vrhovnog suda ukinuta predmetna presuda Apelacionog suda, ali ne i presuda Višeg suda u Podgorici od oktobra 2012.godine kojom je podnosilac predstavke osuđen na 30 godina zatvora. S tim u vezi, Evropski sud je utvrdio da se podnosilac predstavke u predmetnom periodu nalazio u pritvoru na osnovu „presude nadležnog suda“, zbog čega je predstavka u ovom dijelu odbačena kao očigledno neosnovana.

Podnosilac predstavke je podnio zahtjev za naknadom materijalne štete u iznosu od 38.646,94 € i nematerijalne štete u iznosu od 100.000,00 €. Evropski sud nije našao uzročnu vezu između utvrđenih povreda i tražene materijalne štete, usljed čega je ovaj zahjtev odbio kao neosnovan. S druge strane, Evropski sud je našao opravdanim da dosudi iznos od 7.500,00 € na ime naknade nematerijalne štete.

Ova presuda će postati pravosnažna u okolnostima utvrđenim članom 44 stav 2 Konvencije i može biti predmet redakcijske izmjene. Presuda će biti prevedena i objavljena po pravosnažnosti iste.

Zastupnik Crne Gore pred
Evropskim sudom za ljudska prava,
Valentina Pavličić

Vezani članci:

Predsjednik Vlade razgovarao sa komesarkom za proširenje 03.12.2024.
Spajić počinje konsultacije sa političkim partijama za Platformu “Barometar 26” 02.12.2024.
BOK održao sedmu redovnu sjednicu 30.11.2024.
Gjeloshaj ponovo pozvan u Vašington 01.12.2024.
Da li vam je sadržaj ove stranice bio od koristi?