Govor predsjednika Vlade Crne Gore Mila Đukanovića na Kran Montana Forumu u Zagrebu, u okviru sesije pod nazivom Širenje Evrope: U susret procesu pristupanja 2007. godine

MILO ĐUKANOVIĆ, PREDSJEDNIK VLADE CRNE GORE

Kran Montana Forum
''Širenje Evrope: U susret procesu pristupanja 2007''


Poštovani gospodine predsjedavajući,
Dame i gospodo,

Zahvaljujem hrvatskom premijeru dr Ivu Sanaderu na pozivu da učestvujem na Forumu u okviru sesije posvećene daljem procesu proširenja EU, što za nas ima i simbolički i suštinski značaj. Isto tako, i gospodinu Žan Pol Karteronu, predsjedavajućem i osnivaču Kran Montana Foruma, na njegovoj dugogodišnjoj posvećenosti procesu evropeizacije zemalja ovog regiona.

Posljednji talas proširenja Evropske Unije je sa pravom označen kao prelomni istorijski momenat za cijeli evropski kontinent. To je uspjeh koji je drogocjen ne samo za narode novih članica EU, već i za nas, nove susjede EU. To nam daje novo ohrabrenje i podstrek za ubrzano usvajanje zajedničkih evropskih vrijednosti. Takođe, cijenimo, povećava ekonomsku atraktivnost našeg regiona. U tom svijetlu, posmatramo i očekivano skoro članstvo Bugarske i Rumunije. Vjerujemo da takav kapacitet ima Hrvatska, a da je na tom putu i Makedonija. Uvjeren sam da će i Crna Gora i Srbija demonstrirati takvu sposobnost, sada, kada smo, konačno, dobili pozitivnu Studiju o izvodljivosti. Jer, vizija ujedinjene Evrope ne može biti zaokružena, sve dok se Balkan u cjelini ne integriše u Evropsku Uniju. Takva vizija podrazumijeva našu zajedničku odgovornost da radimo na njenom ostvarivanju. Taj pristup i razumijevanje je reafirmisano na Solunskom samitu.

Osnovna premisa, koju vrijeme stalno potvrđuje, bilo da govorimo o proširenoj Evropi ili o zemljama ovog regiona, jeste da naše političke ambicije moraju biti praćene odgovarajućim akcijama i finansijskom potporom. Mi u Crnoj Gori to i radimo. Naš imperativ je da izgradimo potpuno funkcionalnu demokratiju i ekonomiju, koja je utemeljena na evropskim vrijednostima slobode, demokratije, jednakosti, solidarnosti, vladavini prava i poštovanju ljudskog digniteta i ljudskih prava. Smatram da sa pravom možemo konstatovati da su sve zemlje Zapadnog Balkana posljednjih godina učinile velike korake u tom pravcu. Ne manje važno je što naš najvažniji strateški cilj punu integraciju u evropske i evro-atlantske strukture, jednako dijele i Vlada i građani. Međutim, ne bi smjeli da previdimo teškoće i izazove koje nosi ovaj kompleksan i zahtjevan proces, tim prije što zbog istorijskog konteksta našeg regiona, moramo da prevaziđemo i posebne hendikepe. Našim građanima moramo ponuditi opipljive dokaze evropske perspektive da bi mogli da računamo na njihovo aktivno učešće i podršku. Da bi to ostvarili, moramo stalno razvijati uslove i ambijent za ozdravljenje privrede, podsticaj preduzetništva i razvoj privatnog sektora, kao dominantnog generatora rasta. Iz faze makro-ekonomske stabilnosti postepeno se krećemo ka ekonomskom razvoju i dinamiziranju ekonomije. To je put koji sigurno vodi podizanju životnog standarda i kvaliteta života svih građana, što je krajnji cilj svih naših aktivnosti.

Naime, u uslovima kada je gotovo u svim zemljama ovog regiona veći dio ekonomije u privatnom vlasništvu i kada je strateško opredjeljenje ulazak u Evropsku Uniju, odnosno na tržište koje danas čini oko 450 miliona ljudi i stvara GDP od oko 10,970 milijardi eura, uloga Vlade se radikalno mijenja. Ona se prije svega ogleda u izgradnji pouzdanog i profesionalnog institucionalnog i pravnog sistema, koji svima pruža jednake šanse, jednakost pred zakonom, jednakost ulaska u biznis i garantuje zaštitu svojinskih i ugovornih prava. Dakle, uloga Vlade je stvaranje zdravog i stimulativnog poslovnog ambijenta koji uliva povjerenje, podstiče i promoviše politike ekonomskog rasta i razvoja. U tom pogledu, važan indikator je stepen ekonomskih sloboda, koji se prije svega vezuju za slobodu i mogućnost pojedinca da radi, da proizvodi, da investira.

Ekonomske slobode su ne manje važne i za regionalnu ekonomsku saradnju, koja je jedan od ključnih razvojnih stubova svake zemlje, što potvrđuje duga istorija evropskih integracija. Štaviše, regionalna saradnja je važan evolutivni korak ka usvajanju principa i pravila ponašanja koji važe u okviru EU. Sve to upućuje na potrebu da još aktivnije djelujemo u pravcu punog kreiranja regionalne zone slobodne trgovine, zajedničkog energetskog tržišta, modernizacije postojeće i izgradnje nove saobraćajne infrastrukture. To je posebno važno za male ekonomije, kakve su ekonomije zemalja Zapadnog Balkana, jer, takođe, povećava konkurentnost i atraktivnost regiona za direktne i grinfild investicije.

Međutim, kao što sam već istakao, region se još uvijek suočava sa brojnim problemima i izazovima, posebno visokim stopama nezaposlenosti. A dok to ne riješimo, imaćemo manje uspjeha i u suzbijanju korupcije i raznih vidova kriminala ovog globalnog fenomena sa tipičnom koncentracijom u državama u tranziciji. Ako se ovome dodaju dešavanja na prostorima bivše Jugoslavije u posljednjoj deceniji prošlog vijeka, jasno je zbog čega su kriminalne grupe imale mogućnost da djeluju u regionu, što dobrim dijelom ukazuje na izvorište ovog problema. U tom kontekstu, naglasio bih ulogu koju kohezione i razvojne politike Evropske Unije imaju u prevazilaženju jaza između njenih bogatijih i siromašnijih regija. Upravo na temelju takvog iskustva i rezultata, važno bi bilo da se sagleda mogućnost primjene kohezionih i razvojnih mehanizama EU na naš region. Ovo ne znači da se radi o još jednom novom zahtjevu za alokaciju finansijskih resursa, već o njihovom efikasnijem korišćenju. Spremni smo da u partnerstvu sa Evropskom Unijom razvijemo efikasan sistem za upravljanje i primjenu ovih mehanizama podrške.

Sve aktivnosti koje sprovodimo usmjerene su ka izgradnji prosperitetne, evropske Crne Gore, potpuno integrisane u EU i evro-atlantske strukture. Kao i u slučaju drugih, potvrđuje se da su institucionalni aranžmani sa EU snažan katalizator i potpora reformama. Svjesni smo svih prednosti i koristi evropske integracije za investitore, preduzeća, za sve građane. Ali, isto tako i naših obaveza. Zbog toga, veoma je važno da građane stalno edukujemo ne samo o mogućnostima, već i zahjevima koje podrazumijeva ''status Evropskog građanina''. Jer, integracija u EU utiče na život svakog pojedinca. Iz ovih razloga, pridruživanje u EU ne shvatamo kao cilj sam po sebi ili kao jednokratan administrativni akt, već prije svega kao proces suštinskih promjena u načinu razmišljanja, funkcionisanja državne uprave i poslovanja.

Crna Gora je opredijeljena da iskoristi sve prednosti koje pruža model dvostrukog kolosjeka, u okviru postojećeg trogodišnjeg aranžmana Crne Gore i Srbije, uvjereni da 2005. realno može biti godina našeg suštinskog napredovanja u uspostavljanju institucionalnih veza sa EU. Sa punom sviješću i voljom spremni smo da napravimo potrebne pripreme i prilagođavanja. Realne pretpostavke za to su obezbijeđene dobijanjem dugo očekivane pozitivne Studije izvodljivosti za Crnu Goru i Srbiju. Ona je, kao i dosadašnje iskustvo, potencirala dvije ključne pretpostavke: važnost odgovarajućeg državnog okvira i kapacitet za ispunjavanje zahtjevnog i sveobuhvatnog paketa reformi koji važi za sve zemlje Zapadnog Balkana. Podsjetiću da je nedovoljna saradnja Srbije sa Haškim tribunalom, što je uslov svih uslova, kao i nefunkcionalnost institucija državne zajednice, bio razlog za dosadašnju blokadu procesa institucionalizacije naših odnosa sa EU.

Iako, po pravilu, ne postoji puna analogija, rekao bih da se pozicija Crne Gore, kao potencijalnog kandidata za pristupanje Evropskoj Uniji može uporediti sa pozicijom članica bivše unije Beneluksa uoči njihovog pristupanja Evropskoj zajednici šestorice. Sve tri zemlje igraju značajnu i pozitivnu ulogu u procesu izgradnji Evropske unije.. Vjerovatno i mnogo više nego da su bile prinuđene da se priključe kao jedinstven subjekt, što svakako ne bi imalo smisla sa aspekta interne političke i administrativne efikasnosti.

U istom duhu, rekao bih, ''realnog evropskog pragmatizma'', ponuda Crne Gore Srbiji o formiranju Zajednice nezavisnih i međunarodno priznatih država ostaje otvorena do početka 2006, uvjereni da je to u najboljem interesu i Crne Gore i Srbije. Ukoliko za naše partnere u Beogradu ovaj predlog bude neprihvatljiv, Crna Gora će, poćetkom naredne godine, ostvariti svoje neprikosnoveno pravo na samoopredjeljenje, organizovanjem demokratskog, transparentnog i fer referenduma, kako je to potvrđeno i Beogradskim sporazumom i Ustavnom poveljom. Preciznosti radi, ovdje nije riječ o pitanju ili/ili: ili su države u potpunosti suverene, ili one u potpunosti gube svoj identitet u ujedinjenoj Uniji. Zapravo, nijedna od ovih suprotnosti nije ni najmanje realna u modernoj Evropi. Ovako savremeno shvaćena državnost, koja podrazumijeva nezavisnost, ali i međusobnu povezanost u pitanjima od opšteg interesa, je ono što dodatno inspiriše ambiciju Crne Gore da se pridruži ostalim velikim i malim članicama EU. Nadam se da nije pretenciozno ako prognoziram da Crna Gora ima realni potencijal da jednoga dana, upravo onako kako su manje države već dale prepoznatljiv doprinos evropskoj diplomatiji i administraciji, igrati svoju ulogu u ujedinjenoj Evropi.

U vjeri da je naša evropska vizija jasna, a reformski projekti konzistentni, zahvaljujem na pažnji.

Zagreb, 14. april 2005.