Analiza konsolidovane javne potrošnje u 2019. godini

Kako bi se osigurala dugoročna održivost javnih finansija, tokom 2019. godine, nastavljeno je sa sprovođenjem mjera fiskalne konsolidacije usmjerenih na povećanje javnih prihoda i ograničenje rasta tekuće javne potrošnje. Mjere fiskalnog prilagođavanja, sa čijom primjenom je otpočelo u 2017. godini, imaju za cilj smanjenje budžetskog deficita i stvaranje uslova za postepeno opadanje javnog duga. 

Javni prihodi u 2019. godini iznosili su 2.150,9 mil. € ili 44,7% procijenjenog BDP-a (4.817,1 mil. €). U odnosu na 2018. godinu, ukupna naplata prihoda veća je za 181,4 mil. € ili 9,2%, najvećim dijelom kao rezultat povećanja poreskih prihoda za 147,1 mil. €, odnosno za 8,4%. Posmatrano po strukturi prihoda, najveći rast bilježi se kod: poreza na dodatu vrijednost za 78,8 mil. €, doprinosa 21,8 mil. € i poreza na dohodak 16,9 mil. €. U odnosu na plan, prihodi su veći za 85,0 mil. € ili 4,1%.

Javna potrošnja u 2019. godini iznosila je 2.248,5 mil. € ili 46,7% BDP-a, i u odnosu na prethodnu godinu povećana je za 96,0 mil. € ili 4,5%. Glavni razlog povećanja javne potrošnje odnosi se na veću realizaciju Kapitalnog budžeta kroz koji se finansiraju projekti usmjereni na unaprjeđenje javne infrastrukture za čiju je realizaciju, u odnosu na prethodnu godinu, izdvojeno više sredstava za 42,1 mil. € odnosno 14,2%. Uporedo sa kapitalnom potrošnjom, i Tekuća potrošnja zabilježila je rast kao rezultat većeg izdvajanja u dijelu: bruto zarada, kapitalnih izdataka i transfera institucijama, pojedincima, nevladinom i javnom sektoru.

Shodno kretanju prihoda i rashoda u 2019. godini ostvaren je deficit javnih finansija u iznosu od 97,6 mil. € ili 2,0% BDP-a, što je u odnosu na prethodnu godinu manje za 85,4 mil. € ili 46,7%.

U istom periodu, zabilježen je suficit Tekuće javne potrošnje u iznosu od 241,2 mil.€ ili 5,0% BDP-a.

Ostvareni rezultat u 2019. godini ukazuje na dalju tendenciju pada budžetskog deficita, kao rezultat povećanja budžetskih prihoda i optimizacije tekuće budžetske potrošnje, što je u skladu sa glavnim ciljem fiskalne politike koji se odnosi na konsolidaciju javnih finansija i stvaranje uslova za njihovu dugoročnu održivost. 

Imajući u vidu, da se ostvareni deficit nalazi u okvirima od 3%, može se konstatovati da je ispunjeno fiskalno pravilo utvrđeno Zakonom o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, a što je ujedno i dozvoljeni nivo deficita propisan kriterijumima iz Mastrihta. 

Izvorni prihodi budžeta u 2019. godini iznosili su 1.885,1 mil.€ ili 39,1% BDP-a i veći su u odnosu na ostvarene u 2018. godini za 139,1 mil. € ili 8,0%, dok su u odnosu na planirane veći za 51,1 mil. € ili 2,8%. Ovako snažnom rastu prihoda budžeta doprinijeli su rast ekonomske aktivnosti, pozitivna kretanja na tržištu rada i jačanje poreske discipline, uz redefinisanu akciznu politiku.

Kao rezultat prethodno pomenutog, sve kategorije poreskih prihoda zabilježile su rast u odnosu na isti period prethodne godine. Najznačajnija pozitivna odstupanja zabilježena su kod prihoda po osnovu poreza na dodatu vrijednost za 78,8 mil. € ili 12,8%, što je prvenstveno rezultat rasta ekonomske aktivnosti ali i pojačanog rada inspekcijskih službi.

Usljed pozitivnih kretanja na tržištu rada, u posmatranom periodu, porezi i doprinosi na zarade zabilježili su rast, tako da su prihodi od poreza na dohodak u odnosu na prethodnu godinu viši za 0,1 mil.€ ili 0,1%, iako se po novom Zakonu o finansiranju lokalnih samouprava veći dio poreza na dohodak ustupa lokalnim samoupravama. Prihodi po osnovu doprinosa, u odnosu na isti period prethodne godine, veći su za 21,8 mil. € ili 4,2%. Povećanje poreza i doprinosa na zarade, osim rasta zaposlenosti, rezultat je naplate poreskih potraživanja shodno Zakonu o reprogramu poreskih potraživanja, ali i jačanja poreske discipline. 

Prihodi od akciza, u 2019. godini, veći su za 14,3 mil.€ ili 6,5% u odnosu na prethodnu godinu, uslijed veće naplate prihoda od svih vrsta akciznih proizvoda, što pokazuje da je redefinisana akcizna politika dala pozitivne rezultate, kroz prevashodno oporavak tržišta duvanskih proizvoda.

Ukupni izdaci budžeta u 2019. godini iznosili su 2.028,8 mil. € ili 42,1% procijenjenog BDP-a za 2019. godinu (4.817,1 mil. €), što je za 113,8 mil.€ ili 5,9% više u odnosu na prethodnu godinu, prevashodno kao rezultat većeg izdvajanja u dijelu Kapitalnog budžeta, izmirenja obaveza po osnovu aktiviranih državnih garancija i rasta pojedinih kategorija Tekuće potrošnje.

U odnosu na planirane izdaci su veći za 52,1 mil. € ili 2,6%. U strukturi ukupnih izdataka budžeta, Tekuća budžetska potrošnja ostvarena je na nivou od 1.756,4 mil. € i veća je za 75,7 mil. € ili 4,5% u odnosu na planiranu, prevashodno kao rezultat aktiviranja državne garancije za sistem za prečišćavanje otpadnih voda u opštini Budva kao i većeg izdvajanja za potrebe opremanja Vojske Crne Gore. 

Na drugoj strani, Kapitalni budžet realizovan je u iznosu od 272,4 mil.€, što je manje za 23,5 mil.€ ili 8,0% u odnosu na planirani, shodno dinamici izvedenih radova u 2019. godini. U dijelu preostalih projekata koji se finansiraju iz Kapitalnog budžeta, zabilježen je rast izdavajanja u odnosu na planirani.

Kao rezultat kretanja prihoda i rashoda u 2019. godini, deficit centralnog budžeta u 2019. godini iznosio je 143,6 mil. € ili 2,98% BDP-a, i manji je za 25,3 mil. € ili 15,0% od deficita ostvarenog u 2018. godini. Otplata duga iznosila je 507,3 mil. €, od čega se na otplatu kredita rezidentima odnosi 178,4 mil. €, a nerezidentima 328,9 mil. €. 

Prihodi budžeta lokalne samouprave u 2019. godini iznosili su 265,7 mil. € ili 5,5% BDP-a, i bilježe rast od 42,3 mil. € ili 18,9% u odnosu na isti period 2018. godine. U okviru prihoda, pozitivno odstupanje u odnosu na isti period prethodne godine bilježe porez na dohodak za 16,8 mil. € i naknade za 15,9 mil. €. Povećanje prihoda po osnovu poreza na dohodak fizičkih lica uslovljeno je izmjenom zakonskih rješenja koja se odnose na sistem finansiranja lokalne samouprave kojim je povećan procenat ustupanja ovog prihoda za opštine koje pripadaju sjevernom i središnjem regionu Crne Gore kao i opštinama primorskog regiona čiji je stepen razvijenosti ispod 100% prosječne vrijednosti indeksa razvijenosti, kao i rasta zaposlenosti. Povećanje prihoda po osnovu naknada posljedica je poboljšane naplate naknada za komunalno opremanje zemljišta. U odnosu na plan, prihodi lokalne samouprave su veći za 33,9 mil. € ili 14,6%.

Izdaci budžeta lokalne samouprave  u 2019. godini iznosili su 219,7 mil. € ili 4,6% BDP-a, što je za 17,8 mil. € manje u odnosu na isti period 2018. godine. U odnosu na plan izdaci su viši za 27,0 mil. €, prvenstveno zbog većeg izdvajanja za kapitalni budžet.

U 2019. godini zabilježen je suficit lokalne samouprave u iznosu od 46,0 mil. € ili 1,0% BDP-a.

U prilogu: Analiza konsolidovane javne potrošnje u 2019. godini.xlsx