Saopštenje povodom 29. godišnjice proglašenja Crne Gore za ekološku državu

Podsjećajući se na 20. septembar 1991. kada je na svečanom zasijedanju na Žabljaku, Skupština Republike Crne Gore donijela odluku da zaštita životne sredine bude jedan od stubova u trasiranju puta budućeg razvoja, sa podjednakim i nespornim uvjerenjem nakon 29 godina ukazujemo da naš dalji pravac održivog razvoja nema alternativu.

S tim u vezi, a kao rezultat uloženih napora da se očuva raznolikost našeg biodiverziteta, trenutno je oko 13,6% teritorije zaštićeno, od čega se najveći dio (7,7%) sastoji od pet nacionalnih parkova („Biogradska gora“, „Durmitor“, „Lovćen“, „Skadarsko jezero“ i „Prokletije“). Uspostavljeno je čak šest Parkova prirode: „Piva“, „Dragišnica i Komarnica“, „Orjen“, „Rijeka Zeta“, „Komovi“ i „Ulcinjska solana“. Preostali dio zaštićene teritorije čine ostala zaštićena područja (spomenici prirode, područja posebnih prirodnih karakteristika, rezervati prirode). Kada se uzme u obzir zaštita prema međunarodnim sporazumima, ukupna površina stavljena pod zaštitu u Crnoj Gori iznosi oko 20% teritorije. Na međunarodnom nivou, proglašena su tri Ramsar područja, NP „Skadarsko jezero“, rezervat „Tivatska solila“ i „Ulcinjska solana“. Pod UNESCO zaštitom nalaze se NP „Durmitor“ i sliv rijeke Tare.

U svrhu uspostavljanja Natura 2000 ekološke mreže zaštićenih područja, do sada je mapirano oko 25% kopnene teritorije, oko 50% ornitofaune, kao i Skadarsko jezero kao važan močvarni ekosistem. Rezultati sa terena potvrdili su bogatstvo i očuvanost biodiverziteta Crne Gore.

Posvećeno se radi na aktivnostima koje će do kraja 2020. dovesti do proglašenja prvog morskog zaštićenog područja, što će doprinijeti ne samo ostvarivanju zahtjeva međunarodnih konvencija, već i konkretnom očuvanju vrijednih morskih ekosistema. Počela je i finalna faza nominacije prašumskih bukovih kompleksa NP „Biogradska gora“ za upis na UNESCO listu svjetske prirodne baštine, te se očekuje da će Crna Gora do sredine 2021. dobiti još jedno UNESCO prirodno područje.

Kako je adekvatna ekološka infrastruktura preduslov ukupnog razvoja, poseban fokus bio je i ostao na izgradnji postrojenja za upravljanje otpadom, otpadnim vodama, zajedno sa daljom izgradnjom vodovodne i kanalizacione mreže u svim opštinama.

U oblasti upravljanja otpadom u toku su aktivnosti na realizaciji projekata koji se tiču izgradnje reciklažnih dvorišta i transfer stanica u nekoliko crnogorskih opština, kao i novog centra za upravljanje otpadom u opštini Bijelo Polje. Završena je sanacija nekoliko većih neuređenih odlagališta neopasnog otpada. U godinama pred nama, nastaviće se aktivnosti na uspostavljanju sistema koji se bazira na: selekciji, prevenciji, reciklaži i ponovnoj upotrebi otpada, kao i osiguranju njegovog ekološki ispravnog odlaganja.

Trenutno u Crnoj Gori postoji 10 izgrađenih i funkcionalnih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, a u toku je realizacija ugovora za projektovanje i izgradnju sličnih postrojenja u: Andrijevici, Petnjici i Danilovgradu. Od posebnog je značaja nedavni početak izgradnje novog sistema za prečišćavanje otpadnih voda u Glavnom gradu Podgorica, sa kolektorskim sistemom i sistemom za tretman kanalizacionog mulja.

Vezano za remedijaciju tzv. „crnih ekoloških tačaka“, kontaminiranih opasnim industrijskim otpadom, u toku su radovi na čišćenju lokacije Brodogradilišta Bijela, i odlagališta pepela i šljake „Maljevac“ i flotacionog jalovišta Gradac u Pljevljima, dok je u poodmakloj fazi izrada tehničke dokumentacije za sanaciju lokacije KAP (deponija čvrstog otpada i bazeni crvenog mulja).

Kao rezultat nastojanja da se sistemski pristupi poboljšanju kvaliteta vazduha, državna mreža za praćenje kvaliteta vazduha je proširena, tako da sada imamo 10 automatskih stanica za praćenje kvaliteta vazduha koje su pozicionirane shodno referentnim metodama EU. U vezi sa zagađenjem vazduha u Pljevljima, sa realizacijom projekta ekološke rekonstrukcije TE „Pljevlja“ koja, poslije 39 godina rada ovog postrojenja, predstavlja najznačajniji ekološki poduhvat, uticaj na životnu sredinu koje će imati rekonstruisano postrojenje neće moći da se uporedi sa uticajem postojećeg bloka TE.

Počeo je sa radom Eko fond čiji je zadatak finansiranje i pružanje tehničke podrške projektima u oblasti životne sredine i energetske efikasnosti. Ratifikovan je Pariski sporazum u oblasti klimatskih promjena, čime se Crna Gora pravno obavezala na smanjenje emisije gasova s efektom staklene bašte za 30% do 2030. i dalju dekarbonizaciju kroz rastuću upotrebu obnovljivih izvora energije.

Kada je riječ o ključnom spoljno-političkom prioritetu države Crne Gore-evropskoj integraciji, podsjećamo da je Crna Gora u decembru 2018. otvorila pregovore u 27. Poglavlju-životna sredina i klimatske promjene. Pored uloženih oko 200 miliona eura u ovu oblast u protekle tri godine, i to u projekte izgradnje infrastrukture za tretman otpadnih voda i upravljanje otpadom, rehabilitacije i izgradnje kanalizacione mreže, remedijacije tzv. ,,crnih ekoloških tačaka“, unapređenja kvaliteta vazduha, tehnološko i ekološko unapređivanje privrednih subjekata, zaštite prirode, i sl., Crna Gora će prema projekcijama ostvariti ulaganja od nešto više od 1 milijarde eura do 2035., kako bi u potpunosti uskladila sistem sa evropskim standardima.

Put razvoja Crne Gore kao ekološke države od prije 29 godina prilagođavamo onome što su savremeni postulati koji su primjereni aktuelnosti momenta u kojem živimo na globalnom nivou, a tekuća epidemija novog koronavirusa je ukazala na to da je odgovoran odnos prema životnoj sredini ništa drugo nego borba za zdraviji i kvalitetniji suživot 7.7 milijardi ljudi i ostalih živih bića na Planeti Zemlji.