Analiza konsolidovane javne potrošnje za III kvartal 2020. godine

JAVNE FINANSIJE

Sprovođenje mjera usmjerenih na zaštitu javnog zdravlja usljed pandemije virusa COVID-19 uzrokovalo je značajno ograničavanje ekonomske aktivnosti, što se negativno odrazilo na makroekonomske i fiskalne parametre i u trećem kvartalu 2020. godine. Imajući u vidu izraženu sezonalnost kad je u pitanju naplata prihoda, odnosno činjenicu da kretanje prihoda u trećem kvartalu u najvećoj mjeri opredjeljuje ostvareni turistički promet, značajno manji broj dolazaka i ostvareni broj noćenja rezultirao je padom u njihovoj naplati. Značajno smanjenje prihoda od turizma tokom trajanja ljetnje turističke sezone, kao i nastavak sporovođenja mjera za stavljanje pandemije pod kontrolu negativno se odrazilo na gotove sve kategorije javnih prihoda, što je posebno vidljivo kod poreza na potrošnju. Međutim, pad u naplati ukupnih javnih prihoda je sa druge strane ublažen rastom prihoda koji se ostvaruju po osnovu poreza i doprinosa na zarade i to kao rezultat ekonomskih mjera Vlade kroz subvencionisanje dijela zarada zaposlenih. U uslovima pandemije, sprovođenje tri paketa socio-ekonomskih mjera u cilju ublažavanja negativnih posljedica pandemije po građane i privredu, ali i dodatno finansiranje zdravstvenog sistema uslovilo je veću javnu potrošnju.

Javni prihodi u periodu januar – septembar 2020. godine iznosili su  1319,7 mil. € ili 28,6% procijenjenog BDP-a (4.607,3 mil. €). U odnosu na planirane, prihodi su manji za 87,2 mil. € ili 6,2%, dok je u odnosu na uporedni period prethodne godine, naplata prihoda manja za 204,0 mil. € ili 13,4%, kao posljedica ograničene ekonomske aktivnosti uzrokovane pandemijom virusa COVID-19.

Javna potrošnja u periodu januar – septembar 2020. godine iznosila je  1.632,4 mil. € ili 35,4% BDP-a, i veća je za 9,3 mil. € ili 0,6% u odnosu na plan, dok je u odnosu na isti period prethodne godine veća za 129,1 mil. € ili 8,6%, usljed sprovođenja tri paketa mjera usmjerenih na suzbijanje negativnih efekata pandemije i pomoć građanima i privredi.

Polazeći od kretanja prihoda i rashoda, u periodu januar – septembar 2020. godine, ostvaren je deficit javnih finansija u iznosu od  312,8 mil. € ili 6,8% BDP-a, što je za 96,5 mil. € ili 44,6% više u odnosu na planirani.

BUDŽET CRNE GORE

Dominantni uticaj pandemije virusa COVID-19 na ekonomska kretanja u zemlji, opredijelio je i kretanje prihoda i rashoda budžeta u periodu januar - septembar 2020. godine. Nepovoljna epidemiološka situacija u Crnoj Gori, kao i prateće mjere za suzbijanje pandemije rezultirale su padom naplate budžetskih prihoda, a istovremeno rastom budžetskih izdataka.

I u situaciji značajnog pada budžetskih prihoda uzrokovanog pandemijom kao i povećanim potrebama finansiranja usljed implementacije tri paketa socio-ekonomskih mjera, likvidnost Budžeta je očuvana te su sve planirane budžetske obaveze izmirivane pravovremeno.

Izvorni prihodi budžeta u periodu januar - septembar 2020. godine iznosili su 1.165,9 mil. € ili 25,3% procijenjenog BDP-a (4.607,3 mil. €), što je za 61,8 mil. € ili 5,0% manje u odnosu na planirane odnosno 172,2 mil. € ili 12,9% manje u odnosu na isti period prethodne godine.

Najveći pad u naplati u odnosu na isti period prethodne godine bilježi se kod poreza na potrošnju,  odnosno prihoda od poreza na dodatu vrijednost i akciza u iznosu od 129,0 mil. € ili 24,9% i 26,0 mil. € ili 14,6%. Značajno negativno odstupanje navedenih kategorija posljedica je pada u ostvarenom turističkom prometu usljed pandemije virusa COVID-19. Kako je Zakonom o izmjenama i dopunama zakona o budžetu planirano da će turistička sezona biti na nivou od 60% prethodne godine i plan prihoda po osnovu kategorija koje prvenstveno zavise od prometa je projektovan na tom nivou, tako da su  prihodi od poreza na dodatu vrijednost ostvareni na nivou od 86,7%, dok su akcize na nivou od 91,7% plana.

Kao rezultat pada prihoda od doprinosa za zdravstveno osiguranje (usljed smanjenja stope za 2 p.p. od jula prethodne godine), kao i odlaganja naplate prihoda po ovom osnovu, kao jedne od mjera Vlade za suzbijanje negativnih efekata pandemije, negativno odstupanje u odnosu na prethodnu godinu zabilježeno je i kod kategorije porezi i doprinosi na zarade. Porez na dohodak je manji za za 2,8 mil. € ili 3,3%, dok su doprinosi manji za 10,7 mil. € ili 2,9%. U odnosu na plan, prihodi od poreza na dohodak i doprinosa ostvareni su iznad plana i to za 8,0% odnosno 9,1%. Razlog tome je prvenstveno naplata dijela poreskog duga Montenegro Airlines AD u avgustu u iznosu od 10,0 mil. €, a čija je naplata prvobitno planirana u iznosu od 25,0 mil. € u oktobru, ali i nastavak subvencionisanja zarada zaposlenih u privrednim granama posebno pogođenim mjerama za ograničavanje obavljanja djelatnosti.

I u trećem kvartalu nastavljeno je sa trendom rasta naplate po osnovu poreza na dobit pa je ova kategorija prihoda zabilježila rast i u odnosu na prethodnu godinu i u odnosu na plan i to za 10,2 mil .€ ili 16,0% odnosno 9,3 mil. € ili 14,5%. Rast naplate po ovom osnovu rezultat je ostvarenog snažnog rasta ekonomske aktivnosti iz prethodne godine.

Usljed mjera Vlade usmjerenih na smanjenje negativnih efekata uticaja korona virusa na privredu i građane, ali i naredbe o privremenom zatvaranju velikog broja preduzeća i organa uprave, kako je bilo i očekivano, prihodi po osnovu taksi i naknada su značajno niži u odnosu na isti period prethodne godine. Kategorija koja bilježi najveće negativno odstupanje su naknade od priređivanja igara na sreću koje su manje za 2,4 mil.€ ili 32,3%, usljed pada prometa u ovoj djelatnosti kao i mjere oslobađanja plaćanja fiksnog dijela naknade priređivačima igara na sreću u periodu zabrane odnosno ograničavanja rada.

Pored navedenog, negativno odstupanje zabilježeno je i kod donacija iz razloga što uplata prve tranše donacije od strane EU kao podrške Crnoj Gori u cilju suzbijanja negativnih efekata virusa COVID-19 u iznosu od 28,0 mil. € planom prihoda predviđena u septembru mjesecu, nije izvršena. Uplata predmetnih donatorskih sredstava izvršena je u novembru mjesecu.

Izdaci budžeta u periodu januar - septembar 2020. godine iznosili su 1.499,5 mil. € ili 32,5% BDP-a, što je u odnosu na isti period prethodne godine više za 123,2 mil. €  ili 8,9%, dok je u odnosu na planirane više za 18,5 mil. € ili 1,3%. Veća budžetska potrošnja u odnosu na prethodnu godinu rezultat je sprovođenja tri paketa socio-ekonomskih mjera usmjerenih na suzbijanje negativnih efekata pandemije i pomoć građanima i privredi, kao i veće finansiranje zdravstvenog sistema odnosno nabavke neophodne medicinske opreme i sredstava neophodnih za borbu protiv pandemije.

Poredeći u odnosu na plan, razlozi odstupanja izdataka su prvenstveno nastavak isplate subvencija za zarade zaposlenih kao mjere predviđene trećim paketom socio-ekonomskih mjera za ublažavanje posljedica pandemije, kao i izmirenje dijela obaveza shodno zakonskom rješenju po osnovu finansijske konsolidacije nacionalnog avio prevoznika “Montenegroairlines”.

Najveći rast kako u odnosu na plan tako i u odnosu na prethodnu godinu zabilježen je kod kategorije transferi pojedincima, nevladinom i javnom sektoru u iznosu od 24,5 mil. € ili 12,7%, odnosno 56,9 mil. € ili 35,3% prevashodno kao posljedica finansiranja uvećanih troškova zdravstvenog sistema uzrokovanih pandemijom virusa COVID-19.

U strukturi izdataka budžeta, tekući izdaci ostvareni su na nivou od 611,9 mil. € i manji su za 8,1 mil. € ili 1,3% od planiranih, dok su u odnosu na prethodnu godinu veći za 30,9 mil. € ili 5,3% i to prvenstveno usljed rasta bruto zarada za 20,0 mil. € ili 5,7% kao rezultat povećanja zarada i jednokratnih davanja u Prosvjeti i Zdravstvu.

Na drugoj strani, kapitalni izdaci realizovani su u iznosu od 148,9 mil. €, što je za 3,9 mil. € ili 2,7% više od planiranih, i to kao rezultat nastavka izvođenja radova na započetim kapitalnim projektima, dok su u odnosu na prethodnu godinu manji za 33,9 mil. € ili 18,6%, kao posljedica smanjenog intenziteta izvođenja radova na izgradnji prioritetne dionice Autoputa, u uslovima pandemije.

U periodu januar - septembar 2020. godine dinamika kretanja budžetskih prihoda i rashoda uticala je na ostvarenje deficita budžeta u iznosu od 333,6 mil. € ili 7,2% BDP-a, što je za 80,4 mil. € ili 31,8% više u odnosu na planirani.

U ovom periodu, obaveze po osnovu otplate dugova izmirene su u iznosu od 523,8 mil. € odnosno 11,4% BDP-a što je uz pomenuti iznos deficita rezultiralo da ukupna nedostajuća sredstva iznose 858,3 mil. € što je obezbijeđeno korišćenjem depozita akumuliranih tokom prethodne godine i zaduženjem na domaćem i međunarodnom tržištu.

LOKALNA SAMOUPRAVA

Izvorni prihodi budžeta jedinica lokalne samouprave u periodu januar - septembar 2020. godine iznosili su 153,7 mil. € i manji su u odnosu na ostvarenje u istom periodu 2019. za 31,8 mil. €, dok su u odnosu na planirane manji za 25,4 mil. €. Do smanjenja prihoda je uglavnom došlo zbog novonastale situacije pandemije korona virusa.

Izdaci budžeta lokalne samouprave  u pomenutom periodu 2020. godine iznosili su 132,9 mil. €, što je za 5,9 mil. € više u odnosu na isti period 2019. godine. U odnosu na plan izdaci su manji za 9,2 mil. €.

Za devet mjeseci 2020. godine zabilježen je suficit lokalne samouprave u iznosu od 20,8 mil. €.

 U prilogu: Analiza konsolidovane javne potrošnje za III kvartal 2020. godine.docx

                 Analiza konsolidovane javne potrošnje za III kvartal 2020. godine.xlsx