Saopštenje Republičke ekološke inspekcije

Povodom eksplozije skladišta eksploziva, u mjestu Vir u opštini Nikšić, koja se desila u noći izmedju 07. i 08. jula 2006. godine, ekipa JU Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore je, po nalogu Republičkog ekološkog inspektora od 10. jula 2006. godine, obišla predmetnu lokaciju, izvršila radiološku pretragu terena i uzela uzorke za ispitivanje moguće radioaktivne kontaminacije. JU CETI je izvršila i uzorkovanje voda iz bistijerni kuće Nikolića i kuće Radulovića u zaseoku Šume, vode iz Gornjopoljskog vira, kao i zemlje na udaljenosti od 50, 100, 500 i 1000 metara od mjesta eksplozije. Kako je već ranije objavljeno, rezultati dozimetrijske kontrole pokazuju da je na svim ispitanim lokacijama nivo radioaktivnosti u granicama prirodnog fona za dato zemljište.

JU Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore je 25. 7. 2006. godine, dostavio rezultate analiza uzetih uzoraka za hemijsku i toksikološku analizu, koji pokazuju sljedeće:

Rezultati fizičkohemijskih i toksikoloških analiza uzoraka vode iz bistijerni kuća Nikolića i Radulovića, imale su veoma nisku vrijednost elektroprovodljivosti i nisku pH vrijednost, što je normalno ako se bistijerne pune kišnicom. Izmjerena pH vrijednost je izuzetno niska, i kod kuće Nikolića iznosila je 5,49 a kod kuće Radulovića 6,03 što ukazuje da je voda kojom su bistijerne punjene predstavljala kisele padavine. Ovo se potvrdjuje i izuzetno niskim sadržajem kalcijuma i magnezijuma, odnosno niskom tvrdoćom vode iz bistijerne kod kuće Nikolića. Svi ostali ispitani organski i neorganski polutanti u ispitanim uzorcima vode ne prelaze dozvoljene granice i ne ukazuju na eventualni uticaj eksplozije na kvalitet vode u bistijernama. Voda sa tako niskom pH vrijednošću i malom ukupnom tvrdoćom, ne preporučuje se za stalno vodosnabdijevanje, ali to nije povezano sa posljedicama eksplozije.

Detaljnom GCMS analizom uzoraka, ni u jednom uzorku vode nijesu utvrdjeni tragovi eksploziva (TNT, 2,4,6 - trinitrotoluola) niti tragovi mineralnih ulja a ni bilo koje nepoznate supstance.

Voda uzeta iz izvorišta Gornjopoljski vir ima nešto nižu pH vrijednost od uobičajenih za površinske vode, ali karakterističnu za vode koje se formiraju otapanjem snijega. Detaljnom GCMS analizom nijesu utvrdjeni tragovi nepoznatih supstanci, niti TNT-a i mineralnih ulja.

Uzorci zemljišta su ispitani na sadržaj teških metala i velikog broja mikroelemenata koji se mogu koristiti u pirotehnici, na sadržaj ostataka eksploziva TNT-a, mineralnih ulja, policikličnih aromatičnih ugljovodonika kao i drugih organskih polutanata koji se mogu javiti pri eksploziji.

Od svih ispitanih uzoraka, jedino u uzorku zemlje uzetom sa mjesta eksplozije, nadjena je povećana koncentracija bakra i cinka u odnosu na druge uzorke uzete sa udaljenijih lokacija. U svim uzorcima zemlje utvrdjeno je prisustvo tragova eksploziva TNT-a i ostataka mineralnih ulja. U uzorku sa mjesta nesreće sadržaj TNT-a iznosio je 50,139 mg/kg, a sadržaj ostataka mineralnih ulja iznosio je 227,05 mg/kg. Sadržaj nitrita je nešto povećan u odnosu na ostale ispitane uzorke zemljišta. Gasno-masenom analizom dokazano je prisustvo mineralnih mazivnih ulja frakcije C20-C40 (n-alkani) čija se koncentracija u zemljištu linearno smanjuje sa rastojanjem od mjesta eksplozije. Nadjene koncentracije mineralnih ulja i sadržaja nitrita ne predstavljaju opasnost po životnu sredinu, s obzirom da imaju karakter uobičajenih zagadjivača zemljišta (kao mineralno đubrivo i zagađenje od motornih vozila).

Rezultati analiza pokazuju da je uzorak zemljišta sa 50 metara udaljenosti od mjesta eksplozije, imao nešto povećan sadržaj olova, policikličnih aromatičnih ugljovodonika-PAH i TNT-a u odnosu na ostale uzorke, ali ispod propisanih maksimalno dozvoljenim koncentracijama - MDK, a sadržaj mineralnih ulja i nitrita je bio vidno smanjen i opadao je sa povećanjem udaljenosti od mjesta nesreće. Svi ostali uzorci zemlje su takodje analizirani detaljno gasno-hromatografskom analizom na FPD, ECD i FID detektoru i ni kod jednog nije utvrdjeno prisustvo drugih nepoznatih jedinjenja.

TNT je jedinjenje koje pripada grupi fenolnih materija i prema literaturi, u vazduhu se brzo razgradjuje procesom fotolize. Poslije nekoliko časova njegova bioakumulacija u akvatičnim organizmima je ograničena, a nije utvrdjeno da TNT ulazi u lanac ishrane. Najvažniji uticaj na čovjeka može biti unošenjem putem vode za piće u koju može dospjeti preko vazduha ili spiranjem sa površine zemlje. Ostalih direktnih toksikoloških efekata u zemlji nema.

S obzirom na utvrdjeno prisustvo TNT-a u zemljištu i njegovu osobinu da se može zadržati odredjeno vrijeme u ekosistemu, Republička ekološka inspekcija će nastaviti sa daljim uzorkovanjem i analizom svih segmenata životne sredine do njegove potpune razgradnje. U tom smislu, ova inspekcija i ekipa JU Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore je danas (26.7.2006. godine) ponovo obišla predmetnu lokaciju radi dodatnog uzorkovanja rastinja i poljoprivrednih kultura iz okoline mjesta eksplozije i ponovnog uzorkovanja zemljišta i voda, u cilju utvrdjivanja brzine razgradnje TNT-a u ekosistemu. Nakon dobijanja novih rezultata, Ekološka inspekcija će odlučiti o potrebi daljeg osmatranja njegovog prisustva na ovom lokalitetu.

GLAVNI REPUBLIČKI EKOLOŠKI INSPEKTOR
Veselinka Zarubica