PRESS RELEASE: USVOJEN NACRT DETALJNOG PROSTORNOG PLANA ZA VIŠENAMJENSKE AKUMULACIJE NA RIJECI MORAČI I NACRT STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU ZA DETALJNI PROSTORNI PLAN ZA PROSTOR VIŠENAMJENSKIH AKUMULACIJA NA RIJECI MORAČI

Danas je, na sjednici Vlade Crne Gore, usvojen nacrt Detaljnog prostornog plana za višenamjenske akumulacije na rijeci Morači, nakon što je prethodno Savjet za izgradnju hidroelektrana na Morači jednoglasno, u utorak (16. 2.) usvojio Finalni nacrt tog dokumenta. Time su se stekli uslovi da plan bude upućen na javnu raspravu, odnosno u dalju zakonsku proceduru. Obradjivač plana je Urbi Montenegro Podgorica; WINsoft Podgorica; Geateh Slovenija i Geos Austrija.

DPP se donosi za period do 2020. godine i izradjuje se za središnji tok rijeke Morače, na kojem je predviđena izgradnja četiri hidroelektrane, ali uključuje i prostor oko akumulacija, kako zbog toga što je taj prostor neophodan za realizaciju druge infrastrukture (putne, elektro, vodovodne, kanalizacione), tako i zbog osnovne smjernice pri izradi plana-integralni razvoj kompletnog područja.

Dakle, plan je urađen na dva nivoa:
 Osnovni planski dokument, koji se odnosi na cijeli Sliv Morače
 Detaljna razrada, koja se odnosi na zahvat DPP odnosno previdjene četiri akumulacije

Pri izradi prostornog plana za ovo područje uzeta je u obir sva relevantna prostorno-planska dokumentacija a to su: Prostorni Plan Crne Gore do 2020. god; PPO Podgorica; PPO Kolašin; DPP autoputa Bar Boljare; Nacionalna strategija održivog razvoja; Vodoprivredna osnova Crne Gore; Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine; Strategija razvoja turizma , Strategija razvoja proizvodnje hrane i ruralnih područja kao i Studije i projekti Elektroprivrede Crne Gore i svi ovi dokumenti, kao i Strateška procjena uticaja na životnu sredinu za ovaj plan i njen obradjivač-norveška kompanija COWI, tretiraju sliv Morače kao potencijal: hidroenergetski, vodni, eko poljoprivredni, turistički, šumarski, a i kao koridor za tehničku infrastrukturu.

U planu je data ocjena postojećeg stanja prostornog uređenja kao i projekcija razvoja i koncepti organizacije uređenja i korišenja prostora.

Cilj izrade Detaljnog prostornog plana za prostor višenamjenskih akumulacija na rijeci Morači je ne samo da se stvore uslovi za izgradnju višenamjenskih akumulacija kroz izradu relevantne studijske, analitičke I planske dokumentacije, već integralno sagledavanje i analiziranje svh elemenata namjene I organizacije korišćenja prostora i zaštita kao i podsticanje daljeg ukupnog razvoja i zaštite ovog područja. Dakle, prostorni plan predstavlja osnove za uređenje čitavog prostora duž rijeke Morače za višenamjensko korišćenje prirodnih resursa, kao što je proizvodnja električne energije iz obnovljivih izvora, formiranje zaliha vode, turističko i rekreaciono uređenje, ribarstvo i sl. Planom se stvaraju uslovi za: proizvodnju čiste energije čime se doprinosi globalnoj borbi protiv klimatskih promjena; obezbjeđivanje kapaciteta za snabdijevanje električnom energijom potrošača u Crnoj Gori, a u perspektivi i šire. Izvršena je rezervacija prostora radi buduće valorizacije i stavljanja u funkciju turizma, usluga, stanovanja i dr. Formirane zalihe vode za piće i navodnjavanje nizvodnih područja imaju poseban značaj u kontekstu negativnih globalnih klimatskih promjena. Takodje, ovaj plan će biti u funkciji poboljšanja uslova za angažovanje inostranog/domaćeg kapitala; angažovanje lokalnih kapaciteta na pripremi plana, projektovanju, izgradnji i eksploataciji objekata, kao i u funkciji zaštite pojedinih djelova ovog prostora.

U planu su, u ocjeni postojećeg stanja identifikovani trenutni demografski problemi u sliovu Morače odnosno: smanjenje broja stanovnika; opadanje prirodnog priraštaja; opadanje broja sklopljenih brakova; prelazak mlađe populacije iz ruralnih u urbana naselja; ali i nizak nivo privrednih djelatnosti, sa BDP po stanovniku manjim od 1000, i godišnjim bruto proizvodom manjim od 4 miliona eura.

Infrastrukturnim opremanjem sliva stvoriće se preduslovi neophodnog prostornog i privrednog povezivanja i funkcionisanja naselja, i time podstaći: razvoj malih naselja sa manje od 50 stanovnika; smanjenje tendencije doseljavanja u prigradska naselja Podgorice i Kolašin; razvoj specijalnih funkcija (poljoprivrednih, turističkih, proizvodnih i dr) u lokalnim centrima i većim seoskim naseljima. Planom se predvidja izgradnja djelova državne i lokalne infrastrukture i podizanje standarda opšte opremljenosti u lokalnim centrima i seoskim naseljima. Planirani su i dodatni društveni servisi u oblasti obrazovanja i zdravstva u vidu 4 nove osnovne škole i 4 zdravstvene stanice.

Što se tiče spomenika kulture, planom je evidentirano da se od ukupno 357 spomenika kulture u Crnoj Gori, u u kompletnom slivu nalazi njih 7, a u samom zahvatu DPP se nalazi njih 3. Najznačajniji od njih je Manastir Morača koji pripada I kategoriji. Takodje, identifikovano je da je manastir da najvećim dijelom temeljen na konglomeratnim stijenama, te da je kompleks sada izložen brojnim rizicima:
Blizina magistralnog puta po kome se odvija i saobraćaj teških transportnih vozila;
Nestabilnost kosine prema rijeci, sa mogućnošću odrona stijenske mase;
Potok iznad konaka a ispod puta, iz kojeg se voda drenira u smjeru temelja manastirskih zgrada, te je data preporuka za započinjanje sa integralnom sanacijom, koja mora obuhvatiti sakralna dobra i šire okruženje.

Bitno je istaći da problematika zaštite spomenika kulture i revitalizacije građevinskog nasleđa nije samo zakonska i moralna obaveza prema istorijskoj i kulturnoj prošlosti, već je zaštita, revitalizacija, obnova građevinskog nasleđa i ambijentalnih vrijednosti, u smislu očuvanja identiteta naselja, unapređenja urbane sredine i njene atraktivnosti i u funkciji turizma jedne od prioritetnih grana budućeg razvoja.

Nacrt Prostornog plana će, na website-u Ministarstva biti raspoloživ svim zainteresovanim stranama već od sljedeće nedjelje, a javna rasprava će trajati mjesec dana i počeće u martu mjesecu.



PRESS RELEASE: USVOJEN NACRT STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU ZA DETALJNI PROSTORNI PLAN ZA PROSTOR VIŠENAMJENSKIH AKUMULACIJA NA RIJECI MORAČI

Danas je, na sjednici Vlade Crne Gore usvojen nacrt Strateške procjene uticaja na životnu sredinu za detaljni prostorni plan za prostor višenamjenskih akumulacija na rijeci Morači, nakon što je prethodno Savjet za izgradnju hidroelektrana na Morači jednoglasno u utorak (16. 2.) usvojio Finalni nacrt tog dokumenta. Time su se stekli uslovi da ovaj dokument bude upućen na javnu raspravu, odnosno u dalju zakonsku proceduru.

Konzorcijum COWI je angažovan od strane Norveške Direkcije za vodne resurse i energiju koja je pritom zastupala Ministarstvo za uređenje prostora i zaštitu životne sredine Crne Gore, da uradi Stratešku procjenu uticaja na životnu sredinu (SEA) za Detaljni prostorni plan za četiri višenamjenske akumulacije na rijeci Morači (DPP). Od strane Ministarstva kao Supervizor za navedeni dokument angažovana je Crnogorska akademija nauka i umjetnosti (CANU).

COWI- Norveška -je jedna od vodećih konsultantskih grupa u Evropi. Pružaju prvoklasne usluge iz oblasti zaštite životne sredine i ekonomije, posvećujući posebnu pažnju životnoj sredini i društvu. COWI je lider u ovim oblastima jer su 6.000 njegovih zaposlenih lideri u svojim oblastima. Od svog osnivanja 1930. godine, COWI je učestvovao u više od 50.000 projekata, u 175 zemalja. Imaju 6.000 zaposlenih, uključujući ekologe, biologe, inženjere, geologe, ekonomiste, istraživače, antropologe, sociologe i arhitekte. Imaju kompanije i kancelarije u 35 zemalja.

SEA je rađena u skladu sa novim crnogorskim Zakonom o strateškoj procjeni uticaja koji je harmonizovan sa Direktivom 2001/42/EC, kao i na osnovu odgovarajuće metodologije, principa i međunarodne najbolje prakse iz EU i propisima Svjetske banke. Pored navedenog, obrađivač se konsultovao i sa relevantnim nacionalnim i međunarodnim dokumentima kao što su: Ustav Crne Gore, Strategija održivog razvoja Crne Gore, Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2025. god. - Bijela knjiga, Ramsar Konvencija o močvarnim staništima, Espoo Konvencija i dr. Kao polazne osnove obrađivač je koristio Bazu podataka i informacije pripremljene od strane ekspertskog tima formiranog pod okriljem Hidrometeoreološkog zavoda.

Projektna oblast za SEA obuhvata srednji dio sliva rijeke Morače i njene pritoke što predstavlja područje detaljnog prostornog plana. SEA je takođe obuhvatila i preostali dio sliva Morače do Skadarskog jezera i njegovog izliva u Jadransko more preko rijeke Bojane, s obzirom da bi plan mogao imati i nizvodne uticaje.

SEA je razmotrila uticaj izgradnje HE na Morači na biodiverzitet, hidrologiju, geologiju, seizmiku, vodu, klimu, vazduh, kulturnu baštinu i spomenike kulture, pejzaž, ali i ekonomiju, industriju, zemljište, infrastrukturu, snabdijevanje energijom, naselja, stanovništvo, materijalnu imovinu, zdravlje stanovništva, zaposlenost, obrazovanje, kriminal, rekreaciju i turizam.

SEA je utvrdila i mjere koje treba preduzeti radi smanjenja negativnih i pospješivanja pozitivnih uticaja prije izgradnje, u toku izgradnje i za vrijeme eksploatacije elektrana. Utvrdila je i plan monitoringa prije, u toku izgradnje i za vrijeme eksploatacije elektrana. Ovaj plan može biti dodatno prilagođen tokom faze izrade Procjene uticaja na životnu sredinu za svaku branu ponaosob (EIA). Naime, Strateska procjena uticaja nije jedina procjena koja se primjenjuje kao instrument zastite zivotne sredine-ona se odnosi na planove i programe. Pored ove procjene, sprovodi se i Procjena uticaja pojedinih projekata na zivotnu sredinu (EIA) koja će se raditi za svaku branu ponaosob.

U dokumentu se navodi da gradnja HE ima više prednosti nego opcija da se ništa ne radi. SEA kao prednosti gradnje hidroelektrana navodi mogućnost obezbjeđenja značajanog prihoda od izvoza energije, smanjenje postojećeg energetskog i deficita u spoljnotrgovinskoj razmjeni, stimulisanje industrijske proizvodnje i druge poslovne mogućnosti, kao i lokalnu ekonomiju. Takođe, navodi se da izgradnja treba da obezbijedi veće mogućnosti za turizam i strateško vodosnabdijevanje, unaprijedi transportne veze i otvori mogućnosti za investiranje; značajan prihod od izvoza energije; smanjenje deficita u spoljnotrgovinskoj razmjeni, unaprjedjenje geo-političkog statusa u regionu; stimulisanje industrijske proizvodnje i druge poslovne mogućnosti; unaprjedjenje transportne veze; mogućnosti za investiranje; preokret trenda pada u migraciji i dr. Kada je u pitanju životna sredina, SEA kao prednosti gradnje, navodi da će sve akumulacije obezbijediti nova staništa za divlji svijet i stvoriti nove pejzaže jezera, kao i doprinos čiste energije.

Takodje, SEA je prepoznala i negativne efekte realizacije projekta, medju kojima su: povećana proizvodnja koja će dovesti do povećane potražnje za uslugama, gubitak tradicionalnih stilova života, povećana potražnja u odnosu na postojeće socijalne službe usled priliva radnika, promjena ukupnog režima protoka koja utiče na floru i faunu i sl. Dakle, kao prednosti opcije po kojoj se ništa ne radi navedeni su: čuvanje tradicionalnog načina života ljudi koji žive u dolini Morače; područje bi bilo ugodnije za život i bezbjednije usled preusmjeravanja saobraćaja na put Bar Boljare; čuvanje postojećih staništa za floru i faunu i čuvanje integriteta pejzaža Morače i kanjona.

SEA se takodje, u svijetlu dobrih odnosa Crne Gore sa Albanijom bavila ulaskom u dijalog vezano za Projekat u skladu sa Zakonom o SEA i međunarodnim standardima i konvencijama. Vlada Crne Gore je po Ramsarskoj Konvenciji obavezna da se konsultuje sa Albanijom po pitanju implementacije Projekta i da obavijesti Međunarodni Savez za Očuvanje Prirode o namjeri realizacije Projekta. Takođe, Vlada Crne Gore će, u skladu sa obavezama predviđenim ESPO Konvencijom, obavijestiti Albaniju o predloženoj izgradnji i dostaviti dokumentaciju u vezi sa procjenom uticaja na životnu sredinu.

Treba naglasiti i to da je Hidrometeorološki zavod Crne Gore uradio Klimatski model u kome je data procjena:
Kako će se narednih godina, usled globalnih kretanja, mijenjati klima u reonu Morače
Klimatskih promjena koje će se dešavati u okolini planiranih akumulacija.
Došlo se zaključka da su u pitanju vrlo male promjene, kako kada je riječ o padavinama, tako i kada je riječ o promjenama temperature i vlažnosti.

U okviru gradjevinskih radova HE Andrijevo na manastirskom kompleksu će se izvršiti sanacija i osiguranje geotehničke stabilnosti rječne terase, sanacija i hidroizolacija temelja manastira, regulacija potoka i dreniranje platoa, izmještanje puta iz neposredne blizine manastira i konzervatorski radovi.

SEA če tokom naredne nedjelje biti raspoloživa svim zainteresovanim na websiteu Ministarstva, a javna rasprava će tajati mjesec dana i počeće tokom marta mjeseca.