Izlaganje ministra rada i socijalnog staranja Slavoljuba Stijepovića na konferenciji za novinare održanoj povodom 20. juna - Dana izbjeglica

Ministar rada i socijalnog staranja Slavoljub Stijepović

"Dame i gospodo,

I ovog 20. juna, kada sva humana društva obilježavaju Dan izbjeglica trenutak je da se prisjetimo, da tradicionalno na našim prostorima nije nedostajalo plemenitosti, gostoljubivosti i emocija kada nevoljnik zakuca na naša vrata.

Problemom zbrinjavanja izbjeglih i raseljenih lica Crna Gora se u kontinuitetu bavila i bavi zadnjih 12-13 godina. Uprkos činjenici što je ovaj problem Crnu Goru zatekao prilično nespremnu, iako smo vjerovali da je to problem prolaznog karaktera, uvijek je postojala dobra volja da se svim nevoljnicima koji su tražili utočište pruži pomoć i podrška, i u tome se relativno uspijevalo i to iznad naših realnih mogućnosti i očekivanja, kako samih izbjeglica tako i međunarodne zajednice.

Kolone izbjeglica i raseljenih lica su dolazile, prolazile i odlazile, ali je njihovo brojno stanje u svim proteklim godinama bilo opterećenje za Crnu Goru koja je sa veoma ograničenim kapacitetima i suočena sa sopstvenim problemima pronalazila načine da pomogne desetinama hiljada novih stanovnika. Samo u toku 1998. godine broj izbjeglih i raseljenih lica je premašivao cifru od 140.000 lica, što je predstavljalo više od 20 % u odnosu na broj domicilnog stanovništva. Koliko je ovo opterećenje za Crnu Goru najbolje pokazuje primjer, kada bi se u jednoj Francuskoj koja ima 50.000.000 stanovnika, doselilo još 20% odnosno 10. 000.000 novih građana.

Crna Gora je, uostalom, načinom prihvatanja i zbrinjavanja izbjeglica i raseljenih lica stekla veliki ugled na međunarodnom planu. Ne samo da su poštovani međunarodni dokumenti koji definišu položaj ovih lica nego je Crna Gora ponudila i uradila i više od toga, jer su u nekim pravima, izbjeglice i raseljena lica izjednačavani sa građanima Crne Gore i uglavnom smo svi dijelili iste mogućnosti i nosili teret istih problema.

Naravno, podrška međunarodne zajednice, kroz različite oblike pomoći, je bila prisutna svih ovih godina i činjenica je da bi bez te podrške Crna Gora bila suočena sa humanitarnom katastrofom.

Međutim, situacija se u bitnom promijenila: s jedne strane najveći broj donatora orjentisao se na nova krizna područja, a s druge strane mogućnosti Crne Gore za rješavanjem ovih problema i ubuduće su veoma ograničene (buđžetska ograničenja). Uprkos naporima da se poboljšaju životni uslovi najugroženijih izbjeglica i interno raseljenih lica, u pojedinim oblastima, kao što su smještaj, zdravstvena zaštita, zapošljavanje, neka od ovih lica se nalaze u nezavidnom položaju.

Kako bi potvrdila svoju čvrstu želju da ponudi pomoć i konkretna rješenja izbjeglicama i interno raseljenim licima, Vlada Republike Crne Gore je usvojila Nacionalnu strategiju za rješavanje problema izbjeglica i interno raseljenih lica.

Cilj Strategije je da u naredne tri godine u zavisnosti od ekonomskih mogućnosti Crne Gore, a imajući u vidu postojeće međunarodne standarde i principe, iznađe optimalno moguće rješenje za izbjeglice i interno raseljene u Crnoj Gori.

Trenutno, u Crnoj Gori boravi oko 27.000 izbjeglica i interno raseljenih lica (što predstavlja preko 4,2 % ukupne populacije) od čega je 8.474 izbjeglih i oko 18.500 raseljenih lica.

U izradi Strategije pošlo se od važeće međunarodne i domaće regulative. Bezbjedonosna situacija u zemljama porijekla, ekonomske mogućnosti Crne Gore, ekonomski položaj njenih gradjana, usvojeni strateški dokumenti i želje izbjeglica i interno raseljenih, ukazuju na tri moguća rješenja za trajno zbrinjavanje izbjeglica i interno raseljenih lica:

1. Repatrijaciji izbjeglica i povratku interno raseljenih lica;
2. Lokalnoj integraciji sa statusom izbjeglice ili stalno naseljenog stranca uz mogućnost pristupa naturalizaciji, odnosno sa statuson interno raseljenog lica sa pravon na djelotvornu zaštitu i pomoć;
3. Odlazak u treće zemlje.

Osnovni principi na kojima počiva repatrijacija su:
1. bezbjednost/sigurnost;
2. povrat imovine;
3. ostvarivanje osnovnih prava u domicilnim zemljama;

Strategijom su definisane procedure sprovodjenja repatrijacije u Hrvatsku, Bosnu i Hercegovinu i na Kosovo i Metohiju.

Lokalna integracija podrazumijeva otvaranje cjelokupnog sistema za uključivanje izbjeglica i interno raseljene populacije u značajan dio segmenata društvenog života. Neophodno je obezbijediti uslove za: smještaj, školovanje, zapošljavanje, zdravstvenu zaštitu, brigu za lica sa posebnim potrebama, odgovarajuću infrastrukturu... Istovremeno, u suočavanju sa problemima socijalne i zdravstvene sigurnosti, mogućnosti zapošljavanja i ekonomskog prosperiteta izbjeglica i interno raseljenih lica, mora imati u vidu potrebe domicilnog stanovništva.

Osnovni principi na kojima počiva lokalna integracija su:
1. zajedničko tretiranje problema izbjeglica i interno raseljenih lica na jednoj, i domicilnog stanovništva, na drugoj strani;
2. izbjegavanje koncentracije izbjeglica i interno raseljenih lica;
3. oslanjanje na realne mogućnosti iznalaženja rješenja. To konkrento znači da ukoliko lice sa statusom izbjeglice ili interno raseljenog lica odbije neki od ponuđenih programa, a koji se prije svega odnose na obezbjeđenje smještaja i/ili profesionalnu orijentaciju lica koja traže da budu lokalno integrisana, rješavanje problema lokalne integracije takvog lica gubi prioritet sve do situacije kada se budu stekli uslovi za ispunjenje zahtjeva takvog lica, ali bez garancija nadležnih organa za nalaženje rješenja za dato lice po osnovu programa lokalne integracije.

Odlazak u treće zemlje - poštujući želju raseljenih da, usljed nemogućnosti povratka na rodni prag, budući život grade u nekoj od razvijenih zemalja Zapada, Vlada Republike Crne Gore i nadležni organi će u bilateralnim razgovorima sa zvaničnicima ovih zemalja isticati želju i provjeravati mogućnosti ostvarenja namjera izbjeglih i interno raseljenih.

U Strategiji je dat plan aktivnosti kao i nosioci tih aktivnosti koje je potrebno realizovati za naredni trogodišnji period (2005-2007)

Finansijska sredstva - Za realizaciju aktivnosti predviđenih Strategijom potrebna su značajna finasijska sredstva koja je neophodno obezbijediti uz podršku međunarodne zajednice. Prema procjenama, samo za realizaciju aktivnosti koje se odnose na integraciju izbjeglica i interno raseljenih lica neophodno je obezbijediti preko 100 miliona za period trajanja realizacije .

U realizaciji Nacionalne strategije za trajno rješavanje pitanja izbjeglica i interno raseljenih lica u Crnoj Gori učestvovaće više institucija.

·Ministarstva rada i socijalnog staranja
·Ministarstvo inostranih poslova
·Ministarstvo unutrašnjih poslova
·Ministarstvo zdravlja
·Ministarstvo prosvjete i nauke
·Komesarijat za raseljena lica RCG
·Zavod za zapošljavanje
·Direkcija za mala i srednja preduzeća
·Crveni krst Crne Gore
·Lokalna samouprava
·NVO koje se bave problematikom izbjeglih i raseljenih lica
·Sredstva javnog informisanja

U zavisnosti od saradnje i podrške koja se obezbijedi od medjunarodnih organizacija, definisaće se lokalni partneri na pojedinim projektima. U ovoj fazi, doprinos nijedne institucije nije ostavljen po strani.

Podrška medjunarodnih organizacija kao i regionalna saradnja prepoznata je kao ključna u realizaciji same Strategije, tako da će se posebna pažnja posvetiti uspostavljanju direktne saradnje i uključivanju pojedinačnih organizacija u rješavanje problema.

U tom cilju, imam zadovoljstvo da najavim, Donatorsku konferenciju koja će se održati 8 jula ove godine u organizaciji Ministarstva rada i socijalnog staranja i Visokog Komesarijata Ujedinjenih Nacija za izbjeglice na kojoj će biti predstavljeni konkretni projekti koji su definisani Akcionim planom.

U skladu sa porukom ovogodišnjeg obilježavanja Dana izbjeglica koja glasi: "Izdržati izbjeglištvo zahtijeva hrabrost", neka mi ne bude zamjereno ako kažem da su jednako hrabra - društva koja prihvataju izbjeglice kao i društva koja im omogućavaju povratak na vjekovna ognjišta. Dakle, hrabrost je i ostati i otići, jer lekcije o značaju odluke pojednica koji je spreman da započne novi život bilo u zemlji izbjeglištva ili zemlji porijekla, govore o vječitoj borbi za opstanak i neki bolji i srećniji život.