Završno izlaganje ministra ekonomije Branka Vujovića za Skupštinu CG - Zakon o energetici

Zakon o energetici, usaglašen sa relevantnim direktivama Evropske unije, predstavlja integralni zakonodavni okvir za crnogorski energetski sektor koji će omogućiti njegovu dalju reformu i razvoj.

Od Energetske zajednice, čija je Crna Gora članica, potvrđeno je da Predlog zakona o energetici predstavlja adekvatno transponovanje zakonodavstva EU u oblasti energetike, u skladu sa Sporazumom o formiranju Energetske zajednice.

Zakonom je utvrđeno da obezbjeđivanje dovoljnih količina energije koje su potrebne za život i rad građana i poslovanje i razvoj privrednih subjekata i njihovo snabdijevanje na siguran, bezbjedan, pouzdan i kvalitetan način, po realnim cijenama, kao i energetski razvoj predstavljaju opšti ekonomski odnosno javni interes za Crnu Goru. Zakonom je istaknuto da se taj javni interes ostvaruje obavljanjem energetskih djelatnosti, u skladu sa principima:

1. efikasnog i ekonomičnog korišćenja prirodnih resursa koje zadovoljava energetske potrebe i strateške ekonomske interese države;

2. zaštite životne sredine;

3. efikasnog korišćenja energije;

4. unapređenja konkurencije na tržištu električne energije i uspostavljanja konkurentnog tržišta gasa;

5. zaštite krajnjih kupaca električne energije i gasa;

6. profitnog poslovanja;

7. podsticanja učešća privatnog sektora;

8. usklađivanja organizacije i funkcionisanja energetskog sektora Crne Gore sa organizacijom i funkcionisanjem energetskog sektora evropskih država.

Zakonom se propisuje da se organizovanje, funkcionisanje i razvoj tržišta električne energije i gasa vrši na način kojim se obezbjeđuje sigurnost snabdijevanja, pouzdanost i kvalitet usluga, po realnim cijenama i tarifama prihvatljivim za krajnjeg kupca, kao i integracija tržišta električne energije i gasa Crne Gore u regionalno i evropsko tržište. Takođe, Zakonom se utvrđuje obaveza energetskih subjekata koji vrše djelatnosti od javnog interesa (proizvodnja, prenos, distribucija, organizovanje tržišta električne energije, snabdijevanje koje predstavlja javnu uslugu) da, u cilju ostvarivanja javnog interesa daju prioritet obezbjeđenju dovoljnih količina energije koje su potrebne za život i rad građana i poslovanje i razvoj privrednih subjekata i njihovo snabdijevanje na siguran, bezbjedan, pouzdan i kvalitetan način.

Na naš zahtjev, Sekretarijat Energetske zajednice nam je dostavio mišljenje u vezi načina određivanja cijene uglja za proizvodnju električne energije. U tom mišljenju je navedeno da regulisanje cijene uglja za proizvodnju električne energije nije u skladu sa odredbama Sporazuma o formiranju Energetske zajednice, koji je ova Skupština ratifikovala u oktobru 2006. godine i koji je obavezujući za Crnu Goru. Takođe je navedeno da bi se regulisane cijene uglja mogle posmatrati kao državna pomoć, u smislu člana 18 Sporazuma. Regulisanje cijene uglja za proizvodnju električne energije nije u skladu ni sa odredbama direktive EU koja se odnosi na pravila za unutrašnje tržište električne energije.

Cijena uglja za proizvodnju električne energije treba da se određuje na tržišnim principima. Regulatorna agencija za energetiku će određivati cijenu električne energije za domaćinstva do 2015. godine, kada će i ova kategorija potrošača steći pravo da bira snabdjevača i početi da kupuje električnu energiju po tržišnim cijenama. Sve do tada Agencija će kroz određivanje cijene električne energije moći da utiče na cijenu uglja za proizvodnju električne energije, kroz postupak određivanja opravdanih troškova elektroenergetskog subjekta. Inače, članom 195 Predloga zakona je predviđeno da Agencija određuje cijenu uglja za proizvodnju električne energije u periodu do jedne godine od dana stupanja na snagu Zakona, tako da će i u narednom periodu Agencija moći da procijeni visinu opravdanih troškova Termoelektrane sa aspekta uglja.

Rješenja data u ovom zakonu su potpuno u skladu sa principima održivog razvoja i propisima iz oblasti zaštite životne sredine. U tom smislu, posebni značaj je dat obnovljivim izvorima energije i kogeneraciji i primjeni podsticajnih mjera za njihovo korišćenje. Predviđene podsticajne mjere su u skladu sa legislativom i najboljom praksom zemalja EU i primjenjuju se u velikom broju država. Energetska politika EU pretpostavlja korišćenje raznih fondova za podsticanje obnovljivih izvora energije za države koje budu primjenjivale zakonodavstvo EU. Crna Gora će nastojati da obezbijedi korišćenje sredstava iz istih.
Važno je istaći da će se projekti iz oblasti energetike realizovati u skladu sa Prostornim planom Crne Gore do 2020. godine, koji je Skupština usvojila u martu 2008. godine, uz poštovanje svih važećih propisa za zaštitu životne sredine. To znači da će javnost, kroz razne vidove javne rasprave, biti uključena u proces donošenja odluka o realizaciji energetskih projekata u skladu sa zakonodavstvom Crne Gore iz oblasti zaštite životne sredine.
Energetska dozvola je novi instrument državne energetske politike, koji je uveden u skladu sa EU direktivom 2009/72/EC o opštim pravilima za interno tržište električne energije i koji zamjenjuje dosadašnje ovlašćenje za izgradnju energetskih objekata koje je izdavala Regulatorna agencija za energetiku. Energetsku dozvolu izdaje ministarstvo nadležno za energetiku ili jedinica lokalne uprave u skladu sa Zakonom i prema kriterijumima koji su određeni u Zakonu. Predviđeno je da se energetska dozvola izdaje na dvije godine, a na zahtjev se može produžiti za još jednu godinu.
Energetski objekti se grade u skladu sa zakonom kojim je uređena izgradnja objekata i uređenje prostora, tehničkim i drugim propisima i na osnovu pribavljene energetske dozvole. Energetska dozvola ne isključuje primjenu ostalih propisa koji se primjenjuju na izgradnju objekata. Ona se pribavlja prije svih ostalih dozvola i njome se prvenstveno dokazuje da je gradnja energetskog objekta u skladu sa Energetskom politikom i Strategijom i da je lice koje ima energetsku dozvolu kvalifikovano da gradi.

Zakonom se uređuju nadležnosti u sektoru energetike, prije svega Regulatorne agencije za energetiku, kao i prava i obaveze energetskih subjekata u Crnoj Gori. Posebno se zakonom preciziraju poslovi Regulatorne agencije za energetiku, kao i prava i dužnosti rukovodećeg kadra Agencije. Zakonom se stvara mogućnost da Agencija vrši svoja ovlašćenja na moderan i transparentan način, u skladu sa direktivama EU, doprinoseći unapređenju regulatornog procesa u Crnoj Gori i razvoju energetskog sektora u cjelini.

U skladu sa odredbama ovog zakona, Agencija će donijeti novi pravilnik o tarifama za električnu energiju, u roku od 90 dana od dana njegovog stupanja na snagu.

Ovaj zakon će doprinijeti boljem funkcionisanju i razvoju tržišta električne energije i gasa i većoj sigurnosti snabdijevanja, većoj pouzdanosti i kvalitetu usluga, po cijenama i tarifama koje će biti prihvatljive za krajnje kupce.

Zakonom se uvodi zaštita kupaca električne energije i gasa koji su u stanju socijalne potrebe tj. kojima zbog socijalnog položaja i zdravstvenog stanja ograničenje ili prekid snabdijevanja energijom može ugroziti zdravlje ili život.

Pored toga, važno je istaći da su ovim zakonom predviđena rješenja za sprečavanje i sankcionisanje neovlašćenog korišćenja energije, što će rezultirati smanjenjem komercijalnih gubitaka električne energije.

Na kraju, želim da se zahvalim svima koji su svojim amandmanima doprinijeli da poboljšamo kvalitet ovog zakona.