Autorski tekst pomoćnika ministra finansija, Borislava Ratkovića, objavljen u Vijestima

Sumirajući globalne rezultate uspješnosti jednog ekonomskog sistema i projektujući njegove kapacitete u budućnosti, teorija i praksa nas upućuju na korišćenje BDP-a kao sisntetizovanog pokazatelja aktivnosti i utilitarnosti jednog društva u stvaranju nove vrijednosti. U tom smislu, Crna Gora je u poslednjih nekoliko godina, u procesu transformacije svog privrednog i ekonomskog sistema, uspjela da ostvari respektabilne stope realnog rasta BDP-a: 8,6 % u 2006, 10,1% u 2007. i 6,9% u 2008.godini. Van sumnje je da su reformski procesi usmjereni na promjenu vlasničke strukture privrede sa već dostignutim dominantnim učešćem privatnog sektora, otvorenosti ekonomskog sistema i tržišne orijentacije privrede, omogućili stvaranje pretpostavki i uslova za dinamiziranje privrednog rasta.

Da li je pritom BDP dovoljno relevantan pokazatelj potentnosti ekonomije i koliko on u sferi raspodjele pokazuje dostignutu ekonomsku moć sistema?

Nesporno je, čini se, da BDP, uz sve rezerve, na globalnom nivou ipak pokazuje učinak jednog sistema u godišnjem vremenskom razmjeru, a putem kategorije BDP-a per capita, ukazuje i na relativnu snagu ekonomije na nivou jedinke. No, premise na kojim se bazira ekspliciranje rezultate ekonomije preko BDP-a, u osnovi podrazumijevaju jedan visok stepen simplificiranosti i uopštenosti u kojoj objektivna slika doprinosa i efekata na materijalni status određenih kategorija društva može izgledati drugačije.

Sigurno da je pristup dostizanju objektivne mjere na tom nivou polivalentan i ukazuje na uticaj i opredjeljenja više faktora. Mjereći i sagledavajući objektivnu kupovnu moć postojećeg nivoa BDP-a putem indeksa njegove potrošačke moći, dobijamo realniju sliku stvarnih performansi BDP-a i vrlo korisne informacije i zaključke u uporednim analizama. Produbljenija analiza individualnih dohodaka po svim osnovama i kupovne moći na tom nivou, ukazaće, u našim prilikama, na visok stepen razuđenosti, velike raspone i nesrazmjeru u koncentraciji ekonomske snage. Na taj način, mjerenje ekonomske snage sistema iz ove vizure dobija novu dimenziju. U tom smislu, korišćenje pokazatelja o ostvarenom BDP-u koji, kako je neko ironično rekao »mjeri sve osim onog što život čini vrijednim življenja« mora biti podržano sagledavanjem i uvažavanjem značaja više elemenata koji konstituišu objektivnu ekonomsku snagu sistema.

S tim u vezi, pokazatelji jačanja ekonomskih sloboda, te indikatori objektivne implementacije ljudskih sloboda i demokratskih načela, kojim se afirmiše pravo na izbor i zaštitu individualnih prava i vrijednosti i stvaraju uslovi za valorizaciju invidiualnih vrijednosti i potencijala, sigurno čine dio tog korpusa neekonomskih faktora kojim se iskazuje i opredjeljuje, pored ostalog, i ekonomski status pojedinca u sistemu. U tom kontekstu, iako se može reći da ekonomska aktivnost posredno uslovljava i kvalitet životne sredine, nivo i strukturu obrazovanja, dužinu životnog vijeka i dr. elemente koji čine okvir životnog standarda u širem smislu, BDP objektivno ne skenira performanse i uzajamne uzročno-posledične veze između ovih kategorija i ekonomskog rasta.

Mjere socijalne politike, svakako, predstavljaju pokazatelj sposobnosti sistema da obezbijedi materijalni status za one kategorije stanovništva koje ne mogu da privređuju ili u određenim uslovima pretenduju na pomoć države. U tom kontekstu, pitanje je i koliko performanse pojave elementarnog siromaštva i ekonomskog marginalizovanja, kao nužna prateća pojava procesa tranzicije, utiču na sliku uspješnosti ukupne ekonomije. Na taj način, eksponira se manjkavost pokazatelja BDP-a u pogledu mogućnosti sagledavanja socijalne kohezije u sistemu.

Značajan element sagledavanja ekonomske moći sistema čini i regionalna dimenzija razvoja sa neravnomjernim rasporedom i razmještajem resursa u prostoru i nivoom koncentracije demografskih, institucionalnih i privrednih kapaciteta. Neravnomjeran regionalni razvoj, kao vrlo složen strukturni fenomen, sa ishodištem i genezom iz jednog dužeg vremenskog perioda, pretpostavlja vrlo razuđene analize pokazatelja privrednog rasta i društvenog razvoja u relaciji prema parametrima opšteg privrednog razvoja. U tom okviru, sigurno da se relativiziraju zaključci na koje nas upućuju indikatori globalnih razvojnih rezultata i proporcija.