Autorski tekst pomoćnika ministra, Borislava Ratkovića, za ND Vijesti

Dugo već u Crnoj Gori društveno-ekonomski razvoj prati snažna ekonomska neravnoteža ispoljena u neravnomjernom regionalnom razvoju. Složen i naslijeđen ekonomski fenomen sa genezom uslovljenom istorijskim, geografskim, ekonomskim, kulturološkim i drugim faktorima, eksponirao se kao ozbiljan limit intenzivnijeg opšteg privrednog rasta. Aktuelna percepcija problema neravnomjernog regionalnog razvoja, u vremenu kada Crna Gora čini napor da osmisli svoj strateški razvojni smjer i kada na pragu evropskih integracija hoće da artikuliše svoju opredijeljenost za prihvatanje vrijednosti i standarda razvijenog svijeta, upućuje na neophodnost usklađivnja koncepta valorizacije vanrednih šansi i komparativnih prednosti manje razvijenih regiona sa tim procesima. Polazeći od toga, u pripremi je Strategija regionalnog razvoja Crne Gore koja treba da profiliše regionalnu dimenziju razvoja crnogorske ekonomije i njen upliv na performanse opšteg privrednog rasta. Očekivanja da koncept Strategije regionalnog razvoja Crne Gore bude konzistentan sa referentnim nacionalnim strateškim razvojnim okvirom i Nacionalnim razvojnim planom, koji je i osnovni dokument za strateško usmjeravanje instrumenata kohezione politike EU, će činiti osnovu za izradu i budućeg Zakona o regionalnom razvoju Crne Gore kojim će se uobličiti sistemski okvir za vođenje politike ravnomjernijeg regionalnog razvoja. Evropske integracije ante portas, sa izvjesnošću pozitivnog stava u vezi dobijanja statusa kandidata za članstvo u EU, svakako, su značajan motiv za utvrđivanje državnog odnosa prema problemu neravnomjernog regionalnog razvoja. U tom kontekstu, obaveznost prihvatanja principa evropske regionalne politike sa procesima decentralizacije vlasti i prenošenja značajnih nadležnosti i odgovornosti za razvoj na nivo lokalne samouprave, uz primjenu partnerskog odnosa u realizaciji politike regionalnog razvoja, u svakom slučaju trebaju činiti osnov strateškog opredjeljenja u ovoj oblasti. Pritom se takva konceptualna postavka suočava sa problemom nedovoljnog administrativnog kapaciteta jedinica lokalne samouprave da prepozna i izrazi svoj autentični razvojni interes, mogućnosti korišćenja pretpristupnih fondova i instrumenata kohezione politike EU, te da operativno apsolvira predviđene složene procedure apliciranja, upotrebe sredstava, monitoringa i nadzora nad realizacijom konkretnih projekata. Sigurno da je u tom procesu osposobljavanja jedinica lokalne samouprave potrebna podrška putem edukativnih i koordinacionih mehanizama sa nivoa resornih ministarstava. Koliko god da ovaj prikaz nema pretenzije da obuhvati sve aspekte relacije politike regionalnog razvoja i evropskih integracija, neizbježno je u tom kontekstu posebno označiti konkurentnost kao cilj ukupne politike ujednačavanja regionalnog razvoja. Osposobljavanje crnogorske ekonomije da kao konkurentan sistem ostvaruje benefite iz okvira EU, što je jedan od strateških ciljeva razvoja, ima posebnu dimenziju s regionalnog aspekta. S tim u vezi, čini se realnim politiku regionalnog razvoja usmjeriti u pravcu jačanja konkurentnosti pojedinih regiona Crne Gore u odnosu na slične i, po prirodi stvari, uporedive regionalne cjeline iz okruženja i šire. Moguća upoređivanja peformansi našeg južnog regiona sa dubrovačkom regijom, sjevernog regiona sa alpskim i sličnim zonama itd, su eklatantni primjeri za ovu tezu.Što u najkraćem taj okvir treba da omogući?

Prije svega, Strategiju treba tretirati kao instrument za korišćenje sredstava fondova EU za finansiranje projekata čija realizacija treba da utiče na smanjivanje debalansa u razvoju regiona i poboljšanje regionalne konkurentnosti. Istovremeno, ravnomjerniji regionalni razvoj ekonomski integrisanih regiona, sa objektivno osnaženom konkurentskom ekonomskom snagom svakog regiona ponaosob, treba uvažavati kao faktor i potencijal za jačanje snage cjelovitosti sistema. Strateška rješenja treba da obezbijede usklađenost razvojnih potreba na lokalnom i regionalnom nivou sa makro-ekonomskim prioritetima razvoja na nacionalnom nivou. Da li pritom treba predvidjeti mehanizme upravljanja ili koordinacije sektorskih politika, kako oblikovati institucionalni okvir za sprovođenje politike regionalnog razvoja, kakve utilitarne instrumente podrške upotrijebiti u uslovima tržišno orijentisanog sistema, kako realizovati princip održivosti razvoja u posebno ekološki zahtjevnim regionima, su samo neka od pitanja na koja treba imati adekvatan odgovor. Istovremeno, s posebnom pažnjom treba definisati okvir ruralnog razvoja koji čini višeznačan segment i regionalnog i ukupnog razvoja.

Instrumentarijum konkretnih mjera podrške iz fiskalne sfere, kreditne politike, rješenja u carinskom sistemu i sistemu ekonomskih odnosa sa inostranstvom, treba da ponudi i nove modalitete već prepoznate u svjetskoj praksi podsticanja manje razvijenih područja. U tom smislu, treba iskoristiti povoljne uslove i mogućnosti za formiranje slobodnih zona i klasterskog organizovanja privredne aktivnosti u pojedinim oblastima. Novim zakonskim rješenjima o finansiranju lokalnih samouprava koja su u pripremi i usmjerena na stvaranje održivog sistema finansiranja manje razvijenih opština i ujednačavanje uslova njihovog finansiranja, uz optimizaciju broja zaposlenih i smanjivanje potrošnje u lokalnim samoupravama, treba da se stvori veći prostor za realizaciju projekata od strateškog značaja za standard građana. U smjeru podrške novom biznisu i zapošljavanju od značaja je i aktivnost novoformiranog Investiciono-razvojnog fonda, koja je, sa značajnim portfeljom sredstava i kreditno garantnim šemama, u znatnoj mjeri usmjerena na podršku projektima kojim se doprinosi ubrzanijem razvoju manje razvijenih regiona. Pritom, osnov za implementaciju određenih mjera podrške i monitoring progresa u realizaciji politike ravnomjernijeg regionalnog razvoja, treba obezbijediti primjenom metodologije regionalnih razvojnih standarda koja nosiocima odluka na lokalnom, regionalnom i nacionalnom nivou omogućava sagledavanje razvojnih kapaciteta i utvrđivanje razvojnih prioriteta.

Ne pledirajući na konačnost rješenja i prijedloga, preporuke za uspostavljanje modernog sistema podrške aktiviranju potencijala manje razvijenih regiona koji neće ugroziti slobodu i ravnopravnost aktera tržišne utakmice, a koji će animirati kreativne i pokretačke snage biznisa, afirmisati projektni pristup uz ulaganja u neophodnu infrastrukturu i kapitalne projekte, uz institucionalni okvir koji ne bi generisao novi i glomazni administrativni aparat za upravljanje procesom, te snažnu vezu s mogućnostima koje proizilaze iz procesa pridruživanja EU, čine se relevantnim okvirom postavke politike ravnomjernijeg regionalnog razvoja Crne Gore. U tom okviru, izvjesno će se kreirati objektivno respektabilnija dinamika rasta crnogorske ekonomije.

Borislav Ratković, pomoćnik ministra finansija