JAVNE FINANSIJE

U 2021. godini glavni cilj fiskalne politike je da se uz postepeni ekonomski oporavak obezbijedi stabilnost javnih finansija. Shodno navedenom, Zakon o budžetu za 2021. godinu, usvojen 17. juna sadrži konsolidacione mjere kako bi se omogućilo smanjenje deficita budžeta sa 10,2% BDP-a ostvarenog u 2020. godini na planiranih 3,8%, odnosno stvorili uslovi za opadanje javnog duga. Projektovani nivo fiskalnog prilagođavanja postiže se implementacijom mjera konsolidacije usmjerenih na povećanje budžetskih prihoda i racionalizaciju budžetskih rashoda.

U dosadašnjem periodu nastavljeno je sa pružanjem podrške građanima i privredi, pa je u aprilu donešen peti paket mjera kojima se posebna podrška pruža održavanju likvidnosti privrede, ali i održavanju nivoa zaposlenosti, uz dodatnu podršku privredi u susret turističkoj sezoni. Najvažniji segment ovog paketa jeste kreditna podrška koja će se realizovati u nekoliko faza, sa ciljem da se privredi obezbijedi oko 110 mil. € novih kreditnih sredstava.

Javni prihodi u periodu januar – jun 2021. godine iznosili su 891,6 mil. € ili 19,2% procijenjenog BDP-a (4.636,6 mil. €) i u odnosu na planirane veći su za 12,9 mil. € ili 1,5%, prvenstveno kao rezultat dobre naplate prihoda po osnovu poreza na dodatu vrijednost i akciza, kao i po osnovu poreza na dobit pravnih lica. U odnosu na uporedni period 2020. godine, javni prihodi su veći za 54,4 mil. € ili 6,5% usljed oporavka ekonomske aktivnosti, a samim tim i ostvarenog prometa.

Javna potrošnja u periodu januar – jun 2021. godine iznosila je 1.063,0 mil. € ili 22,9% BDP-a, i manja je za 74,3 mil. € ili 6,5% u odnosu na planiranu, dok je u odnosu na prethodnu godinu manja za 8,4 mil. € ili 0,8%, prvenstveno usljed niže realizacije kapitalnih izdataka.

Polazeći od kretanja prihoda i rashoda, u periodu januar - jun 2021. godine, ostvaren je deficit javnih finansija u iznosu od 171,4 mil. € ili 3,7% BDP-a, što je za 87,2 mil. € ili 33,7% manje u odnosu na planirani.

BUDŽET CRNE GORE

Kretanje budžetskih prihoda i rashoda za prvih šest mjeseci 2021. godine obilježilo je veće ostvarenje budžetskih prihoda u odnosu na planirane, što je prevashodno rezultat oporavka ekonomske aktivnosti nakon velikog pada zabilježenog tokom 2020. godine, kao i pozitivnih kretanja kada je u pitanju početak ljetnje turističke sezone. Sa druge strane, izdaci budžeta su niži od plana što ukazuje na opredjeljenje za racionalizaciju prije svega tekućih izdataka budžeta.

U periodu januar - jun 2021. godine dinamika kretanja budžetskih prihoda i rashoda uticala je na ostvarenje deficita budžeta u iznosu od 160,2 mil. € ili 3,5% BDP-a, koji je za 91,1 mil. € ili 36,3% manji u odnosu na planirani.

Imajući u vidu izraženu sezonalnost kada je u pitanju naplata prihoda budžeta, prvenstveno po osnovu ostvarenog turističkog prometa, podaci Ministarstva finansija i socijalnog stranja pokazuju trend smanjenja deficita budžeta ostvarenog u dosadašnjem periodu godine, imajući u vidu da je u junu ostvaren suficit budžeta u iznosu od 3,0 mil. €, što je prvi zabilježen pozitivan budžetski rezultat još od septembra 2019. godine, dok je u julu zabilježen suficit u iznosu od 41,3 mil. €.

Izvorni prihodi budžeta u periodu januar - jun 2021. godine iznosili su 788,1 mil. € ili 17,0% procijenjenog BDP-a (4.636,6 mil. €), što je za 14,7 mil. € ili 1,9% više u odnosu na planirane, dok je u odnosu na uporedni period 2020. godine više za 40,2 mil. € ili 5,4%.

Rastu prihoda u posmatranom periodu, u najvećoj mjeri doprinijeli su prihodi koji se ostvaruju po osnovu poreza na dodatu vrijednost (PDV) koji su veći za 11,1 mil. € ili 4,2% u odnosu na planirane i 19,9 mil. € ili 7,7% u odnosu na uporedni period prethodne godine, što je prvenstveno rezultat velike naplate PDV-a pri uvozu tokom pripreme turističke sezone ali i efekata veće poreske discipline i implementacije elektronske fiskalizacije poreskih registar kasa.

Takođe, i prihodi po osnovu akciza zabilježili su rast i u odnosu na plan i u odnosu na isti period 2020. godine u iznosu od 6,2 mil. € ili 6,8%, odnosno 2,2 mil. € ili 2,3%.

Polugodišnji prihodi od poreza i doprinosa na zarade ostvareni su na nivou od 289,5 mil. € i u odnosu na prethodnu godinu veći su za 17,9 mil. € ili 6,6%.

Rastu prihoda za prvih šest mjeseci doprinosi i naplata poreza na dobit pravnih lica, koji su u odnosu na planirane veći za 14,1 mil. € ili 33,0%.

Imajući u vidu da Zakon o budžetu za 2021. godinu nije donešen do 31. decembra prethodne godine, shodno članu 37 Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, izvršenje budžeta za period januar - jun vršeno je u režimu privremenog finansiranja.

Izdaci budžeta u periodu januar - jun 2021. godine iznosili su 948,2 mil. € ili 20,5% procijenjenog BDP-a i u odnosu na planirane manji su za 76,4 mil. € ili 7,5%. U odnosu na isti period 2020. godine, izdaci budžeta manji su za 14,0 mil. € ili 1,5%.

U strukturi budžetskih izdataka, tekući izdaci ostvareni su na nivou od 414,8 mil. € i manji su za 39,5 mil. € ili 8,7% u odnosu na planirane. Nižu realizaciju u odnosu na planirane opredjeljuje niže ostvarenje gotovo svih kategorija u okviru ove grupe izdataka. U odnosu na uporedni period 2020. godine tekući izdaci su manji za 5,5 mil. € ili 1,3%.

Kapitalni izdaci, realizovani su u iznosu od 62,5 mil. €, što je za 28,6 mil. € ili 31,4% manje od planiranih, dok su u odnosu na realizaciju u istom periodu 2020. godine manji za 21,9 mil. € ili 26,0%.

U odnosu na prethodnu godinu, veće ostvarenje izdataka zabilježeno je kod:

Bruto zarada i doprinosa na teret poslodavca u iznosu od 22,0 mil. € ili 8,8% usljed povećanja zarada u sektorima Zdravstva i Prosvjete, kao i različitog tretmana fonda bruto zarada Univerziteta Crne Gore tokom 2020. godine u odnosu na dosadašnji period 2021. godine.[1] 

[1] U 2020. godini svi troškovi Univerziteta Crne Gore (uključujući i bruto zarade) bile su planirane na izdatku Transferi dok je privremenim finansiranjem izvršena reklasifikacija po izdacima što je uvećalo ukupan fond bruto zarada u 2021. godini