Zajednički sastanak radnih grupa za istraživanje i inovacije, i otvorenu nauku i Regionalne mreže istraživačkih infrastruktura otvorenog pristupa na Zapadnom Balkanu održan je u periodu od 6-8. juna 2022. godine.

Teme o kojima je bilo riječi na sastanku odnosile su se dominantno na istraživanje i inovacije, Otvorenu nauku i Regionalne mreže istraživačkih infrastruktura.

Događaj je održan u organizaciji Savjeta za regionalnu saradnju (RCC-a), a pored predstavnika šest zemalja Zapadnog Balkana iz oblasti resornih ministarstava na strani donosioca odluka, učesnici sastanka bili su i predstavnici univerziteta i akademske zajednice, kao i predstavnica Evropskog Instituta za tehnologiju (EIT-a).

Na sastanku su akcentovane aktivnosti radne grupe za istraživanje i inovacije i otvorenu nauku, koje se odnose na pružanje podrške regionu da razvije i koordinira politike Otvorene nauke i na očuvanje naučnih informacija u skladu sa preporukom EU državama članicama o ovoj temi, kroz:

• Definisanje jasnih politika za diseminaciju i otvoren pristup naučnim publikacijama koje su rezultat javno finansiranih istraživanja
• Definisanje jasnih politika za diseminaciju i otvoren pristup istraživačkim podacima koji su rezultat javno finansiranih istraživanja
• Obezbeđivanje sinergije između nacionalnih e-infrastruktura na evropskom i globalnom nivou
• Određivanje nacionalne referentne tačke za otvoreni pristup.

Tokom sastanaka, bilo je riječi o Regionalnoj inicijativi za transfer znanja dijaspore čiji je cilj da podstakne stručnjake iz dijaspore da prenesu znanje u svoje matične zajednice. Mobilizacijom vještina iz dijaspore i izgradnjom kapaciteta, domaće zajednice mogu podstaći inovacije i preduzetništvo. Upravo ove teme bile su u fokusu sastanka radne grupe, uz shvatanje značaja da dijaspora može biti moćan pokretač razvoja zahvaljujući svom jedinstvenom transnacionalnom razumijevanju i mobilnosti, te da efikasna komunikacija između svih uključenih strana može značajno podstaći međusobno razumijevanje i izgraditi povjerenje.

U nastavku, otvorena je aktivna diskusija na temu Otvorene nauke koja podrazumijeva novi pristup naučnom procesu zasnovan na kooperativnom radu i novim načinima širenja znanja korišćenjem digitalnih alata. Open science doprinosi stvaranju kulture u kojoj se očekuje da istraživanje bude objavljeno u formatu otvorenog pristupa sa slobodno dijeljenim istraživačkim podacima. Evropska unija je podržala Deklaraciju Evropskog otvorenog naučnog oblaka (EOSC) kako bi osigurala da open science koncept prožima cio kontinent. Ambicija Evropskog oblaka za otvorenu nauku (EOSC) je da evropskim istraživačima, inovatorima, kompanijama i građanima obezbjedi udruženo i otvoreno multidisciplinarno okruženje u kojem mogu da objavljuju, pronalaze i ponovo koriste podatke, alate i usluge za istraživanje, inovacije i obrazovanje. svrhe.

Takođe, na sastanku je bilo riječi i o mogućnostima koje državama Zapadnog Balkana nudi Evropski institut za inovacije i tehnologiju (EIT), koji posluje kao nezavisno tijelo Evropske unije osnovano 2008. godine, sa ciljem širenja inovacionog koncepta širom Evrope. EIT okuplja vodeće poslovne, obrazovne i istraživačke organizacije kako bi formirale prekogranična partnerstva i razvili inovativne proizvode i usluge, te osnivali nova preduzeća i prenosili znanje novim generacijama preduzetnika širom Evrope kako bi im omogućili da svoje ideje pretvore u proizvode i usluge, čime bi pozitivno uticali na privredni rast.

Ministarstvo nauke i tehnološkog razvoja posvećeno je razvoju inovacija kroz implementaciju Strategije pametne specijalizacije i realizaciju aktivnosti definisanih Operativnim programom za istraživanje inovacija. Uspostavljen je novi okvir za implementaciju inovacija i pametne specijalizacije koji je usklađen sa preporukama JRC-a i Crna Gora je prva zemlja koja je harmonizovala svoj okvir sa ovim preporukama. Uspostavljanjem Savjeta za inovacije, Formiranjem Fonda za inovacije, sufinansiranjem  inovacionih programa Crna Gora jasno dokazuje da su inovacije i naučna istraživanja izuzetno važan segment razvoja na nacionalnom i regionalnom nivou.

Takođe, Crna Gora nastoji da svoj istraživački sistem usaglasi sa Evropskim istraživačkim prostorom (ERA) u okviru kojeg Otvorena nauka postaje podrazumijevani način rada za istraživače, finansijere i ostale aktere. Program ostvarivanja principa Otvorene nauke u Crnoj Gori (2020 - 2022) usklađen je sa uslovima o otvorenom pristupu publikacijama i istraživačkim podacima iz Okvirnog programa za istraživanje i inovacije „Horizont 2020“ (2014-2020), istovremeno uvažavajući razvoj Otvorene nauke koji će biti sastavni dio novog Okvirnog programa za istraživanje i inovacije „Horizont Evropa“ (2021-2027), to jest dio koji se odnosi na istraživačke infrastrukture, vještine i obuke, kao i vrednovanje istraživanja. Program predstavlja prvu fazu usaglašavanja crnogorskog istraživačkog ekosistema sa principima Otvorene nauke u Evropskom istraživačkom prostoru.

Na sastanku je zaključeno da će sastanci na predmetnu temu biti intenzivirani, te da će pored donosilaca odluka na državnom nivou uključivati i predstavnike univerziteta, a sve u cilju što boljeg definisanja potreba zajednice. Cilj je da regionalna saradnja ojača, kako bi kao konkurentna cjelina bili u prilici da istupimo na izuzetno dinamično EU tržište.