Saopštenje za javnost Stručnog tima za Q groznicu, Uprave za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove

Nakon serije poluinformacija, upitnih medijskih istupa, te brojnih netačnih izjava od strane laika, koji izazivaju nedoumice u javnosti, Stručni tim za Q groznicu ima dužnost da se obrati javnosti saopštenjem. 

Q groznica je zarazna bolest mnogih životinjskih vrsta.  Spada u grupu zoonoza, odnosno bolesti koje se sa životinja mogu prenijeti na ljude. Prisutna je na svim kontinentima i endemična je u gotovo svim predjelima u kojima postoje životinje - rezervoari uzročnika. Iako je pristuna u skoro svim zemljama Evrope, ne postoje propisani standardi za kontrolu ove bolesti. Države, u zavisnosti od pojave bolesti, stepena opasnosti i procjene rizika, pojedinačno preduzimaju različite mjere za kontrolu i suzbijanje ove bolesti.

Kod životinja najčešće  izaziva  klinički inaparentnu infekciju, a kada je klinički manifestna, kod goveda se obično karakteriše pobačajima metritisima, zaostajanjem posteljice, sterilitetom i padom mliječnosti, dok je kod malih preživara češća manifestacija kliničke slike u vidu povišene tjelesne temperature, malaksalosti, upala pluća, upala zglobova, pobačaja i mastitisa praćenih smanjenjem mliječnosti.

Inficirane životinje mogu širiti uzročnika urinom, fecesom, mlijekom, a naročito posteljicom i plodovim vodama tokom porođaja i/ili pobačaja. Ljudi se mogu inficirati udisanjem uzročnika putem aerosola ili udisanjem prašine kontaminirane uzročnikom. Direktan kontakt ljudi sa oboljelim životinjama takođe može dovesti do infekcije. Najmanje moguć način infekcije, jeste konzumiranje sirovog, termički neobrađenog mlijeka i proizvoda od sirovog mlijeka, i ovaj način infekcije još uvijek je predmet diskusije i studija humane i veterinarske medicine. Bolest mogu prenijeti i krpelji i glodari.

Ljudi koji su u češćem kontaktu sa životinjama izloženi su većem riziku od obolijevanja, kao npr. veterinari, farmeri, radnici u klanicama, laboratorijsko osoblje. Ljudi češće obolijevaju u sezoni teljenja, jagnjenja i jarenja. Iz tih razloga je potrebno sprovoditi zoohigijenske i biosigurnosne mjere prilikom pomaganja pri porođaju životinja i koristiti odgovarajuću zaštitnu opremu. Bolest se uspješno liječi antibioticima iz grupe tetraciklina.

Nakon što se bolest kod životinja sporadično pojavljivala godinama u Crnoj Gori, u ovoj godini zabilježen je veći broj slučajeva na više farmi sa teritorija opština Danilovgrad i Nikšić. Nakon veće pojave na tri farme mliječnih goveda iz opštine Danilovgrad, imajući u vidu da se radi o zoonozi, kao i o bolesti koja može pričiniti ekonomske štete na farmi, a kako bi se situacija stavila pod kontrolu, formiran je Stručni tim. Zadatak stručnog tima je bio da sprovede epizootiološko ispitivanje i da predlog za preduzimanje efikasnih mjera za spriječavanje širenja i suzbijanje, za nadzor i kontrolu Q groznice kod goveda, kao i da pruža podršku za dalje postupanje veterinarske inspekcije. 

Stručni tim je izradio tekst Naredbe za sprečavanje pojave, otkrivanje i suzbijanje zarazne bolesti Q groznice kod goveda, u skladu sa zaključcima i preporukama sa sastanaka, uzimajući u obzir dostupna znanja, preporuke i mišljenja – Evropske agencije za bezbjednost hrane (EFSA), Svjetske organizacije za zdravlje životinja (WOAH), stručne i naučne radove, prirodu uzročnika, načine širenja, činjenicu da se radi o zoonozi koja se sporadično dijagnostikuje kod ljudi, moguće mjere za nadzor i kontrolu, i mjere koje sprovode druge zemlje.

Po Naredbi se vrši uzorkovanje i testiranje, te usmrćivanje i neškodljivo uklanjanje  PCR pozitivnih životinja, odnosno seropozitivnih sa izraženim kliničkim simptomima. Naredbom su takođe propisane obaveze svih karika u lancu odgovornosti, pa Stručni tim apeluje na sve zainteresovane strane da su u zakonskoj obavezi da se pridržavaju odredaba navedene Naredbe, od kojih se mnoge u kontinuitetu ne sprovode, a posebno:

•  Zbog nedostatka lokacije za zakopavanje, ne vrši se blagovremeno neškodljivo uklanjanje eutanazijom i zakopavanjem bolesnih životinja, čime te životinje danima predstavljaju izvor infekcije za ljude i životinje;
• Od strane držalaca ne vrši se izdvajanje i odvojeno držanje na zarazu sumnjivih životinja od goveda kod kojih nije utvrđeno prisustvo antitjela protiv uzročnika Q groznice;
• Ne vrši se sprječavanje ulaska neovlašćenih lica/posjetilaca ili životinja u gazdinstvo, a posebno u objekat gdje se drže životinje, pa čak imamo primjere ulaska cijelih televizijskih ekipa na gazdinstva;
• Ne vrši se obavezna i blagovremena prijava svake promjene zdravstvenog stanja na gazdinstvu, rođenja avitalne teladi i svakog pobačaja prijemčivih životinja na gazdinstvu, što je zakonska obaveza držaoca;
• Ne vrši se sprovođenje mjera dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije objekata za smještaj i držanje životinja, đubrišta, dvorišta, vode za napajanje životinja, mjesta na otvorenom gdje su, eventualno, boravile zaražene i na zarazu sumnjive životinje;
• Nije obustavljeno korišćenje i iznošenja stajskog đubriva i tečnog otpada (osoke) sa gazdinstva i ne vrši se skladištenje stajskog đubriva iz objekata koje koriste životinje na mjestu kojem životinje nemaju pristup, tretiranje stajskog đubriva i tečnog otpada na gazdinstvu odgovarajućim sredstvom za dezinfekciju prema uputstvu proizvođača i prestanak njihovog korišćenja u trajanju od najmanje 40 dana ili kompostiranje stajskog đubreta, pokrivenog najlonom namanje 90 dana
• Ne vrši se primjena mjera zaštite životinja od ektoparazita;
• Ne postavljaju se dezinfekcione barijere na ulazu i izlazu iz objekta u kojem se nalaze životinje.

Naglašavamo, ukoliko se propisane mjere ne poštuju i ne sprovode, uzaludan je svaki napor suzbijanja zarazne bolesti i svako sprovođenje ostalih mjera u takvoj situaciji gubi smisao i stručnu opravdanost.

Stručni tim apeluje na sve da uz pridržavanje svih tačaka Naredbe, koje uključuju i sprovođenje biosigurnosnih mjera na gazdinstvu, te uz sprovođenje redovne dijagnostike i uklanjanja pozitivnih jedinki iz zapata, mora dovesti do smanjenja prevalence oboljenja i stavljanja pod kontrolu situacije na zaraženim gazdinstvima.

Stručni tim takođe apeluje na lokalne samouprave da se prema nastaloj situaciji, u kojoj imanja držalaca ne ispunjavaju uslove ili držaoci životinja odbijaju saradnju i ne žele da dozvole uklanjanje njihovih životinja na njihovom posjedu, ophode u skladu sa svojim zakonskim obavezama, te da u slučajevima potrebe za usmrćivanjem životinja bez odlaganja odrede lokaciju za neškodljivo uklanjanje, čiji su kriterijumi dostavljeni lokalnim samoupravama.

U skladu sa navedenim, Stručni tim apeluje i na građanstvo, da svojim činjenjem ne utiče direktno na širenje zaraze, odnosno odlaganje izvršenja mjera, što umnogome znači produžavanje stanja u kom se nalazimo. Kada su svi kriterijumi propisani za mjesto zakopavanja ispoštovani od strane lokalne samouprave, ne postoji bojazan po ekološke posledice, raznošenje zaraze, ili bilo koji drugi vid ugrožavanja javnog zdravlja. Zakopavanje usmrćenih životinja je jedan od glavnih načina njihovog neškodljivog uklanjanja i kada se ispoštuju svi principi ne predstavlja opasnost.

Cio proces, te izlazak iz ove situacije, može se naslutiti tek kada sve karike u lancu odgovornosti postupe u skladu sa etičkim principima i zakonskim obavezama.

Stručni tim još jednom apeluje na držaoce, lokalne samouprave i građanstvo da postupaju u skladu sa svojim odgovornostima i obavezama i poštuju propisane mjere, kako bi se što prije izašlo iz nastale situacije, sa što manje posledica po sve aktere.

Stručni tim za Q groznicu

• Sunčica Boljević,  dr vet. med.,
• Milan Rogošić,  dr vet. med.,
• mr Ervin Bučan, dr vet. med.,
• mr Laušević Dejan, dr vet. med.,
• dr Bojan Adžić, dr vet. med.,
• Marko Nikolić, dr vet. med.,
• Milivoje Šaletić, dr vet. med.;