Do 19 milijadi investicija
Predlaže se formiranje Vladinog savjeta za prioritetne projekte
Press konferencija povodom usvajanja Strategije razvoja građevinarstva u Crnoj Gori do 2020. godine održana je danas u Hotelu „Crna Gora”.
Na konfernciji su govorili: Zoran Tomić, Sekretar ministarstva uredjenja prostora - Uvodna riječ; Strahinja Trpevski, Tim lider obrađivača Strategije- Prezentacija Strategije razvoja građevinarstva u Crnoj Gori do 2020. godine; Miloš Knežević, Dekan Građevinskog fakulteta u Podgorici, Tehnička regulativa kao osnova sistema kvaliteta u građevinarstvu; Maja Velimirović Petrović, Član koordinacionog tima za izradu Strategije- Implementacija Strategije razvoja građevinarstva u Crnoj Gori do 2020. godine;
Tomić je posebno istakao da Strategija ima za cilj značajno poboljšanje stanja u ovom sektoru, posebno uzevši u obzir činjenicu da: Postoji velika rezerva zapošljavanja u građevinarstvu, jer se danas zbog manjeg interesa za rad u ovom sektoru i nedovoljne ponude radne snage, vrši zapošljavanje stranaca. Građevinarstvo je uz turizam najveći uvoznik strane radne snage. Dakle, građevinarstvo je značajan sektor u crnogorskoj ekonomiji, čiji potencijali se koriste ispod mogućnosti. Učestvuje sa 3-4% u DBP, što je niže nego u npr. 19 razvijenih zemalja EU, kod kojih učestvuje sa cca 12 %. To je sektor koji ima multiplikativne efekte na druge sektore, pa se može smatrati I kao jedan od strateških sektora u Crnoj Gori, pogotovu imajući u vidu potencijalna ulaganja u narednom periodu.
U Ekonomskoj politici Vlade Crne Gore za 2011. godinu osnovni cilj je dinamiziranje privrednog rasta, a očekuje se rast građevinarstva i time njegovo učešće u planiranom realnom rastu od 2,5% BDP, a očekuje se nivo od 550 mil. € stranih direktnih investicija.
Petrović je naglasila da: Predviđaju se sljedeća ulaganja po sektorima: sektor turizma – 10.437 (miliona E); sektor stanovanja – 3.883 (miliona E); sektor energetike – 2.031 (miliona E); sektor transportna infrastruktura – 1.334 + koncesija Bar Boljare 2.770 (miliona E); sektor zaštite životne sredine (vodosnabdijevanje, prečišćavanje otpadnih voda, i odlaganje čvrstog otpada) – 591 (miliona E). Dakle, ukupna ulaganja iznose 18,1 – 20,1 milijardi E, ili u prosjeku po 1,64 -1,82 milijardi E godišnje, ukoliko se prate predviđeni planovi realizacije projekata u strateškim dokumentima za pet glavnih sektora.
Postavlja se pitanje kakvu odgovarajuću organizacionu strukturu postaviti za realizaciju tako visoke investicione vrijednosti. Kao adekvatan odgovor na to pitanje, Strategijom je predviđeno formiranje posebnog Vladinog Savjeta za prioritetne projekte, koji bi se bavio investicionim projektima od nacionalnog značaja, sa zadatkom usklađivanja rada državnih organa i rješavanja problema vezanih za prioritetne projekte na najvišem nivou. Time bi se omogućilo efikasno odlučivanje i upravljanje u ovom domenu od ideje do realizacije.
---------------------------------
O STRATEGIJI RAZVOJA GRADJEVINARSTVA DO 2020.
Stragegija razvoja gradjevinarstva usvojena je na sjednici Vlade Crne Gore 18.11.2010.
U ovom dokumentu utvrđen je Strateški pristup građevinarstvu, čiji su glavni ciljevi da oblast građevinarstva postane inovativna i zadovoljava potrebe crnogorskih građana i ekonomije na efikasan način i da postane dio građevinarstva Evropske Unije. Ovakav pristup bio je neophodan, s obzirom na to da se u narednom periodu očekuju značajna finansijska ulaganja u kapitalne projekte u Crnoj Gori, a učešće građevinarstva u BDP-u Crne Gore je svega 3-4%, dok je u zemljama EU učešće i preko 12%. Posebna pažnja posvećena je reformi u oblasti uređenja prostora i izgradnje objekata, te unapređenju poslovnog ambijenta.
Strategija definiše nove standarde u ovoj privrednoj oblasti, koji će, svakako, imati direktne efekte na građane Crne Gore. Uvođenje međunarodnih standarda, znanja i vještina u inženjeringu stvoriće polaznu osnovu za potencijalni izvoz konsultantskih usluga crnogorskih stručnjaka iz oblasti građevinarstva u Evropu i svijet. Takođe, aktivnosti, definisane Strategijom usmjerene su na animiranje mladih, kao i na to da se već kroz srednje obrazovanje kvalitetno obučavaju za građevinarstvo. Strategija zato definiše podsticanje svršenih osnovaca za upis u srednje stručne građevinske škole kao i obezbjeđivanje njihovog zaposlenja nakon školovanja.
Građevinarstvo će zadovoljiti potrebe crnogorskih građana i ekonomije na efikasan način samo ako: postane dio građevinarstva Evropske Unije, postane konkurentna grana i isporučuje proizvode sa standardnim kvalitetom, te razvije industriju građevinskih materijala baziranu na principima održivog razvoja. To je preduslov koji postavjaju svi kvalitetni ulagači, i bitan segment u oblasti građevinske konkurentnosti. Stabilan i operativan građevinski sektor omogućuje zapošljavanje velikog broja ljudi, prije svega inžinjerske i tehničke struke. Takođe, povećana konkurentnost građevinarstva pozitivno će uticati na druge industrijske sektore kao i na zapošljavanje i rast u cjelini, tako da se po ovom osnovu očekuje pokretanje investicionih aktivnosti od oko 19 milijardi eura. Gledajući u širem smislu, evidentan je značaj građevinarstva kroz njegovu multiplikativnost na ostale prateće i srodne djelatnosti, kroz implikacije koje ono ima na gotovo trideset drugih grana privrede. Jedna od podsticajnih mjera definisanih Strategijom je dalja realizacija projekata i kroz Kapitalni budžet.
U Strategiji je prepoznatoi sedam strateških opredjeljenja, koja treba da obezbijede ispunjenje ciljeva Strategije. To su:
-integracija Crne Gore u EU i održivi razvoj
-pravni i institucionalni okvir kao okosnica razvoja građevinarstva
-Tehnička regulativa kao osnova sistema kvaliteta u građevinarstvu
-Kontinuitet kapitalni investicija
-Jačanje konkurentnosti građevinske operative
-Formiranje adekvatne strukture radne snage u oblasti građevinarstva
-Razvoj industrije građevinskog materijala baziran na principima održivog razvoja
Zoran Tomić, Sekretar ministarstva uredjenja prostora i zaštite životne sredine
Građevinarstvo je sektor koji je imao značajan rast u posljednjih nekoliko godina, odnosno do početka svjetske ekonomske krize. Po podacima Monstata vrijednost izvršenih građevinskih radova u 2008. Godini bila je skoro četiri puta veća nego u 2005. godini. Uslijed uticaja krize dolazi do pada građevinarstva u 2009. godini za 21,7%. Podaci za tri kvartala 2010. godine pokazuju da je ostvaren pad od 4,5% u odnosu na isti period 2009. godine, dok su za par procenata manje nove narudžbe nego u 2009. godini.
Građevinarstvo je značajan sektor u crnogorskoj ekonomiji, čiji potencijali se koriste ispod mogućnosti. Učestvuje sa 3-4% u DBP, što je niže nego u npr. 19 razvijenih zemalja EU, kod kojih učestvuje sa cca 12%. Učestvuje sa 5,4% u zaposlenosti. To je sektor koji ima multiplikativne efekte na druge sektore, pa se može smatrati I kao jedan od strateških sektora u Crnoj Gori, pogotovu imajući u vidu potencijalna ulaganja u narednom periodu. Postoji velika rezerva zapošljavanja u građevinarstvu, jer se danas zbog manjeg interesa za rad u ovom sektoru i nedovoljne ponude radne snage, vrši zapošljavanje stranaca. Građevinarstvo je uz turizam najveći uvoznik strane radne snage.
Prepoznati su problem koji opterećuju građevinski sektor, a u cilju stvaranja uslova njegovog razvoja i sa njime povezanih sektora, i time ukupnog razvoja Crne Gore, urađena je Strategija razvoja građevinarstva do 2020. godine. Strategiju je uradio Građevinski fakultet iz Skoplja, a učešće su imali I predstavnici Građevinskog fakulteta iz Podgorice. Izradu Strategije je pratio Koordinacioni tim, kojeg je formirao minister uređenja prostora.
Vlada Crne Gore je 18. Novembra 2010. godine donijela Strategiju, sa Akcionim planom za njenu realizaciju do 2016. godine.
U Strategiji je prepoznatoi sedam strateških opredjeljenja, koja treba da obezbijede ispunjenje ciljeva Strategije. To su:
-integracija Crne Gore u EU i održivi razvoj
-pravni i institucionalni okvir kao okosnica razvoja građevinarstva
-Tehnička regulativa kao osnova sistema kvaliteta u građevinarstvu
-Kontinuitet kapitalni investicija
-Jačanje konkurentnosti građevinske operative
-Formiranje adekvatne strukture radne snage u oblasti građevinarstva
-Razvoj industrije građevinskog materijala baziran na principima održivog razvoja
Realizacija navedenih strateških opredjeljenja zavisiće od realizacije precizno navedenih mjera predviđenih za svaki od nabrojanih opredjeljenja.
Značaj ove Strategije nije samo u definisanju mjera za povećanje konkurentnosti građevinskog sektora za dobijanje više posla u zemlji i inostranstvu, već i mjerama koje se tiču obezbjeđenja novih rješenja u tehnologiji gradnje, uvođenju novih standarda, tehničkih propisa i nove regulative primjenom evropskih pravila gradnje, povećanja energetske efikasnosti objekata, smanjenju nezaposlenosti, većem stepenu korišćenja domaćih mineralnih resursa i dr.
U Ekonomskoj politici Vlade Crne Gore za 2011. godinu osnovni cilj je dinimiziranje privrednog rasta, a očekuje se rast građevinarstva i time njegovo učešće u planiranom realnom rastu od 2,5% DBP. Očekuje se nivo od 550 mil. € stranih direktnih investicija, kao i pretpostavkama realizacije projekata iz oblasti saobraćaja, energetike, izgradnje hotelskih kapaciteta, projekata komunalne infrastrukture.
Maja Velimirović-Petrović. član koordiancionog odbora za izradu Strategije
Implementacija Strategije razvoja građevinarstva do 2020. godine u Crnoj Gori zahtijeva aktivno učešće šireg spektra učesnika i to ne samo Države i njenih institucija i organa, već i na lokalnom nivou i društva u cjelini. Svakako je najveća odgovornost Države da omogući potreban institucionalni kapacitet i izgradi sistem koji će osigurati profesionalnu implementaciju Strategije od integralnog planiranja do fizičke realizacije.
Strateški pristup građevinarstvu kroz konkretne aktivnosti koje su utvrđene u ovom dokumentu, kao i u Akcionom planu, kompletno može da služi Državi, njenim organima i institucijama, kao i pravnim licima iz ove djelatnosti, za definisanje dugoročnije politike u oblastima građevinarstva.
Svaku predviđenu mjeru u okviru Akcionog plana za prioritetni pravac djelovanja strateških opredjeljenja prati vremenski rok izvršenja zadataka, kao i indikator kojim će se vršiti monitoring nad napretkom u postizanju ciljeva definisanim u okviru Strategije. Ovo će omogućiti proces identifikovanja kvalitetnog poboljštanja građevinarstva u Crnoj Gori, a time omogućiti i poređenje sa drugim zemljama.
Jedan od globalnih indikatora koji predlaže usvojena Strategija za mjerljivost uspjeha razvoja građevinarstva u cjelini, je učešće u BDP. Poređenja radi, u državama EU on iznosi nešto više od 12%, dok je trenutno u Crnoj Gori taj iznos u okviru 3 – 4%. Implementacijom Strategije očekujemo povećanje BDP-a sa ciljem da se učešće građevinarstva u BDP-u kreće u okvirima od 8 - 10%.
Prvi korak koji treba preduzeti sada, nakon usvajanja Strategije je formiranje Koordinativnog tijela za praćenje realizacije Strategije i njenog Akcionog plana. U toku rada Koordinativno tijelo će formirati 5 sub-koorinativnih tijela za harmonizaciju EU regulative u građevinarstvu: Eurokodovi, Katastar, građevinski proizvodi, energetska efikasnost i zaštita životne sredine.
Drugi korak je formiranje Kancelarije za monitoring i implementaciju Strategije, monitoring i razvoj u oblasti investicija, u okviru Ministarstva uređenja prostora i zaštite životne sredine sa potpunom političkom podrškom Vladinog Savjeta za prioritetne projekte. Zadatak Kancelarije je da vrši koordinisanu podršku za realizaciju projekata u cilju iznalaženja optimalnog balansa između zahtjeva investitora i propisa iz oblasti planiranja i uređenja prostora, izgradnje objekata i zaštite životne sredine.
Koordinativno tijelo će svoj rad uspostaviti na uzajamnoj aktivnosti sa Kancelarijom za monitoring i implementaciju Strategije, monitoring i razvoj u oblasti investicija, koja će biti nosilac komunikacije sa strukturama koje su neposredno angažovane na realizaciji prioritetnih aktivnosti predviđenih Strategijom. Djelokrug aktivnosti Kancelarije su precizno definisani za rad u tri sektora.
Koordinativno tijelo za praćenje realizacije Strategije i njenog Akcionog plana, dostavljaće kvartalne i godišnje izvještaje o realizaciji Akcionog plana Vladi Crne Gore, koji će sadržati: postignuti stepen realizacije u tekućoj godini u odnosu na strateške ciljeve, procjenu implikacija realizacije Akcionog plana na sljedeću godinu, analizu razloga za eventualno odstupanje od Akcionog plana i predložene korektivne mjere, potrebne mjere za unapređenje predviđenih aktivnosti i procjenu potreba revidiranja i inoviranja Strategije.
Kako oblast Strategije pokriva sedam strateških opredjeljenja koji su po opsegu i obimu dosta široki, to oni imaju neujednačenu dinamiku promjena i uticaja u datom vremenskom periodu. U brzinu i intenzitet uticaja promjena uvjerili smo se kroz uticaj koji je imala svjetska ekonomska kriza na sam proces izrade Strategije, a nesporno je da će ista imati uticaj i na intenzitet njene reallizacije. Ukoliko budu postojale dugoročne implikacije promjene Akcionog plana, treba pristupiti inoviranju Strategije. Predlaže se da se nakon 2016. g. izvrši detaljna i cjelovita revizija Akcionog plana sa odgovarajućim budžetom koji je primjeren potrebama i finansijskim mogućnostima Države u periodu od 2016 – 2010. godine.
Prilikom detaljne analize i prognoze investicionih poduhvata u budućnosti, obuhvaćeno je pet sektora za koje se smatra da će predstavljati najaktivnije područje investiranja. Mogu se podijeliti u tri grupe: sektor infrastrukture (energetika, zaštita životne sredine-vodosnabdijevanje, prečišćavanje otpadnih voda, odlaganje čvrstog otpada, transportna infrastruktura), sektor vodećeg ekonomskog razvoja – turizam i sektor – stanovanje, koji u razvijenim zemljama ima dominantnu ulogu u građevinarstvu i investicijama. Trenutni prostorni i ekonomski razvoj Države uslovljava uzajamnu povezanost i uticaj sva tri sektora, a posebno je izražen kod infrastrukture i turizma. Predviđaju se sljedeća ulaganja do 2010. godine po sektorima: sektor turizma – 10.437 (miliona E); sektor stanovanja – 3.883 (miliona E); sektor energetike – 2.031 (miliona E); sektor transportna infrastruktura – 1.334 + koncesija Bar Boljare 2.770 (miliona E); sektor zaštite životne sredine (vodosnabdijevanje, prečišćavanje otpadnih voda, i odlaganje čvrstog otpada) – 591 (miliona E). Dakle, ukupna ulaganja iznose 18,1 – 20,1 milijardi E, ili u prosjeku po 1,64 -1,82 milijardi E godišnje, ukoliko se prate predviđeni planovi realizacije projekata u strateškim dokumentima za pet glavnih sektora.
Postavlja se pitanje kakvu odgovarajuću organizacionu strukturu postaviti za realizaciju tako visoke investicione vrijednosti. Kao adekvatan odgovor na to pitanje, Strategijom je predviđena sljedeća organizaciona struktura:
- formiranje posebnog Vladinog Savjeta za prioritetne projekte, koji bi se bavio investicionim projektima od nacionalnog značaja, sa zadatkom usklađivanja rada državnih organa i rješavanja problema vezanih za prioritetne projekte na najvišem nivou. Time bi se omogućilo efikasno odlučivanje i upravljanje u ovom domenu od ideje do realizacije. Savjetom bi predsjedavao Premijer.
- Potrebno je, zatim, izvšiti analizu opravdanosti formiranja Agencije za održivi investicioni razvoj i građevinarstvo, kao operativnog tijela koje bi se bavilo pitanjima u vezi sa prioritetnim investicionim projektima, a koja bi nastala udruživanjem postojećih funkcionalnih institucionalnih struktura. Ona bi bila poseban organ uprave sa svojstvom pravnog lica, pod direktnim nadzorom i odgovornošću za svoj rad Vladinom Savjetu za prioritetne projekte. U sastav Agencije bi bile inkorporirane postojeće institucije: Direkcija javnih radova, Direkcija za saobraćaj, Direkcija za željeznice, Uprava za vode, Agencija za zaštitu životne sredine, Agencija Crne Gore za promociju stranih investicija, kao sektori u okviru Agencije za održivi investicioni razvoj i građevinarstvo. Takođe, potrebno je izvršiti analizu opravdanosti da se u okviru Agencije formiraju i novi sektori, kao: Sektor za održivi razvoj (preuzimanje postojeće Kancelarije za održivi razvoj), kao i Sektor za planiranje prostora i regionalni razvoj, koji bi se dominantno bavio izradom i praćenjem realizacije Prostornog plana Crne Gore, kao i izradom prioritetnih urbanističkih planova i planiranjem razvoja regiona. Vremenom bi Sektor za energetsku efikasnost, koji je sada formiran u Ministarstvu ekonomije, prešao u okvir Agencije. Svi pobrojani subjekti bi zadržali vršenje već datih javnih ovlašćenja, koja se zbog prednosti ujedinjenja mogu racionalizovati i dovesti do veće efikasnosti. Na početku, zadatak ove Agencije bi bio da za prioritetne projekte bude „jedan šalter“. Ona bi za potrebe investitora obavljala poslove na pripremi i prikupljanju potrebnih priloga, podataka i uslova, a služila bi i kao kontakt i koordinator sa nadležnih ministarstvima, organima lokalne samouprave i javnim preduzećima.
Uz podršku novoformiranog Vladinog Savjeta za prioritetne projekte potrebno je hitno pristupiti procesu izrade i publikovanja dvogodišnjih programa javnih investicija, uz komunikaciju sa ostalim ministarstvima u kojima se planiraju prioritetni projekti. Takođe, potrebno je pristupiti izradi Programa promocije Crne Gore kao sigurne destinacije za strana ulaganja, sa najznačajnijim projektima i obavljanje kontinuirane i organizovane promocije u cjelini.