Svaka država ima tendenciju da u kontinuitetu unapređuje svoj bezbjednosni i odbrambeni sektor, te da kreira okvire dugoročne stabilnosti i sigurnosti. Temelji takvog institucionalnog ustrojstva postavljaju se kroz zakonodavstvo i na najbolji način oslikavaju i odgovaraju individualnim kapacitetima i realnim potrebama države. Ipak, svaki pokušaj realizacije velikog poduhvata koji ima za cilj garantovanje bezbjednosti nailazi na ograničenja ukoliko ne postoji podrška identifikovanih partnera.
Imajući u vidu nove prijetnje i rizike po svjetski mir, a time i bezbjednost svih aktera međunarodne zajednice, principi pragmatizma dolaze u prvi plan. Samim tim, u vremenu velikih globalizacionih tokova međunarodni subjekti su u uzajamnoj saradnji pronašli prihvatljiv mehanizam suočavanja sa prepoznatim problemima XXI vijeka.
Prihvatajući neminovnost da u današnjim izmijenjenim uslovima djelovanja pitanje bezbjednosti više nije ograničeno na oblast zaštite građana, imovine, te teritorijalnog integriteta i suvereniteta pojedinačne države, međupovezivanje na regionalnom i međunarodnom planu postaje prioritet. Fleksibilne multilateralne bezbjednosne strukture omogućavaju državama da efikasnije štite svoje interese nego što bi to mogle u slučaju da se oslanjaju isključivo na sopstvene resurse.
Pozicioniranje Crne Gore
Tokom šest godina od obnove nezavisnosti, Crna Gora je prešla dug put u oblasti izgradnje i unapređenja bezbjednosnog i odbramenog sistema. Urađeno je mnogo i u procesu implementacije standarda koji će predstavljati korak naprijed u pravcu ostvarenja projektovanih spoljnopolitičkih ciljeva, posebno u dijelu članstva u Evropsku uniju i NATO.
Kroz koordinisanu akciju državnih bezbjednosnih i odbrambenih institucija stvarani su uslovi za unapređivanje onoga što je identifikovano kao najefikasniji mehanizam suočavanja sa prepoznatim problemom.
Namjera je bila da se obezbijede potrebni nivoi operabilnosti i adekvatan odgovor u oblasti zaštite teritorijalnog integriteta i cjelokupnog društva od elemenata kršenja propisanih normi i međunarodnih standarda.
Tendencije pozicioniranja Crne Gore kao modernog i demokratskog društva, članice Evropske unije i NATO-a te pouzdanog partnera u regionu, tokom prethodnog perioda davale su smjernice za sprovođenje usvojenih strategija, akcionih planova i programa u pravcu daljih reformi koje će obezbijediti napredak i prosperitet građana.
Šefovi država i vlada članica NATO-a su na Samitu u Čikagu uputili niz pohvala Crnoj Gori na račun postignutih uspjeha u sprovođenju značajnih političkih, ekonomskih i odbrambenih reformi. Pozitivne poruke sa Samita, kao i otvaranje procesa pregovora za članstvo u EU dovoljna su potvrda ostvarenih rezultata, kao i kredibiliteta koji naša zemlja već sada uživa na regionalnoj i međunarodnoj zajednici.
Prioriteti sistema
Nacionalna bezbjednost realno se ostvaruje razvojem i koordinacijom svih instrumenata državne vlasti koja je organizovana i funkcioniše unutar sveobuhvatnog, integrisanog sistema. U okviru tog sistema, pojedinačne institucije u dijelu svojih nadležnosti sprovode aktivnosti na planu realizacije planiranih odbrambenih i bezbjednosnih ciljeva.
Doprinos Crne Gore bezbjednosti regiona Zapadnog Balkana i šire, njena aktivna uloga u aktivnostima regionalne saradnje, kao i učešće u misiji ISAF samo su neki od pokazatelja postojeće opredijeljnosti da kreiramo profesionalne, stručne i efikasne okvire bezbjednosnih institucija koje će dati sveukupan doprinos sistemu regionalne, ali i međunarodne bezbjednosti.
Aktivno učešće u regionalnim inicijativama i organizacijama, kreiranje pravnih, strukturalnih i institucionalnih elemenata zarad stvaranja povezanog i konzistentnog bezbjednosnog i odbrambenog sistema koji počiva na uzajamnoj kontroli i ravnoteži odgovornosti, kao i efikasna politička i odbrambeno-vojna saradnja Crne Gore i NATO-a prioriteti su crnogorskog društva.
Istovremeno, implementacija obaveza iz drugog Godišnjeg nacionalnog programa (ANP) u okviru Akcionog plana za članstvo (MAP), postepeno brojčano smanjenje vojnika u Avganistanu, nastavak učešća pripadnika VCG u UN misiji UNMIL u Liberiji i EU operaciji ATALANTA, neizostavan su dio programa aktivnosti i inte-
resa za predstojeći period. Reforma sektora odbrane, koja se odvija u skladu sa modernim principima na kojima su zasnovani sistemi odbrane zemalja članica NATO, podrazumijevala je i usklađivanje postojećih zakonodavnih okvira. Izmjenom Zakona o odbrani, Ministarstvu odbrane dodijeljeni su i vojno-obavještajni poslovi, a usvojena je i nova formacija komandi i jedinica Vojske Crne Gore, kao i sistematizacija i organizacija predmetnog ministarstva. U skladu sa najboljim primjerima iz uporedne prakse, nadzor nad obavještajnim i kontraobavještajnim poslovima u Ministarstvu i Vojsci obavljaju Vlada, Skupština i Savjet za odbranu i bezbjednost.
Uporedo, kroz najavljene „smart defence” i „connected forces” inicijative NATO-a, Ministarstvo odbrane biće kao i do sada, nosilac procesa daljeg jačanja odbrambenih kapaciteta, te specijalizacije nacionalnih snaga radi stvaranja i održavanja sposobnih, efikasnih, interoperabilnih i modernih snaga uz finansijsku i operativnu podršku Alijanse, te preporuke partnera.
Sljedeći važan korak u pravcu definisanja razvoja sposobnosti Vojske Crne Gore u periodu od 10 godina predstavlja Strategijski pregled odbrane SPO, koji obezbjeđuje smjernice daljih promjena odbrambenog sistema Crne Gore.
Umjesto zaključka
U datom istorijskom momentu više nije moguće pronaći instance u oblikovanju i struktuiranju zajednice, a da nemaju potrebu za nekom formom i načinom zaštitnog organizovanja.
Cilj svakog društva je da u svojoj organizaciji i izgradnji neophodnih instrumentalnih mehanizama osigura opštu bezbjednost i funkcionisanje poretka. S tim u vezi, svi komplementarni procesi u kojima je Crna Gora uzela učešće (članstvo u EU i NATO, regionalna saradnja, dobrosusjedski odnosi, reforma društva sa akcentom na reformu sektora odbrane) nalaze se u službi osnaživanja vladavine prava, dalje demokratizacije, borbe protiv savremenih bezbjednosnih i odbrambenih trendova koji ugrožavaju egzistenciju i napredak pojedinačnih društava. Samo djelujući u okviru postojećeg sistema koji je komplementaran sa visokim međunarodnim standardima koji prate ove oblasti, a što je u korelaciji sa evropskim i evroatlantskim integracijama, svaka institucija daće i u narednom periodu pun doprinos reformi cjelokupnog društva na način koji će podići svijest o potrebi izgradnje odgovornog sistema odbrane koji je podložan konstantnim izmjenama i prilagođavanju.