Poštovani gospodine Badinter,Dame i gospodo, Tema ove sesije je zaista aktuelna i od interesa za sve, što zahtijeva zajedničku akciju, strateški pristup i odgovornost kako bi 21. vijek označio izgradnju bezbjednijeg i prosperitetnijeg svijeta. Potvrđuje se da u uslovima višeslojne globalizacije i međuzavisnosti, problem bilo kojeg dijela cjeline ubrzo postaje zajednički problem. Trend globalizacije na političkom, ekonomskom, bezbjednosnom i vojnom planu, međutim, sve više potencira važnost povezivanja i jačanja partnerstva i na regionalnom i inter-regionalnom nivou. Takodje, efikasnog menađmenta ovih procesa. U suštini, tzv. koncept regionalizma nastao je kao odgovor na procese globalizacije, procese koji su neizbježni i koji uzimaju maha, ali koji ne mogu uvijek adekvatno da odgovore na potrebe lokalnih zajednica u skladu sa lokalnim prilikama. Tako imamo dva paralelna procesa, koji ne dovode jedan drugog u pitanje, naprotiv. Regionalna saradnja razvija se u uslovima integracije na širem planu i uz poštovanje normi koje su u tom procesu primjenjuju. Dakle, proces globalizacije čini da svijet sve više postaje jedinstven i univerzalan, istovremeno priznajući pravo i potrebu na poštovanje i razvijanje različitosti i specifičnosti, ali uz obavezu da se pri tome ne dovedu u pitanje vrijednosti i načela koja su dobila karakter univerzalnih i postali obavezna norma ponašanja. Naravno, saradnja, partnerstvo i integracija podrazumijeva ne samo povezivanje proizvodnih struktura, trgovinskih i finansijskih tokova, već i političkih akcija, kao i baštinjenje zajedničkih vrijednosti i moralnih principa. Prije svega, ljudskih prava i prava manjina, ličnih sloboda, vladavine prava, dobrosusjedskih odnosa i saradnje. Stoga, jedna od bitnih, novih karakteristika savremenih procesa je da je sužen pojam suvereniteta u klasičnom smislu, tako da zavisi od nekih opštih ograničenja koja su nametnuta kao norma ponašanja na globalnom nivou. Fundamentalni globalni izazovi sa kojima se suočavamo danas, kao što su terorizam, siromaštvo, organizovani kriminal, ugrožavanje životne sredine, prolifelacija oružja za masovno uništavanje, zarazne bolesti i slično, zahtijevaju i globalni odgovor. To potencira ulogu efikasnog multilateralizma, kroz djelovanje Ujedinjenih Nacija, ali i drugih međunarodnih i regionalnih organizacija i svih država. U tom svijetlu, posebno iz ugla regiona iz kojeg dolazim, ukazao bih na neke, po mom sudu, ključne aspekte i uslove njegove stabilnosti, demokratske konsolidacije i razvoja. O tome sam već nešto govorio na jučerašnjoj sesiji. Ponoviću, rješavanje otvorenih pitanja u regionu je uslov svih uslova. Prije svega, Kosova, kao preostalog bezbjednosnog problema, dok su odnosi Crne Gore i Srbije demokratskog i razvojnog karaktera. Crna Gora će sa određenim zakašnjenjem u odnosu na bivše jugoslovenske republike, početkom iduće godine iskoristiti svoje neosporno demokratsko pravo na samoopredjeljenje, organizovanjem transparentnog i demokratskog referenduma po evropskim i međunarodnim standardima. Čvrsto polazeći od toga da će epilog biti demokratski, to će doprinijeti jačanju i šire, regionalne stabilnosti. Po mom sudu i pozitivnoj dinamici rješavanja kompleksnog problema Kosova. Naravno, do organizovanja referenduma u Crnoj Gori, ostaje otvorena ponuda Srbiji o formiranju Saveza nezavisnih država, uvjereni da se radi o evropskom modelu uređenja državnih odnosa, u obostranom interesu. Držim da je ovakav pristup sasvim u duhu procesa evropskih integracija, koji nakon Drugog svjetskog rata pokazuje potpuni preokret istorije, ukidajući raniju ranjivost manjih i slabijih država i njihovu zavisnost od volje većih i moćnijih. Svi se mi isuviše dobro sjećamo kako je neravnoteža između velikih i malih država na Balkanu dovodila do tragičnog ponavljanja bratoubilačkih ratova, uključujući i posljednju deceniju prošlog vijeka. Zbog toga, evropska i evro-atlantska perspektiva je okvir i izbor svih zemalja regiona. To je perspektiva koja tretira sve države, velike i male, ravnopravno i eliminiše nasilje kao sredstvo ostvarivanja političkih ciljeva. U tom pogledu, od velike važnosti je otvorenost evropskih i evro-atlantskih struktura za sve evropske demokratije koje su spremne i sposobne da ispune zahtjeve i odgovornosti članstva. Jer, brojni su dokazi značaja institucionalizacije ovih odnosa za ubrzanje reformi i demokratsku tranziciju društva. Kada govorimo o ključnim aspektima stabilnosti, demokratske konsolidacije i razvoja ovog regiona, moramo imati u vidu njegovo istorijsko nasljeđe i posebne hendikepe, naročito u ekonomiji. Nema stabilnosti bez demokratije i ekonomskog razvoja i obratno. To su međusobno uslovljeni procesi koji se moraju odvijati istovremeno. O suštinskoj demokratiji i stabilnosti regiona možemo govoriti jedino kada zaživi i učvrsti se vladavina prava, razvije se moderna tržišna privreda i odgovarajući institucionalni kapacitet. Kada demokratski izabrane vlasti budu istinski posvećene reformama i politici koja vodi nacionalnom razvoju i jačanju prekogranične saradnje. Jer, jedino kroz regionalnu saradnju, i Zapadni Balkan će biti u mogućnosti da odgovori na izazove sve izoštrenije konkurencije na globalnoj areni i iskoristi značajan razvojni i investicioni potencijal sa kojim raspolaže. Za ostvarivanje ovako postavljenih ciljeva, kao što sam rekao, neophodno je prevazići i duboko višedecenijsko ekonomsko zaostajanje regiona. Time će se u značajnoj mjeri eliminisati i uzroci korupcije, kriminala i prijetnje koje nosi terorizam. Jer, oni nijesu dio tradicije ovog regiona, već globalni fenomeni sa tipičnom koncentracijom u zemljama u tranziciji. Ako se ovome dodaju dešavanja na prostoru bivše Jugoslavije u posljednjoj deceniji prošlog vijeka, jasno je zbog čega su kriminalne grupe imale mogućnost da razviju mreže u ovom regionu, što dobrim dijelom ukazuje na izvorište ovog problema. Zato i naša pažnja mora biti fokusirana na izgradnju ambijenta za ozdravljenje privrede, podsticaj preduzetništva i razvoj privatnog sektora kao dominantnog generatora rasta. Sve to vodi permanentnom otvaranju novih radnih mjesta, što je jedan od moćnih mehanizama koji kriminalnim grupama oduzima najvredniji resurs ljudski kapital. Smatram da smo sa manje illi više uspjeha svi u regionu savladali početnu fazu i uspostavili konture novog i modernog političkog i ekonomskog sistema. Progres je evidentan, ali izazovi i rizici o kojima sam već nešto govorio ostaju. Na kraju, ali ne manje važno, Crna Gora je opredijeljena da odlučno nastavi sa reformama u svim segmentima - od politike, ekonomije, pravosuđa, institucija do policije i vojske na putu njene pune integracije u evropske i evro-atlantske strukture. I naravno, da i dalje bude promoter aktivnosti i politika koje vode učvršćivanju dobrosusjedskih odnosa i svestranog regionalnog povezivanja. Ovdje bih podsjetio da je Crna Gora ostala primjer i model mutlietničkog i multireligijskog sklada koji je izdržao i probu tragičnih konflikata na prostorima bivše Jugoslavije. U istom duhu spremnosti i privrženosti miru, stabilnosti i razvoju, Crna Gora će i ubuduće biti konstruktivan partner u zajedničkim naporima da se izgradi bezbjednija i prosperitetnija budućnost za sve naše države, narode i građane.
