Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoj i Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove ovim putem informiše javnost, a posebno držaoce živine, kaveznih i drugih ptica o pojavi virusa avijarne influence u zemljama Evrope kao i mjerama i preporukama koje treba da preduzimaju kako bi se rizik od eventualne pojave bolesti sveo na minimum.
Influenca ptica je vrlo kontagiozna virusna bolest peradi i drugih ptica koju uzrokuje tip A virusa influence. Postoji veliki broj sojeva virusa avijarne influence, a bolest se može manifestovati na različite načine, što u najvećoj mjeri zavisi od sposobnosti virusa da uzrokuju bolest (virulentnost) i od pogođene životinjske vrste. Prema svojoj virulentnosti virus avijerne influence dijeli se na:
- visoko patogene sojeve, koji uzrokuju ozbiljne kliničke znakove uz potencijalno visoku stopu uginuća kod živine (do 100% u roku od 48 sati),
- nisko patogene sojeve, koji obično izazivaju samo blage simptome ili prolaze bez kliničke slike i lako mogu proći neotkriveni.
Takođe, neki od sojeva se mogu prenijeti na ljude.
Međutim, za soj virusa H5N8koji je u najvećem broju u 2020. godini potvrđen u evropskim zemljama nije zabilježen prenos na čovjeka, a prema izvještajima Svjetske zdravstvene organizacije, mala je vjerovatnoća da do prenosa sa životinje na čovjeka dođe.
U Evropi trenutno su izolovani visoko patogeni sojevi virusa avijarne influence tip A, u najvećem broju slučajeva soj H5N8, a u manjem broj H5N5, kod domaće živine i divljih ptica. Žarišta su prijavljena u Sloveniji, Hrvatskoj, Francuskoj, Norveškoj, Belgiji, Švedskoj, Danskoj, Njemačkoj, Nizozemskoj, Rusiji, Ukrajini i Ujedinjenom Kraljevstvu. U svijetu, potvrđena su žarišta u Tajvanu, Japanu, Kini, Kazakhstanu, Nigeriji, Južnoafričkoj republici, Južnoj Koreju, Avganistanu i Vijetnamu.
Do danas nije potvrđen nijedan slučaj avijarne influence kod domaće živine na teritoriji Crne Gore.
U decembru 2016. godini, na jednom uzorku divlje ptice, u okviru redovnog monitoringa po programu mjera zdravstvane zaštite životinja, utvrđeno je prisustvo virusa visoko patogene avijarne influence (VPAI) utvrđeno je u Crnoj Gori. Osim ovog slučaja, nijedne godine nije zabilježen nalaz virusa visokopatogene avijrne influence kod divljih ptica.
Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove i Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja Crne Gore intenzivno prati epizootiološku situaciju po pitanju ove bolesti i u skladu sa analizom rizika preduzima sve neophodne preventivne mjere u cilju maksimalnog smanjivanja rizika unošenja bolesti u Crnu Goru, kao i umanjenja negativnih posljedica koje bolest može izazvati u slučaju pojave.
Preventivne mjere, između ostalog, obuhvataju i stavljanje van snage svih rješenja o dozvoli uvoza živine, proizvoda od živine i ptica porijeklom iz država odnosno područja (u slučaju regionalizacije) u kojima prema podacima Međunarodne organizacije za zdravlje životinja postoji sumnja, odnosno u kojima je potvrđena visoko patogena avijarna influenca kao i pojačane granične kontrole prometa živine, ptica i proizvoda od živine i ptica od strane veterinarske inspekcije.
Već duži niz godina, obezbjeđuju se budžetska sredstva i sprovodi se monitoring prisustva virusa avijarne influence kod domaće živine, a u svrhu praćenja i brzog blagovremenog otkrivanja eventualne pojave ove bolesti na prostorima Crne Gore kod domaće živine - prvenstveno koka nosilja.
Istovremeno, sprovodi se i monitoring vodenih divljih ptica – najveći broj uzoraka sa područja Skadarskog i Šaskog jezera. Ispitivanja se sprovode tokom oktobra/decembra svake godine, neposredno nakon migratornog talasa ptica preko teritorije Crne Gore u pravcu juga. Osnovni cilj ispitivanja je utvrđivanje eventulanog prisustva virusa avijarne influence na teritoriji Crne Gore nakon „preleta“ velikog broja migratornih ptica tokom jesenje migratorne sezone, imajući u vidu povećani rizik od unošenja virusa tokom ovog perioda.
PREPORUKE DRŽAOCIMA ŽIVINE I DRUGIH PTICA
Od vlasnika i držaoca živine se u narednom periodu očekuje puna kooperativnost sa veterinarskom službom, kao i da primjenjunju biosigurnosne mjere na gazdinstvu:
- onemoguće bilo kakav kontakt svoje živine sa divljim pticama tako što živinu treba držati u zatvorenim objektima sa mrežama na prozorima;
- u slučaju držanja živine u spoljnim kavezima, iste pokriju i ograde žicom sa otvorima ne većim od 2 cm;
- spriječe kontakt svoje živine sa svim ostalim domaćim životinjama;
- živinu ne poje vodom sa otvorenog prostora (iz buradi, lokvi, bara, kišnicom i sl.);
- hranu za živinu drže u zatvorenom prostoru zaštićenu od bilo kakvog kontakta sa spoljnom sredinom ili drugim životinjama ili glodarima;
- onemoguće nezaposlenima ulazak na farmu;
- primjenjuju sistem držanja živine „sve unutra – sve van“;
- nakon završetka držanja živine, objekat detaljno očiste, operu, dezinfikuju i izvrše deratizaciju i dezinsekciju prije sljedećeg useljenja u objekat;
- đubre i prostirku odlažu na posebno određenom mjestu i zaštite ga od kontakta sa drugim životinjama;
- redovno detaljno peru ruke, odjeću i obuću prije svakog ulaska u objekat sa živinom i nakon izlaska iz objekta;
- nositi čista zaštitna odijela i gumene čizme prilikom rada sa živinom;
- ne uvode nove jedinke u postojeće jato;
- ne kupuju nove životinje od neprovjerenih prodavaca i bez urednog Uvjerenja o zdravstvenom stanju;
- ne posjećuju druge živinarske farme;
- ne koriste opremu ili bilo kakva druga sredstva sa neke druge farme.
- ne dozvoljavaju posjetiocima ulazak na farmu.
U slučaju bilo kakvih promjena zdravstvenog stanja u jatu živine ili primjećivanja uginuća većeg broja divljih ptica odmah kontaktirati najbližu veterinarsku ambulantu ili veterinarskog inspektora.
Klinički znaci, izvori i putevi prenošenja i širenja bolesti
Visoko patogena avijarna influenca je vrlo kontagiozna virusna bolest živine i drugih ptica koja se klinički može manifestovati različito, u zavisnosti od patogenosti samog virusa i vrste ptica koje su zaražene.
Od domaće živine najosjetljivije su kokoške i ćurke, dok se kod pataka i gusaka bolest pojavljuje u blažoj formi. Divlje ptice koje žive uz vodu, posebno divlje patke, često su otporne na bolest i rijetko pokazuju kliničke znakove bolesti, ali mogu biti rezervoar virusa kojeg izlučuju u spoljnu sredinu i time predstavljaju glavnu opasnost za širenje bolesti na domaću živinu.
Kada se pojavi kod domaće živine, bolest dovodi do velikih ekonomskih gubitaka po gazdinstvo i samu državu koji su uslovljeni uginućima i obaveznim neškodljivim uklanjanjima oboljelih jata, zabranom kretanja živine i zabranom prometa proizvoda porijeklom od živine.
Glavni simptomi visoko patogene avijarne influence kod živine su depresija, gubitak apetita, pad ili potpuni prestanak nosivosti, nervni simptomi, otoci i cijanoza kreste i podbradnjaka usljed poremećaja u cirkulaciji, kašljanje, kijanje i dijareja. U perakutnoj formi mogu se javiti iznenadna uginuća bez prethodnih kliničkih znakova. Smrtnost može dostići i 100% u zavisnosti od vrste i starosti jedinki, soja virusa, uslova držanja i sekundarnih infekcija.
Klinička slika kod nisko patogenih sojeva uglavnom prolazi kao blaži respiratorni sindrom praćen padom nosivosti.
Inkubacioni period virusa je prilično kratak, a traje od nekoliko sati do 3 dana na nivou jedinke, pa do 14 dana potrebnih da se bolest raširi na nivou jata.
Svi dosadašnji podaci ukazuju na divlje vodene ptice kao primarni izvor virusa. Osim direktnim kontaktom zaražene sa zdavim životinjama, virus se prenosi i izlučevinama, pa je s toga moguće da se živina zarazi fekalnim izlučevinama divljih ptica u prostoru njihovog kretanja ili vodi za napajanje. Virus se među farmama i gazdinstvima može širiti opremom, a čovjek je još jedan važan faktor mehaničkog prenosa virusa. Voda i hrana se takođe ubrajaju u faktore rizika za prenos virusa.