NAREDBA O PREDUZIMANJU MJERA ZA SPRJEČAVANJE UNOŠENJA ZARAZNE BOLESTI ŽIVOTINJA TRANSMISIVNIH SPONGIFORMNIH ENCEFALOPATIJA U CRNU GORU

Na osnovu člana 28 stav 1 Zakona o veterinarstvu ("Službeni list RCG" br.11/04 i 27/07), Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede donijelo je

NAREDBU
O PREDUZIMANJU MJERA ZA SPRJEČAVANJE UNOŠENJA ZARAZNE BOLESTI ŽIVOTINJA TRANSMISIVNIH SPONGIFORMNIH ENCEFALOPATIJA U CRNU GORU
Naredba je objavljena u Službenom listu CG, br. 44/2008 od 22.07.2008. godine

Član 1

Radi sprječavanja unošenja i pojavljivanja zarazne bolesti životinja bovine spongiformne encefalopatije (u daljem tekstu: BSE) i drugih transmisivnih spongiformnih encefalopatija (u daljem tekstu: TSE) u Crnu Goru, preduzimaju se sljedeće mjere:
Zabranjuje se uvoz u Crnu Goru sljedećih pošiljki:
1. živih goveda;
2. proizvoda od goveda;
3. životinjskih proteina i masnoća, koji se koriste u ishrani svih vrsta životinja čije meso se koristi u ishrani ljudi (mesno-koštano brašno, mesno brašno, koštano brašno, krvno brašno, jetreno brašno, kožno brašno, sušena plazma i ostali krvni proizvodi, hidrolizirani proteini životinjskog porijekla, brašno od papaka, brašno od rogova, mesno brašno peradi, brašno od perja, suvi čvarci, riblje brašno, dikalcijum - fosfat, želatin, svi ostali proizvodi koji sadrže proteine životinjskog porijekla i sve vrste hrane za životinje koje sadrže bilo koju komponentu navedenu u ovoj tački;
4. specifičnog rizičnog materijala porijeklom od sljedećih životinja:
- goveda starijih od šest mjeseci: cijela glava, naročito mozak, oči, ganglije trigeminusa i tonzile (isključujući jezik); timus; slezina i kičmena moždina;
- životinja svih starosnih kategorija: crijeva od duodenuma do rektuma;
- goveda starija od 30 mjeseci: kičmeni stub, uključujući i dorzalni korjen ganglija;
- ovce i koze starije od 12 mjeseci ili koje imaju probijene trajne sjekutiće u gingivi: lobanja uključujući mozak i oči, tonzile i kičmenu moždina;
- ovce i koze svih starosnih kategorija: slezina;
- goveda, ovce i koze: mašinski otkošćeno meso, dobijeno od kostiju kičmenog stuba.
Ako sa trupa životinja namijenjenih ishrani ljudi, nijesu uklonjena tkiva iz stava 2 tačka 4 al. 1 do 6 ovog člana, cijeli trup, odnosno njegovi djelovi koji sadrže navedena tkiva, smatraju se specifičnim rizičnim materijalom.

Član 2

Zabrana iz člana 1 ove naredbe, ne primjenjuje se na sljedeće pošiljke:
1. riblje brašno i hranu za životinje koja sadrži riblje brašno za ishranu životinja osim preživara, ukoliko je riblje brašno proiz¬ve¬deno u proizvodnim objektima koji proizvode isključivo pro¬izvode ribljeg porijekla i hranu za životinje koja sadrži riblje brašno ako je proizvedena u objektima koji ne proizvode hranu za ishranu preživara;
2. mlijeko i proizvodi od mlijeka;
3. sjeme životinja za vještačko osjemenjavanje, embrioni i oplođene jajane ćelije porijeklom od goveda;
4. kože (sirove i soljene), namijenjene isključivo industrijskoj upotrebi;
5. želatin, koji nije dobijen iz tkiva preživara;
6. želatin, dobijen iz tkiva goveda, koja su bila pregledana prije i poslije klanja, a meso i organi goveda, poslije pregleda ocijenjeni kao upotrebljivi za ishranu ljudi, a goveda starija od 30 mjeseci pregledana i na prisutnost uzročnika BSE (pregled nije obavezan za goveda koja su bila rođena, uzgajana i zaklana u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe) i pod uslovom da je želatin dobijen na jedan od sljedećih načina:
- iz kože preživara, postupkom obrade sa kisjelinom i bazom i kada je želatin izdvojen uzastopnim jednokratnim i višekratnim zagrijavanjem, nakon čega je izvršeno čišćenje, filtriranje i sterilizacija ili
- iz kostiju preživara, postupkom prerade kojim je sav koštani materijal u potpunosti zdrobljen, odmašćen vrućom vodom i obrađen razrijeđenom sonom kiselinom (sa najmanjom koncentracijom od 4% i pH manjim od 1,5), u vremenu od najmanje dva dana i nakon čega je izvršen tretman sa zasićenim baznim rastvorom (pH veći od 12,5) u vremenu od najmanje 20 dana i na kraju izvršena sterilizacija, na temperaturi od 138 °C do 140 °C, u trajanju od četiri sekunde;
7. kolagen, dobijen iz kože goveda koja su bila pregledana prije i poslije klanja, a meso i organi goveda poslije pregleda ocijenjeni kao upotrebljivi za ishranu ljudi, a goveda starija od 30 mjeseci pregledana i na prisutnost uzročnika BSE (pregled nije obavezan za goveda, koja su bila rođena, uzgajana i zaklana u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe) i pod uslovom da je kolagen dobijen postupkom koji sadrži sljedeće faze:
- bazna obrada najmanje 24 sata, kod pH 13, odnosno drugom odgovarajućom obradom kod pH ne manje od 11,5 u vremenu od najmanje 48 sati;
- neutralizacija;
- ekstrakcija sa kisjelinom pri pH 0,8 najmanje šest sati na sobnoj temperaturi, odnosno drugom odgovarajućom obradom od pH najviše 3,3 u trajanju od najmanje 48 sati pri sobnoj temperaturi;
- sušenje pri temperaturi od najmanje 80°C;
8. dikalcijum-fostat, bez ostataka proteina i masnoća, za is¬hranu životinja, osim preživara, ukoliko su ispunjeni sljedeći uslovi:
- da je dobijen u odobrenim objektima za preradu, odnosno nije dobijen u objektima za preradu životinjskih otpadaka;
- da je dobijen iz kostiju goveda koja su bila pregledana prije i poslije klanja a meso i organi goveda poslije pregleda ocijenjeni kao upotrebljivi za ishranu ljudi, a goveda starija od 30 mjeseci pregledana i na prisutnost uzročnika BSE (pregled nije obavezan za goveda, koja su bila rođena, uzgajana i zaklana u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe);
- da je dobijen postupkom kojim je obezbijeđeno da je sva koštana masa fino zdrobljena i odmašćena vrućom vodom, zatim obrađena razrijeđenom hlorovodoničnom kisjelinom (pri minimalnoj koncentraciji 4% i pH manji od 1,5), u vremenu od najmanje dva dana, nakon čega je izvršena obrada fosfornog rastvora krečom koji izaziva taloženje dikalcijum - fosfata pri pH 4 7 i na kraju izvršeno sušenje na vazduhu početne temperature od 65°C do 325°C i završne - izlazne temperature od 30°C do 65°C.
9. hidrolizovani životinjski protein iz koža goveda, sa molekularnom težinom ispod 10 000 daltona, namijenjen za ishranu životinja, osim preživara, ukoliko je dobijen:
- u odobrenim objektima za preradu, odnosno nije dobijen u objektima za preradu životinjskih otpadaka;
- iz koža životinja, koje su bile zaklane na klanici i pregledane prije i poslije klanja, a meso i organi goveda poslije pregleda ocijenjeni kao upotrebljivi za ishranu ljudi;
- postupkom koji uključuje odgovarajuće mjere za svođenje na minimum opasnosti od kontaminacije koža, prepariranjem sirovih koža, stavljanjem u rasol, obra¬dom krečom, intenzivnim pranjem nakon čega je izvršena termička obrada sirovih koža pri pH većem od 11 u trajanju tri sata pri temperaturi većoj 80°C, i termička obrada na temperaturi većoj od 140°C u trajanju od 30 minuta pri pritisku višem od 3,6 bara;
10. hrana za pse i mačke koja je dobijena od goveda, koja su bila rođena, uzgajana i zaklana u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe i koja ne sadrži spacifični rizični materijal.

Član 3

Zabrana iz člana 1 ove naredbe, ne primjenjuje se na uvoz pošiljki živih goveda ukoliko su rođena i uzgajana u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe i za koje veterinarski inspektor zemlje izvoznice, odnosno zemlje porijekla, potvrđuje propisanom međunarodnom potvrdom (veterinarskim certifikatom u daljem tekstu: certifikat) da su ispunjeni sljedeći uslovi:
- da goveda nijesu hranjena mesno-koštanim brašnom i hranom za životinje koja sadrži tkiva sisara;
- da je u zemlji porijekla, odnosno zemlji izvoznici na snazi zabrana ishrane preživara proteinima dobijenim od sisara i hranom za životinje koja sadrži tkiva sisara i da je zabrana efikasno sprovođena;
- da su goveda, koja su namijenjena izvozu u Crnu Goru, trajno obilježena u skladu sa sistemom identifikacije, koji omogućava praćenje porijekla unatrag do majke goveda i stada porijekla, i da goveda nijesu potomstvo ženke kod koje je postojala sumnja na BSE;
- da su goveda bila oteljena, uzgojena i boravila u stadima u kojima nije bilo nijednog potvrđenog slučaja BSE u posljed¬njih sedam godina, i da naknadno uključivana goveda potiču iz stada, odnosno gazdinstava sa jednakim statusom, ili da su goveda bila oteljena poslije datuma od kojeg se sprovodi zabrana ishrane preživara proteinima dobijenim od sisara.

Član 4

Zabrana iz člana 1 ove naredbe, ne primjenjuje se na uvoz pošiljki živih ovaca i koza ukoliko su rođene i uzgajane u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe i za koje veterinarski inspektor zemlje izvoznice, odnosno zemlje porijekla potvrđuje certifikatom da su ispunjeni sljedeći uslovi:
1. da je zabranjena ishrana preživara proteinima dobijenim od sisara i da je zabrana efikasno sprovođena;
2. da su ovce i koze za rasplod držane u kontinuitetu od rođenja ili najmanje u posljednje tri godine na gazdinstvima koji ispunjavaju sljedeće uslove:
- da se sprovodi redovna veterinarska kontrola;
- da su životinje obilježene;
- da nije potvrđena bolest - skrepi (Scrapie);
- da se sprovodi uzorkovanje starih ženskih životinja namijenjenih izlučivanju;
- da se u uzgoj uvode samo životinje koje ispunjavaju iste uslove ili da su ovce ARR/ARR prionsko proteinskog genotipa i da potiču iz uzgoja u kojem bolest (skrepi -Scrapie) nije bilo utvrđena u posljednjih šest mjeseci.

Član 5

Živa goveda iz člana 3 ove naredbe, koja se uvoze za rasplod i tov moraju se nakon uvoza i izvršenih dijagnostičkih postupaka u karantinu upisati u knjigu evidencije goveda iz uvoza, koju vodi služba za identifikaciju i registraciju životinja u Veterinarskoj upravi, a u koju se unose i sve promjene vezane za zdravstveno stanje ili kretanje ovih životinja i njihovih potomaka do uspostavljanja Programa kontrole, monitoringa i dijagnostičkih ispitivanja na BSE.
Uvezena goveda iz stava 1 ovog člana, moraju biti obilježena i pod stalnim stručnim nadzorom.
U slučaju bolesti ili uginuća goveda iz stava 1 ovog člana, sprovodi se odgovarajuća dijagnostička procedura i odgovarajuće neškodljivo uklanjanje.
U slučaju klanja iz nužde ili bilo kojeg razloga isključenja iz uzgoja goveda iz stava 1 ovog člana, koja se upućuju na klanje, poslije klanja obavezno moraju biti pregledana na BSE, bez obzira na starost životinje.


Član 6

Žive ovce i koze iz člana 4 ove naredbe, koje se uvoze za rasplod i tov moraju se nakon uvoza i izvršenih dijagnostičkih postupaka u karantinu upisati u knjigu evidencije ovaca i koza iz uvoza, koju vodi služba za identifikaciju i registraciju životinja u Veterinarskoj upravi, a u koju se unose i sve promjene vezane za zdravstveno stanje ili kretanje ovih životinja i njihovih potomaka.

Član 7

Zabrana iz člana 1 ove naredbe, ne primjenjuje se na uvoz pošiljka otkošćenog-konfekcioniranog goveđeg mesa, mesa ovaca i koza, mesnih prerađevina i drugih proizvoda koji su dobijeni od životinja odnosno mesa životinja koje su rođene, uzgajane i zaklane u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe i za koje veterinarski inspektor zemlje izvoznice, odnosno zemlje porijekla, potvrđuje certifikatom da su ispunjeni sljedeći uslovi:
1. da životinje nijesu hranjene mesno-koštanim brašnom i hranom za životinje koja sadrži tkiva sisara;
2. da je na snazi zabrana ishrane preživara proteinima dobijenim od sisara i hranom za životinje koja sadrži tkiva sisara i da je zabrana efikasno sprovođena;
3. da je na snazi obavezno prijavljivanje i ispitivanje na prisutnost BSE svakog goveda starijeg od 30 mjeseci;
4. da životinje nijesu zaklane nakon omamljivanja korišćenjem plina, ubrizganog u kranijalnu šupljinu, i da nijesu zaklane nakon omamljivanja laceracijom centalnih nervnih tkiva pomoću produženog instrumenta u obliku štapa, koji se uvodi u kranijalnu šupljinu;
5. mesne prerađevine i drugi proizvodi dobijeni od mesa goveda, ovaca i koza ne smiju sadržati i ne mogu biti dobijeni od speficičnog rizičnog materijala iz člana 1 stav 2 tačka 4 ove naredbe;
6. da je svako govedo, od kojeg je dobijeno meso i mesne pre¬rađevine i drugi proizvodi od mesa goveda ukoliko je starije od 30 mjeseci, nakon klanja pregledano na prisutnost BSE, s negativnim rezultatom;
7. da je govedo od kojeg je dobijeno meso, mesne pre¬rađevine i drugi proizvodi od mesa goveda, koje nije bilo pregledano na prisutnost BSE, bilo mlađe od 6 mjeseci;
8. da mesne prerađevine i drugi proizvodi ne sadrže mašinski otkošćeno meso, dobijeno sa kostiju kičmenog stuba ili glave goveda;
9. da zemlja porijekla, odnosno zemlja izvoznica sprovodi redovno testiranje na prisutnost BSE svih goveda starijih od 30 mjeseci (što treba potvrditi i u slučaju uvoza mesa životinja mlađih od 30 mjeseci);
10. da je u zemlji porijekla, odnosno zemlji izvoznici uveden sistem koji omogućava praćenje porijekla svježeg mesa, mesnih prerađevina i drugih proizvoda dobijenih od goveda, ovaca ili koza od gazdinstava do proizvodnih objekata u kojima su bili proizvedeni.
Član 8

Zabrana iz člana 1 ove naredbe, ne primjenjuje se na uvoz pošiljki loja namijenjenog prehrambenoj industriji, loja namijenjenog industrijskoj preradi i topljenih masnoća koje su dobijene od životinja, odnosno mesa životinja, koje su rođene, uzgajane i zaklane u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe i za koje veterinarski inspektor zemlje izvoznice, odnosno zemlje porijekla, potvrđuje certifikatom da su ispunjeni sljedeći uslovi:
1. da životinje nijesu hranjene mesno-koštanim brašnom i hranom za životinje koja sadrži tkiva sisara;
2. da je na snazi zabrana ishrane preživara proteinima dobijenim od sisara i hranom za životinje koja sadrži tkiva sisara i da je zabrana efikasno sprovođena;
3. da je na snazi obavezno prijavljivanje i ispitivanje na prisutnost BSE svakog goveda starijeg od 30 mjeseci;
4. da je u zemlji porijekla, odnosno zemlji izvoznici uveden sistem koji omogućava praćenje porijekla svježeg mesa, mesnih prerađevina i drugih proizvoda dobijenih od goveda, ovaca ili koza od gazdinstava do proizvodnih objekata u kojima su bili proizvedeni;
5. da ne sadrže i nijesu dobijeni od specifičnog rizičnog materijala iz člana 1 stav 2 tačka 4 ove naredbe;
6. da zemlja porijekla, odnosno zemlja izvoznica sprovodi redovno testiranje na prisutnost BSE svih goveda starijih od 30 mjeseci (što treba potvrditi i u slučaju uvoza mesa životinja mlađih od 30 mjeseci);
7. da je svako govedo, od kojeg je dobijeno meso i mesne pre¬rađevine i drugi proizvodi od mesa goveda ukoliko je starije od 30 mjeseci, nakon klanja pregledano na prisutnost BSE, s negativnim rezultatom;
8. da su porijeklom od mesa goveda, ovaca i koza, ne sadrže i nijesu dobijena od speficičnog rizičnog materijala iz člana 1 stav 2 tačka 4 ove naredbe.

Član 9

Zabrana iz člana 1 ove naredbe, ne primjenjuje se na uvoz sljedećih pošiljka, ukoliko potiču od životinja, rođenih, uzgajanih i zaklanih u zemljama koje ispunjavaju uslove iz člana 11 ove naredbe:
- proizvodi i prerađevine, koje sadrže tkiva goveda, ukoliko su namijenjeni izložbama, edukaciji, naučnim istraživanjima, posebnim studijama i analizama, pod uslovom da nakon završetka navednih aktivnosti ne budu korišćeni za ishranu ljudi i životinja i da nakon upotrebe budu neškodljivo uklonjeni;
- dijagnostički kitovi, dijagnostički serumi i ostali dijag¬nostički materijali koji sadrže materijal porijeklom od goveda, ovaca i koza, pod uslovom da se nakon upotrebe neškodljivo unište.

Član 10

Nakon prispijeća pošiljki iz čl. 2, 3, 4, 5, 6, 7 i 8 ove naredbe, na mjesto uskladištenja, uvoznik je dužan da izvrši označavanjedeklarisanje svakog pojedničnog pakovanja.
Oznakadeklaracija na mesu mora biti postavljena na svako pojedinačno pakovanje, tako da se njena sadržina ne može promijeniti dok se ambalaža ne otvori ili ne ošteti.
Deklaracija mora biti jasno uočljiva, čitka, nepromjenjiva i sadržati naziv proizvoda, zemlju porijekla, zemlju uvoza, kontrolni vetrinarski broj, adresu uvoznika, uslove čuvanja i rok upotrebe.

Član 11

Zabrana iz člana 1 ove naredbe ne primjenjuje se na pošiljke porijeklom iz zemalja, koje su na osnovu izvještaja Međunarodne organizacije za zdravlje životinja (OIE), slobodne od transmisivnih spongiformnih encefalopatija na dan podnošenja zahtjeva za uvoz.

Član 12

Danom stupanja na snagu ove naredbe prestaje da važi Nared¬ba o preduzimanju mjera za sprječavanje unošenja zarazne bolesti životinja spongiformne encefalopatije goveda (BSE) u Republiku Crnu Goru (Službeni list RCG broj 23/05).

Član 13

Ova naredba stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore".

Broj: 323/08-5125/4
Podgorica, 21. jul 2008.godine

MINISTARSTVO POLJOPRIVREDE, ŠUMARSTVA I VODOPRIVREDE

Ministar

Milutin Simovic