Pod hitno usvajanje budžeta, da se izbjegne šteta za državu, građane, kao i ugrožavanje implementacije EU reformske agende
Ministarstvo finansija, koje Rješenjem o privremenom finansiranju za januar obezbjeđuje sredstva za funkcionisanje države tokom ovog mjeseca, upozorava da hitno treba usvojiti budžet za ovu godinu da bi se izbjegla šteta po državu i njene građane.
Urgentna je potreba da Skupština Crne Gore usvoji budžet države u najkraćem mogućem roku, da bi se osigurala fiskalna stabilnost, nastavak reformskih procesa i ispunjavanje međunarodnih obaveza.
Napominjemo da je 2025. godina izazovna, a neusvajanje budžeta i privremeno finansiranje mogli bi, u značajnoj mjeri, otežati funkcionisanje države i dovesti u pitanje blagovremeno finansiranje svih obaveza. Pravovremeno djelovanje od ključnog je značaja za očuvanje ekonomskog prosperiteta i stabilnosti.
Ukazujemo da privremeno finansiranje smanjuje raspoloživa sredstva za realizaciju planiranih reformi, kapitalnih projekata i redovnih aktivnosti institucija.
Poseban izazov predstavlja obezbjeđivanje likvidnosti države, imajući u vidu da se kroz usvajanje budžeta i odluke o zaduživanju, stvaraju pretpostavke za obezbjeđivanje izvora finansiranja za redovno servisiranje obaveza države. Bez usvojenog budžeta i odluke o zaduživanju, država se oslanja na redovne prihode i prenesena sredstva na depozitima, koja nisu dovoljna za redovno servisiranje svih obaveza, jer u 2025. imamo i naslijeđeni stari dug od oko 820 miliona eura koji se mora vraćati.
Nemogućnost pravovremenog servisiranja javnog duga može ugroziti bonitet države i dovesti do smanjenja kreditnog rejtinga, što bi dodatno otežalo finansiranje i povećalo troškove zaduživanja.
Dužni smo da ukažemo na sve ove izazove koji proističu iz neusvajanja budžeta i privremenog finansiranja, nakon što Skupština Crne Gore, zaključno sa 31. decembrom 2024. godine, nije usvojila Zakon o budžetu za ovu godinu. U skladu sa tim, proističe zakonska obaveza Ministarstva finansija da do njegovog donošenja, potrošačkim jedinicama mjesečno odobrava sredstva do iznosa 1/12 (jedne dvanaestine) stvarnih izdataka u prethodnoj fiskalnoj godini.
U kontekstu utvrđivanja izdataka koji su raspodijeljeni potrošačkim jedinicama, napominjemo da su pojedine potrošačke jedinice, čije finansiranje je zakonska obaveza, osnovane u drugoj polovini 2024. godine (nova ministarstva). Takođe, izdaci koji predstavljaju zakonsku obavezu, tzv. mandatorni izdaci, za koje se radi usklađivanje sa ekonomskim tokovima ili godinama staža (socijalna davanja, penzije, zarade), kao i drugi mandatorni izdaci utvrđuju se na osnovu primjene stvarnog obračuna, uz napomenu da je stvarni obračun ovih izdataka, već u decembru 2024. godine, bio veći od 1/12, odnosno stvarnih izdataka prosjeka iz prethodne godine.
Pored toga, servisiranje javnog duga, koje je zakonska obaveza, zahtijeva pravovremeno izvršenje prema definisanoj dinamici, pri čemu su troškovi otplate duga u ovoj godini, značajno veći u odnosu na prethodnu. Ova situacija dodatno smanjuje raspoloživa sredstva za realizaciju planiranih reformi, kapitalnih projekata i redovnih aktivnosti institucija.
Neusvajanje budžeta onemogućava donošenje godišnjih i srednjoročnih planova, uključujući planove javnih nabavki i kadrovskog plana, zbog čega može doći do odlaganja primjene značajnih aktivnosti, kao što su kapitalni projekti, reformski procesi i slično, a što može imati negativne efekte na cjelokupni makroekonomski i fiskalni ambijent i ostvarenje planiranih makrofiskalnih projekcija.
Kao što smo ukazali, odugovlačenjem usvajanja budžeta može se ugroziti redovno finansiranje obaveza prema građanima i partnerima. Naglašavamo da je u 2025. godini za otplatu duga iz prethodnog perioda potrebno obezbijediti oko 820 miliona eura, od čega najveći dio dospijeva već u aprilu za isplatu državnih obveznica emitovanih na međunarodnom tržištu 2018. godine u iznosu od 500 miliona eura.
Pored navedenog, neophodno je osigurati sredstva za obaveze po osnovu kreditnih aranžmana sa Svjetskom bankom iz 2018. i 2020. godine, u iznosu od oko 55 miliona eura, kineski kredit iz 2014. godine, u iznosu od oko 60 miliona eura, kredit kod Dojče banke iz 2023. godine, u iznosu od oko 40 miliona eura, kao i kredit kod MMF-a za finansiranje budžeta, usljed kovid-19 iz 2020. godine od oko 20 miliona eura i slično.
Takođe, neusvajanje budžeta ugrožava implementaciju EU Reformske agende - Plana rasta za Zapadni Balkan, koji Crnoj Gori omogućava pristup finansijskoj podršci u iznosu od oko 400 miliona eura. Ova sredstva su ključna za sprovođenje reformi važnih za evropsku integraciju, a njihova realizacija zahtijeva usvajanje zakonskih pretpostavki definisanih godišnjim budžetom.