Osnovni cilj politike zapošljavanja je ostvarivanje rasta zaposlenosti. Strateški okvir za definisanje politike zapošljavanja predstavlja Nacionalna strategija zapošljavanja, koja se utvrđuje kroz cjelovit pristup, pažljiv izbor prioriteta i ciljeva za najmanje četiri godine.
Stvaranje uslova za povećanje tražnje za radom, podsticanje zapošljavanja, bolje i pravednije radne uslove, smanjenje nezaposlenosti, efikasno funkcionisanje tržišta rada, unaprijeđenje ponude rada i kvalifikacija i promovisanje jednakih mogućnosti za sve, su prioriteti koji u narednom periodu koji treba da doprinesu osnovnom cilju politike zapošljavanje – povećanju zaposlenosti.
Godišnjim akcionim planovima zapošljavanja se utvrđuju aktivnosti, nadležne institucije za sprovođenje aktivnosti, indikatori uspjeha, izvori finansiranja i druga pitanja od značaja za sprovođenje strategije.
Zakonom o posredovanju pri zapošljavanju i pravima za vrijeme nezaposlenosti („Službeni list CG“, broj 24/19) uređeni su poslovi u vezi sa zapošljavanjem, prava i obaveze nezaposlenog lica, priprema za zapošljavanje i posredovanje pri zapošljavanju, aktivna politika zapošljavanja, postupak za ostvarivanje prava za vrijeme nezaposlenosti, evidencije u oblasti zapošljavanja i druga pitanja od značaja za povećanje zaposlenosti i sprječavanje dugoročne nezaposlenosti u Crnoj Gori.
Nezaposleno lice
Nezaposlenim licem smatra se lice od 15 do 67 godina života, koje je crnogorski državljanin, nalazi se na evidenciji Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, sposobno ili djelimično sposobno za rad, koje nije zasnovalo radni odnos, aktivno traži zaposlenje i raspoloživo je za rad.
Nezaposlenim licem smatra se i stranac koji ispunjava navedene uslove i koji, u skladu sa posebnim zakonom, ima:
Prijavljivanje u evidenciju nezaposlenih lica
Nezaposleno lice se prijavljuje u evidenciju Zavoda za zapošljavanje prema mjestu prebivališta, odnosno boravka.
Dokazi za prijavljivanje u evidenciju nezaposlenih lica propisani su Pravilnikom o sadržaju, obrascima i načinu vođenja evidencija u oblasti zapošljavanja (“Službeni list CG”, broj 66/19). Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Nezaposlena lica koja se nalaze na evidenciji Zavoda za zapošljavanje Crne Gore mogu ostvariti prava za vrijeme nezaposlenosti, koristiti usluge za tržište rada i biti uključena u programe aktivne politike zapošljavanja, u skladu sa Zakonom o posredovanju pri zapošljavanju i pravima za vrijeme nezaposlenosti („Službeni list CG“, broj 24/19)
Prava nezaposlenih lica
Nezaposleno lice ima pravo na:
Novčana naknada
Pravo na novčanu naknadu može ostvariti nezaposleno lice, u skladu sa Zakonom o posredovanju pri zapošljavanju i pravima za vrijeme nezaposlenosti („Službeni list CG“, broj 24/19).
Pravo na novčanu naknadu stiče osiguranik kojem je, u smislu posebnog zakona, prestao radni odnos bez njegove saglasnosti ili krivice, i koji u trenutku prestanka radnog odnosa ima staž osiguranja od najmanje devet mjeseci neprekidno ili sa prekidima u posljednjih 18 mjeseci.
Novčana naknada pripada nezaposlenom licu od prvog dana po prestanku radnog odnosa, odnosno obavljanja preduzetničke, profesionalne ili druge djelatnosti kao osnovnog zanimanja, ako se prijavi Zavodu u roku od 30 dana od dana prestanka osiguranja i u tom roku podnese zahtjev za novčanu naknadu.
Novčana naknada pripada nezaposlenom licu u trajanju od tri mjeseca do 12 mjeseci, u zavisnosti od ostvarenog staža osiguranja, a za nezaposleno lice koje ima više od 35 godina staža osiguranja-do ponovnog zaposlenja, odnosno do ispunjavanja uslova u pogledu starosne granice ili staža osiguranja za ostvarivanje prava na starosnu penziju, u skladu sa posebnim zakonom.
Novčana naknada iznosi 120% od obračunske vrijednosti koeficijenta utvrđene zakonom i drugim propisom.
Na iznos novčane naknade obračunavaju se doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje i zdravstveno osiguranje, u skladu sa posebnim zakonom.
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Novčana pomoć i naknada troškova prevoza za vrijeme obrazovanja i osposobljavanja i uključivanja u druge mjere usmjerene na povećanje zaposlenosti, odnosno smanjenje nezaposlenosti
Uslovi za ostvarivanje prava na novčanu pomoć i naknadu troškova prevoza za vrijeme obrazovanja i osposobljavanja i uključivanja u druge mjere usmjerene na povećanje zaposlenosti, odnosno smanjenje nezaposlenosti utvrđeni su Zakonom o posredovanju pri zapošljavanju i pravima za vrijeme nezaposlenosti („Službeni list CG“, broj 24/19).
Nezaposleno lice koje je Zavod uputio na obrazovanje, osposobljavanje i u druge mjere usmjerene na povećanje zaposlenosti, odnosno smanjenje nezaposlenosti, ima pravo na novčanu pomoć, u visini do 15% od prosječne mjesečne bruto zarade zaposlenih u Crnoj Gori, ostvarene u prethodnoj godini, prema podacima organa uprave nadležnog za poslove statistike.
Nezaposleno lice koje se upućuje van mjesta prebivališta, odnosno boravka, ima pravo na naknadu troškova prevoza za vrijeme za koje je upućen.
Visina troškova prevoza utvrđuje se u visini troškova javnog prevoza u drumskom i željezničkom saobraćaju.
Nezaposleno lice koje je korisnik novčane naknade, tokom trajanja obrazovanja, osposobljavanja i uključivanja u druge mjere usmjerene na povećanje zaposlenosti, odnosno smanjenje nezaposlenosti zadržava pravo na novčanu naknadu.
Način ostvarivanja prava na novčanu pomoć i naknadu troškova prevoza za vrijeme obrazovanja i osposobljavanja i uključivanja u druge mjere usmjerene na povećanje zaposlenosti propisan je Pravilnikom o načinu ostvarivanja novčane pomoći i naknade troškova prevoza za nezaposlena lica (“Službeni list CG”, broj 58/19).
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Jednokratna novčana pomoć i naknada putnih i selidbenih troškova, ako nezaposleno lice zasnuje radni odnos na neodređeno vrijeme van mjesta prebivališta
Pravo na jednokratnu novčanu pomoć i naknadu putnih i selidbenih troškova nezaposlenog lica koje zasnuje radni odnos na neodređeno vrijeme van mjesta prebivališta, nezaposleno lice ostvaruje u skladu sa Pravilnikom o ostvarivanju prava na jednokratnu novčanu pomoć i naknadu putnih i selidbenih troškova za nezaposleno lice (“Službeni list CG”, broj 21/20).
Navedeno pravo može ostvariti nezaposleno lice koje zasnuje radni odnos na neodređeno vrijeme na teritoriji Crne Gore, van mjesta prebivališta i koje zbog zaposlenja promijeni prebivalište.
Zahtjev za ostvarivanje prava na jednokratnu novčanu pomoć i naknadu putnih i selidbenih troškova nezaposleno lice podnosi Zavodu za zapošljavanje Crne Gore, prema mjestu prijavljivanja u evidenciju o nezaposlenim licima, u roku od 30 dana od dana zasnivanja radnog odnosa.
Jednokratna novčana pomoć iznosi 15% od prosječne mjesečne bruto zarade zaposlenih u Crnoj Gori, ostvarene u prethodnoj godini, prema podacima organa uprave nadležnog za poslove statistike.
Naknada putnih i selidbenih troškova iznosi 20% od prosječne mjesečne bruto zarade zaposlenih u Crnoj Gori, ostvarene u prethodnoj godini, prema podacima organa uprave nadležnog za poslove statistike.
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Obaveze nezaposlenog lica
Nezaposleno lice ima obavezu da:
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Usluge za tržište rada
Usluge za tržište rada, koje pružaju Zavod za zapošljavanje Crne Gore i agencije za zapošljavanje, su: priprema za zapošljavanje i posredovanje pri zapošljavanju.
Priprema za zapošljavanje obuhvata:
Posredovanje pri zapošljavanju obuhvata aktivnosti koje obuhvataju pružanje stručne pomoći u povezivanju nezaposlenog lica, odnosno ostalih tražilaca zaposlenja i poslodavca, radi zasnivanja radnog odnosa, u skladu sa posebnim zakonom.
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Uključivanje nezaposlenih lica u programe aktivne politike zapošljavanja
Mjere aktivne politike zapošljavanja sprovode se kroz programe koje donosi Upravni odbor Zavoda.
Mjere aktivne politike zapošljavanja su:
U programe aktivne politike zapošljavanja uključuju se nezaposlena lica.
Mjere aktivne politike zapošljavanja sprovodi Zavod za zapošljavanje.
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Agencija za zapošljavanje
Zakonom o posredovanju pri zapošljavanju i pravima za vrijeme nezaposlenosti (“Službeni list CG”, broj 24/19) propisano je da agenciju za zapošljavanje može osnovati fizičko ili pravno lice.
Agencija za zapošljavanje može obavljati poslove u vezi sa zapošljavanjem u skladu sa navedenim zakonom ukoliko ispunjava uslove u pogledu prostora, kadra i opreme.
Pravilnikom o uslovima u pogledu prostora, kadra i opreme za obavljanje poslova u vezi sa zapošljavanjem u agenciji za zapošljavanje (“Službeni list CG”, broj 66/20) propisani su uslovi u pogledu prostora, kadra i opreme za obavljanje poslova u vezi sa zapošljavanjem u agenciji za zapošljavanje, potrebna dokumentacija za dobijanje dozvole za rad, kao i vođenje evidencije o poslovima u vezi sa zapošljavanjem.
Agencija može obavljati poslove u vezi sa zapošljavanjem ako ispunjava sljedeće uslove:
Organ državne uprave nadležan za poslove rada (Ministarstvo) izdaje agenciji koja ispunjava propisane uslove dozvolu za rad u roku od 15 dana od dana podnošenja zahtjeva.
Uz zahtjev za izdavanje dozvole za rad koji osnivač agencije podnosi Ministarstvu prilaže se:
Agencija može početi sa radom nakon dobijene dozvole za rad.
Agencija je dužna da Ministarstvu ekonomskog razvoja prijavi svaku promjenu koja se odnosi na ispunjenost uslova u pogledu prostora, kadra i opreme, u roku od 30 dana od dana nastanka promjene.
Ministarstvo ekonomskog razvoja vodi registar izdatih dozvola za rad.
Ministarstvo ekonomskog razvoja oduzima dozvolu za rad agenciji, ako:
Osnivač agencije kome je oduzeta dozvola za rad, u slučaju da obavlja poslove u vezi sa zapošljavanjem suprotno Zakonu i aktu Ministarstva ekonomskog razvoja, ne može ponovo osnovati agenciju u roku od dvije godine od dana oduzimanja dozvole za rad.
Agencija vodi evidenciju o poslovima u vezi sa zapošljavanjem, koje obavlja u skladu sa Zakonom i aktom Ministarstva ekonomskog razvoja.
O obavljenim poslovima agencija je dužna da Ministarstvu ekonomskog razvoja dostavlja statističke podatke polugodišnje, u roku od 30 dana nakon isteka svakog polugodišta.
Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom (“Službeni list CG”, br. 49/08, 73/10, 39/11, 55/16) uređen je način i postupak ostvarivanja prava na profesionalnu rehabilitaciju lica sa invaliditetom, mjere i podsticaji za njihovo zapošljavanje, način finansiranja i druga pitanja od značaja za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom.
Lice sa invaliditetom
Lice sa invaliditetom, u smislu Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom, je lice sa trajnim posljedicama tjelesnog, senzornog, mentalnog ili duševnog oštećenja ili bolesti, koje se ne mogu otkloniti liječenjem ili medicinskom rehabilitacijom, a koje se suočava sa socijalnim i drugim ograničenjima, koja su od uticaja na radnu sposobnost i mogućnost zapošljavanja, održavanja zaposlenja i napredovanja u njemu i koje nema mogućnosti ili ima smanjene mogućnosti da se, pod ravnopravnim uslovima, uključi na tržište rada.
Korisnici prava
Prava utvrđena Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom ostvaruje:
Lice koje nije ostvarilo status kao što je slučaj sa prethodno navedenim licima, ostvaruje status lica sa invaliditetom zavisno od procenta invaliditeta, u skladu sa Zakonom.
Korisniku prava kojem nije utvrđen procenat invaliditeta u smislu posebnih propisa, procenat invaliditeta se utvrđuje, u skladu sa Zakonom.
Utvrđivanje procenta invaliditeta, preostale radne sposobnosti i mogućnosti zaposlenja
O procentu invaliditeta, preostaloj radnoj sposobnosti i mogućnosti zaposlenja lica sa invaliditetom u prvom stepenu odlučuje Zavod za zapošljavanje Crne Gore, a u drugom stepenu organ državne uprave nadležan za poslove rada i zapošljavanja (Ministarstvo), na osnovu ocjene, nalaza i mišljenja prvostepene, odnosno drugostepene komisije za profesionalnu rehabilitaciju.
Prvostepenu komisiju obrazuje Zavod, a drugostepenu komisiju Ministarstvo.
Sastav i način rada navedenih komisija propisan je Pravilnikom o sastavu i načinu rada komisija za profesionalnu rehabilitaciju (“Službeni list CG”, br. 51/17, 13/20, 27/21).
Kriterijumi i uslovi za utvrđivanje procenta invaliditeta, preostale radne sposobnosti i mogućnosti zaposlenja propisani su Pravilnikom o kriterijumima i uslovima za utvrđivanje procenta invaliditeta, preostale radne sposobnosti i mogućnosti zaposlenja (“Službeni list CG”, br. 6/12, 46/14, 51/17, 25/21).
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Profesionalna rehabilitacija
Profesionalna rehabilitacija, u smislu Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom, obuhvata sledeće mjere i aktivnosti:
Standardi za sprovođenje mjera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije propisani su Pravilnikom o standardima za sprovođenje mjera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije (“Službeni list CG”, broj 57/11).
Postupak i uslovi za ostvarivanje prava na profesionalnu rehabilitaciju
Postupak za ostvarivanje prava na profesionalnu rehabilitaciju pokreće se na zahtjev lica sa invaliditetom, odnosno njegovog zakonskog zastupnika ili punomoćnika kod nadležne komisije.
Način i uslovi ostvarivanja prava na profesionalnu rehabilitaciju propisani su Pravilnikom o načinu i uslovima ostvarivanja prava na profesionalnu rehabilitaciju ("Službeni list CG", br. 58/11, 46/14, 051/17, 25/21).
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Pravo poslodavca na subvencije
Poslodavac koji zaposli lice sa invaliditetom ima pravo na subvencije, koje se odnose na:
Pravo na subvencije ima i lice sa invaliditetom koje se samozaposli, koje obavlja samostalnu djelatnost ili osnuje privredno društvo, koje se zaposli u porodičnom domaćinstvu i obavlja poljoprivrednu djelatnost kao jedino, glavno ili dopunsko zanimanje.
Uslovi, kriterijumi i postupak ostvarivanja prava na navedene subvencije propisani su Pravilnikom o uslovima, kriterijumima i postupku ostvarivanja prava na subvencije (“Službeni list CG”, br. 39/12, 46/14).
Pravo na subvencije poslodavci ostvaruju kod Fonda za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom u Zavodu za zapošljavanje Crne Gore.
Visina subvencija koje se odnose na: bespovratna sredstva za prilagođavanje radnog mjesta i uslova rada za zapošljavanje lica sa invaliditetom; kreditna sredstva pod povoljnim uslovima za kupovinu mašina, opreme i alata potrebnog za zapošljavanje lica sa invaliditetom; učešće u finansiranju ličnih troškova asistenta (pomagača u radu) lica sa invaliditetom iznosi 100 % od opravdanih troškova, u skladu sa propisima kojima se uređuje državna pomoć.
Visina subvencije koja se odnosi na subvencije zarade lica sa invaliditetom koje zaposli iznosi:
Zahtjev za ostvarivanje prava na subvenciju zarade lica sa invaliditetom podnosi se Fondu, u roku od 45 dana od dana zapošljavanja lica sa invaliditetom.
Ako je zahtjev podnesen u navedenom roku, pravo na subvenciju teče od prvog dana zaposlenja lica sa invaliditetom.
Ako je zahtjev podnesen nakon roka od 45 dana od dana zapošljavanja lica sa invaliditetom, pravo na subvenciju teče od dana podnošenja zahtjeva.
Nezaposleno lice sa invaliditetom, za vrijeme trajanja profesionalne rehabilitacije i uključivanja u mjeru aktivne politike zapošljavanja, obrazovanje i osposobljavanje odraslih, ima pravo na novčanu pomoć na ime troškova za prevoz, ishranu i sl., u visini od 15% od prosječne mjesečne zarade u Crnoj Gori.
Pravo na novčanu pomoć za troškove prevoza pripada pratiocu lica sa invaliditetom, u visini od 50% od iznosa novčane pomoći.
Detaljnije informacije možete naći na internet stranici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore.
Zakonom o priznavanju profesionalnih kvalifikacija za obavljanje regulisanih profesija („Službeni list CG“, broj 56/18) uređuje se priznavanje profesionalnih kvalifikacija za obavljanje regulisanih profesija u Crnoj Gori i na taj način biće omogućeno da se lica koja su svoje obrazovanje stekla u inostranstvu zaposle u Crnoj Gori pod istim uslovima kao i državljani Crne Gore. Zakon će se primjenjivati danom ulaska Crne Gore u EU. Takođe, primjenom ovog zakona biće obezbijeđeno da regulisane profesije državljana Crne Gore budu vrednovane na jedinstvenom tržištu Evropske unije, čime će doći do podsticanja zapošljavanja, povećanja mobilnosti na tržištu rada i razvoja tržišta rada. Dodatno, Zakon omogućava osiguranje kvaliteta u obavljanju profesija koje su od uticaja na zdravlje i bezbjednost građana, kao što su profesije iz oblasti medicine, veterine, građevine, arhitekture itd.