Pandemija virusa COVID-19 i mjere usmjerene na sprječavanje njegovog širenja, direktno su uticale na ekonomske tokove u zemlji i izazvale negativne posljedice na cjelokupnu ekonomiju. Ugrožena likvidnost privrede kao rezultat ograničene ekonomske aktivnosti u uslovima pandemije, kao i potreba dodatnog finansiranja usljed sprovođenja paketa mjera podrške privredi i građanima, doveli su do najvećeg budžetskog deficita od sticanja nezavisnosti. Međutim, i u uslovima kada je nepovoljna epidemiloška situacija ograničila ekonomsku aktivnost i dovela do negativnog kretanja fiskalnih parametara, likvidnost Budžeta je uspješno očuvana i sve planirane budžetske obaveze su izmirivane pravovremeno.
Prihodi budžeta u 2020. godini iznosili su 1.639,1 mil. € ili 38,3% procijenjenog BDP-a (4.279,0 mil. €), što je za 65,9 mil. € ili 3,9% manje u odnosu na planirane Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o budžetu.
Pad u naplati prihoda prvenstveno je rezultat značajnog pada u ostvarenom turističkom prometu, pa je u odnosu na plan po Rebalansu, najveće negativno odstupanje zabilježeno kod kategorija koje zavise od ostvarenog prometa, i to:poreza na dodatu vrijednost u iznosu od 86,0 mil. € ili 14,0% i akciza u iznosu od 16,0 mil. € ili 7,2%.
Ostali prihodi bilježe negativno odstupanje u iznosu od 16,3 mil. € ili 30,7% usljed činjenice da planirana uplata po osnovu dividende energetskih kompanija u većinskom vlasništvu države nije izvršena.
Takođe, evidentirano je odstupanje i kod kategorije primici od otplate kredita kao rezultat toga što je planom naplate prihoda u oktobru mjesecu bila planirana i uplata duga od strane"Montenegroairlines"AD u iznosu od 9,0 mil. €.
Sa druge strane, prihodi po osnovu poreza i doprinosa na zarade zabilježili su kumulativan rast, u iznosu od 44,2 mil. € ili 7,3% u odnosu na planirane rebalansom budžeta i pored projektovanog pada zaposlenosti od 5,5%. Veća naplata u odnosu na planiranu rezultat je subvencionisanja zarada za zaposlene u privrednim granama posebno pogođenim mjerama za ograničavanje obavljanja djelatnosti u okviru drugog i trećeg paketa ekonomskih mjera, pri čemu je uslov za sticanje subvencija bio da su obaveze po ovom osnovu redovno izmirivane odnosno da su poslodavci zadržali broj zaposlenih prije pandemije.
Kao posljedica snažnog rasta ekonomske aktivnosti iz prethodne godine, prihodi po osnovu poreza na dobit veći su u odnosu na planirane za 10,8 mil. € ili 16,0%.
U poređenju sa istim periodom prethodne godine, prihodi budžeta su manji za 246,1 mil. € ili 13,1% usljed pada ekonomske aktivnosti uzrokovane pandemijom virusa COVID-19 i sprovođenja mjera za suzbijanje negativnih efekata na privredu i građane.
Izdaci budžeta u 2020. godini iznosili su 2.058,6 mil. € ili 48,1% BDP-a i u odnosu na planirane veći su za 17,7 mil. € odnosno 0,9%.
Najznačajnije odstupanje u odnosu na plan zabilježeno je kod kategorije transferi za socijalnu zaštitu u iznosu od19,0mil. € ili 3,3%, usljed nižeg ostvarenja na kategoriji prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja u iznosu od 14,1 mil. €, kao i prava iz oblasti socijalne zaštite u iznosu od 4,1 mil. €. Na drugoj strani, poredeći sa prethodnom godinom, ova kategorija izdataka bilježi rast u iznosu od 7,2 mil. € ili 1,7% prevashodno kao rezultat implementacije novog Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Kod kategorije rezerve takođeje zabilježeno značajno odstupanje u odnosu na plan u iznosu od17,2 mil. € ili 12,9 %, kao rezultat toga što prethodno planirana sredstva po osnovu zakonskog rješenja za finansijsku sanaciju "Montenegroairlines"-a nisu realizovana u planiranom iznosu.
U strukturi ukupne budžetske potrošnje,tekući izdaci ostvareni su na nivou od 857,9 mil. € i veći su za 17,8 mil. € ili 2,1% od planiranih, prvenstveno usljed veće realizacije kod kategorije rashodi za usluge u iznosu od 12,3 mil. €.
Kapitalni izdaci realizovani su u iznosu od 223,9 mil. €, što je za 29,1 mil. € ili 14,9% više od planiranih, i to kao rezultat nastavka izvođenja radova na započetim kapitalnim projektima, ali i realizacije kreditnih sredstava po ovom osnovu planiranih u okviru Tekućeg budžeta. U odnosu na prethodnu godinu ova kategorija izdataka manje je izvršena u iznosu od 121,0 mil. € ili 35,1%, kao posljedica smanjenog intenziteta izvođenja radova na izgradnji prioritetne dionice Autoputa.
U istom periodu, Kapitalni budžet realizovan je u ukupnom iznosu od 175,3 mil. € što je za 9,6 mil. € više od plana, dok je u odnosu na prethodnu godinu manje za 97,1 mil. €, što je prvenstveno rezultat smanjenog intenziteta izvođenja radova na dionici Autoputa usljed pandemije.
U odnosu na isti period prethodne godine, ukupni izdaci budžetaveći su za 30,1 mil. € ili 1,5% usljedpotrebe za dodatnim finansiranjem zdravstvenog sistema u periodu pandemije, kao i finansiranja tri paketa socio-ekonomskih mjera usmjerenih na suzbijanje negativnih efekata pandemije i pomoć građanima i privredi.
U 2020. godini dinamika kretanja budžetskih prihoda i rashoda uticala je na ostvarenje deficita budžeta u iznosu od 419,5 mil. € ili 9,8% BDP-a, koji je za 83,6 mil. € ili 24,9% veći u odnosu na planirani.
Prilog:GDDS 12.xlsx
*Podaci u GDDS tabeli predstavljaju pregled prihoda i rashoda po ekonomskoj klasifikaciji u jednom mjesecu, u poređenju sa planom i istim periodom prethodne godine;
*Podaci o Kapitalnom budžetu predstavljaju iznose planiranih i izvršenih izdataka po projektnoj klasifikaciji (sve kategorije izdataka koje su u funkciji implementacije projekta koji se finansira iz Kapitalnog budžeta)