Svjetska trgovinska organizacija (STO) je osnovana Sporazumom iz Marakeša, kao dio Finalnog akta koji sadrži rezultate Urugvajske runde multilateralnih trgovinskih pregovora. Započela je sa radom 1. januara 1995. godine, i nasljednik je Opšteg sporazuma o carinama i trgovini iz 1947. godine (GATT iz 1947. g.).
Sporazum o osnivanju Svjetske trgovinske organizacije, sa pratećim aneksima, reguliše institucionalni rad Organizacije. U odnosu na osnivačka dokumenta, Sporazum o trgovinskim olakšicama je prvi multilateralni sporazum donijet poslije urugvajske runde pregovora. Pridodat je Aneksu 1A i svrstan je nakon Sporazuma o mjerama zaštite. Stupio je na snagu 22. februara 2017. godine, u skladu sa stavom 3 člana X Sporazuma o osnivanju STO.
ANEKS 1
ANEKS 1A: Multilateralni sporazum o trgovini robama
- Opšti sporazum o carinama i trgovini (GATT 1994)
- Sporazum o poljoprivredi
- Sporazum o primjeni sanitarnih i fitosanitarnih mjera
- Sporazum o tekstilu i odjeći
- Sporazum o tehničkim preprekama trgovini
- Sporazum o uslovima za strana ulaganja koji utiču na trgovinu
- Sporazum o primjeni Člana VI Opšteg sporazuma o carinama i trgovini iz 1994.
- Sporazum o primjeni Člana VII Opšteg sporazuma o carinama i trgovini iz 1994.
- Sporazum o kontroli robe prije isporuke
- Sporazum o pravilima o porijeklu robe
- Sporazum o procedurama izdavanja uvoznih dozvola
- Sporazum o subvencijama i kompenzatornim mjerama
- Sporazum o zaštitnom sistemu
-Sporazum o trgovinskim olakšicama
ANEKS 1B: Opšti sporazum o trgovini uslugama (GATS) i aneksi
ANEKS 1C: Sporazum o trgovinskim aspektima prava intelektualne svojine- TRIPS (sa izmjenama od 23. januara 2017. godine)
ANEKS 2: Dogovor o pravilima i procedurama za rješavanje sporova
ANEKS 3: Mehanizam ispitivanja trgovinskih politika
ANEKS 4: Plurilateralni trgovinski sporazumi
- Sporazum o trgovini civilnim vazduhoplovima
- Sporazum o vladinim nabavkama
- Međunarodni sporazum o mlijeku i mliječnim proizvodima (prestao da važi 1997. godine)
- Međunarodni sporazum o goveđem mesu (prestao da važi 1997. godine).
Pravnu osnovu STO pored tzv. “Finalnog akta” koji uobličava rezultate Urugvajske runde pregovora čine Ministarske deklaracije, odluke i detaljne liste koncesija (obaveza/ustupaka) za svaku članicu pojedinačno. Liste koncesija, definišu način pristupa domaćem tržištu za inostrane proizvode i pružaoce usluga.
Službeni jezik STO je engleski, francuski i španski. U slučaju potrebe tumačenja bilo kojeg pravnog teksta ili spora između članica ne uzima se u obzir prevod akata na jezike zemalja članica. Ovdje možete pruzeti WTO legal texts.
Sporazum o osnivanju STO podrazumijeva dvije kategorije članica i to originalne i ostale članice.
U članu XI Sporazuma o osnivanju STO, navodi se da se originalnim članicama tj. osnivačima STO, smatraju članice koje ispunjavaju sljedeće uslove: da su ugovorne strane GATT-a iz 1947. godine na dan stupanja na snagu Sporazuma, da prihvataju Sporazum i multilateralne trgovinske sporazume i da im je lista koncesija dodata GATT-u iz 1994. godine, odnosno lista specifičnih obaveza dodata GATS-u. Stavom 2 istog člana, predviđeno je da najmanje razvijene zemlje preuzimaju obaveze i koncesije do nivoa koji je u skladu sa njihovim individulanim razvojem, finansijskim i trgovinskim potrebama, kao i administrativnim i institucionalnim sposobnostima (najmanje razvijene zemlje su imale rok do aprila 1995. godine da podnesu liste koncesija).
Ostale članice pristupaju STO-u shodno članu XII Sporazuma o osnivanju STO i pod uslovima koji se u procesu pristupanja dogovore sa članicama. Proces pristupanje za svaku zemlju je poseban, ima različitu kompleksnost ali i dužinu trajanja. Čitav je niz zemalja koje su od 1995. godine prošle kroz složen proces pristupanja. Pregovori započinju dostavljanjem Zahtjeva kojim se izražava želja za pristupanjem. Generalni savjet STO-a razmatra prijavu i donosi odluku o osnivanju Radne grupe. Nakon formiranja Radne grupe, zemlja kandidat ima obavezu da dostavi niz informacija i dokumenata na osnovu kojih se stiče jasna slika o svim aspektima njene spoljnotrgovinske i ekonomske politike. Poslije višegodišnjih pregovora, proces se okončava podnošenjem završnog Izvještaja Radne grupe i usvajanjem Odluke o pristupanju čime Potokol o pristupanju stupa na snagu. Država kandidat pristupa STO trideset dana nakon potpisivanja Protokola ili deponovanjem instrumenta ratifikacije, a zavisno od unutrašnjo-pravnog sistema svake zemlje.
Više informacija vezano za STO članice, posmatrače i zemalje koje su u procesu pristupanja možete pruzeti ovdje.