Direktna budžetska podrška

Budžetska podrška je oblik finansijske pomoći EU kroz IPA II. Budžetska pomoć podrazumijeva dijalog o politikama, transfer sredstava na račun države korisnice budžetske pomoći, procjenu učinka i izgradnju kapaciteta. Prema OECD/DAC standardima, budžetskom pomoći upravlja država koja dobija

ovu vrstu sredstava, pri tome koristeći sopstveni sistem javnih finansija, javnih nabavki, računovodstva i sopstvene procedure. U skladu sa članom 4 Uredbe o opštim pravilima i procedurama za sprovođenje instrumenata EU za finansiranje spoljnih aktivnosti, budžetska pomoć može biti opšta i sektorska. U najkraćim crtama, opšta budžetska pomoć podrazumijeva dijalog o pitanjima od opšteg značaja i fokus na horizontalne teme, dok sektorska budžetska pomoć podrazumijeva dijalog o pitanjima od značaja za određen sektor i fokus na teme od značaja za određeni sektor.

Ne postoji unaprijed definisan iznos IPA sredstava koji će biti utrošen u vidu budžetske pomoći, niti postoji pravilo da će sve države korisnice IPA sredstava koristiti budžetsku pomoć. Budžetska pomoć se može opredijeliti samo za one sektore koji su definisani u Strategiji za određenu državu (eng. Indicative Strategy Paper). Ovaj oblik finansijske pomoći ne predstavlja dodatna finansijska sredstva pored već opredijeljenih IPA sredstava za svaku od država, već se iz godišnje IPA alokacije određuje

koliko će sredstava biti utrošeno u vidu budžetske pomoći. Da bi Evropska komisija donijela odluku o dodjeli budžetske pomoći potrebno je da utvrdi spremnost države koja je podnijela zahtev za budžetskom pomoći da sprovodi reformske aktivnosti, naročito ispunjava kriterijume iz Kopenhagena,

da procijeni ispunjenost merila i procijeni rizike, kao i moguće mere za njihovo otklanjanje.

Mjerila koja moraju da se ispune su:

• Stabilan makroekonomski okvir, koji podrazumijeva kredibilan i relevantan program koji obezbjeđuje makroekonomsku stabilnost;
• Dobro upravljanje javnim finansijama, koje podrazumijeva postojanje kredibilnog i relevantnog programa za unaprjeđenje sistema javnih finansija;
• Transparentnost u nadgledanju budžeta;
• Postojanje sektorskih politika, koji podrazumijeva kredibilne i relevantne sektorske strategije koje su usklađene sa strategijom proširenja EU i koja podržavaju ciljeve za ostvarenje pametnog, održivog i inkluzivnog rasta, kao i demokratskog upravljanja.

Navedena mjerila moraju biti ispunjena u trenutku odobrenja programa budžetske pomoći, kao i tokom sprovođenja programa budžetske pomoći. S tim u vezi, vršiće se procjena ispunjenosti merila u trenutku pripreme programa budžetske pomoći, tako i tokom sprovođenja. Procena relevantnosti, tokom pripreme programa budžetske pomoći, podrazumijeva utvrđivanje nivoa do kog su ključni problemi i nedostaci adresirani u sektorskim strategijama kako bi se ostvarili ciljevi određene politike.

Procjena kredibilnosti, tokom pripreme programa budžetske pomoći, podrazumijeva kvalitet procesa reformi u vidu dinamike sprovođenja, institucionalnog okvira, pozitivan bilans ostvarenih rezultata i političke volje za reformama. Procjena u toku sprovođenja usmerjena je na napredak u sprovođenju politika i strategija i mjerena je određenim pokazateljima.

Prije nego što se donese odluka o budžetskoj pomoći neophodno je utvrditi različite vrste rizika, kao što su politički, makroekonomski, razvojni, rizici koji se odnose na upravljanje javnim finansijama i korupciju/prevare, a koji mogu da utiču na već pomenuta mjerila i na samo sprovođenje budžetske pomoći. U zavisnosti od nivoa rizika (nizak, srednji, značajan, visok) neophodno je definisati određene mjere za upravljanje rizicima.

U samom središtu budžetske pomoći je utvrđivanje uslova za isplatu budžetske pomoći i njihovih pokazatelja, kao i uspostavljanje sistema praćenja ispunjenosti pokazatelja. Budžetska pomoć će se isplaćivati u tranšama nakon ispunjenja utvrđenih uslova kako bi se omogućilo da se dodatno podstakne napredak u sprovođenju dogovorenih aktivnosti za ispunjenje uslova i jasna dinamika isplate sredstava i njihova predvidljivost.

Crna Gora je koristila direktnu budžetsku podršku za potrebe modernizacije javne uprave, poboljšanja upravljanja ljudskim resursima, razvoja mehanizama transparentnosti, unaprijeđenja pružanja usluga i izgradnji kapaciteta u državnim ustanovama neophodnim za proces pregovora s Evropskom unijom i usklađivanje nacionalnog zakonodavstva sa pravnom tekovinom Evropske unije.

Ovi ciljevi mogu se ostvariti kroz optimizaciju broja zaposlenih u javnoj upravi, u skladu sa ograničenjima državnog budžeta i zahtjevima procesa evropske integracije, unapređenje upravljanja ljudskim resursima, unapređenje kvaliteta i pristupačnosti javnih usluga, i unapređenje transparentnosti javnih usluga. Sve to odgovara ciljevima Strategije reforme javne uprave za period 2016-2020, koju je Vlada Crne Gore usvojila u julu 2016. godine.

Direktna budžetska podrška strukturirana je kroz tri tranše u iznosu od po 4 miliona eura, od čega je prva, fiksna tranša uplaćena u 2018. godini,  prva varijabilne tranše uplaćena u 2019. godini i dalje u 2020. godini, zavisno od ispunjenja definisanih kriterijuma.

Korisnici podrške u ovom trenutku su Ministarstvo unutrašnjih poslova i Ministarstvo javne uprave.