Evropska agencija za bezbjednost hrane (European Food Safety Authority – EFSA)

Evropski sistem bezbjednosti hrane uspostavljen je na osnovu smjernica Codex Alimentarius-a na način da odvaja procjenu rizika od upravljanja rizikom u cijelom lancu bezbjednosti hrane.

Evropska agencija za bezbjednost hrane (European Food Safety Authority – EFSA) osnovana je 2002. godine Uredbom 178/2002 Evropskog parlamenta i vijeća (Regulation No. 178/2002), kao organ Evropske unije za naučnu procjenu rizika.

Procijena rizika koju vrši EFSA, u okviru svog mandata, podrazumjeva donošenje nezavisnih naučnih mišljenja, savjeta i smjernica vezanih za bezbjednost hrane i hrane za životinje, zdravlje i dobrobit životinja, zdravlje bilja i zaštitu bilja, a na zahtjev Evropske komisije, Evropskog parlamenta i zemalja članica.

U cilju efikasnog funkcionisanja evropskog sistema bezbjednosti hrane i za potrebe donošenja naučnih mišljenja EFSA-a je u obavezi da obezbijedi saradnju i razmjenjuje ekspertizu i podatke sa srodnim nacionalnim i međunarodnim institucijama, partnerima i ekspertima, prevashodno iz zemalja članica, a zatim i iz ostalih zemalja koje nijesu članice EU.

EFSA Upravni odbor (Management Board) upravlja radom Agencije i obezbjeđuje da Agencija ostvaruje svoju misiju i djeluje u skladu sa zakonskim okvirom EU, ali ne utiče na nezavisne naučne aktivnosti koje obavlja EFSA.

Pored ovoga, EFSA Upravni odbor imenuje i članove Naučnog odobora i naučnih panela EFSA-e i direktora/cu, koji se biraju putem otvorenog javnog poziva, uz striktne mjere i aktivnosti koje obezbjeđuju nezavisnost i preveniraju konflikt interesa eksperata.

Za rad EFSA-e i izvršenje mandata veoma je važna podrška koju EFSA-i pružaju države članice putem Savjetodavnog vijeća (Advisory Forum), fokalnih tačaka (Focal Points) i naučnih mreža (Scientific networks).

Savjetodavno vijeće djeluje u okviru koga se sastaju EFSA i predstavnici nacionalnih organa država članice kako bi razmjenjivale informacije i znanja o procjeni rizika povezanih s hranom u Evropi. Vijeće savjetuje direktora EFSA-e prilikom izrade programa rada i određivanja prioriteta u pogledu zahtjeva za naučne savjete. Podršku mu pružaju nacionalne kontakt tačke (Focal points) koje djeluju kao poveznice i centri za razmjenu informacija, umrežavanje i saradnju.

Naučni rad EFSA-e vodi Naučni odbor (Scientific Committee) i njegovih deset naučnih panela (scientific panel) u čijem sastavu se nalaze eksperti koji su vodeći u svojim oblastima.

Naučne mreže čine nacionalne organizacije koje sarađuju sa EFSA-om u specifičnim područjima, koordiniraju aktivnostima radi lakšeg uspostavljanja okvira za naučnu saradnju, obavještavanja o riziku, razmjenjuju informacije, stručna znanja i najbolje prakse, razvijaju i sprovode zajednicke projekte.

Crna Gora saradnju sa EFSA-om ostvaruje od decembra 2010. godine, u okviru posebnog programa za saradnju IPA zemalja sa agencijama Evropske unije, uključujući i EFSA-u, finansiranom od strane Evropske komisije, odnosno od DG NEAR-a.

Program podrazumjeva učešće i saradnju crnogorskih nadležnih i naučnih institucija, predstavnika i eksperata u:

• savjetodavnim i naučnim mrežama EFSA-e;
• zajedničkim projektima i inicijativama za jačanje kapaciteta za procijenu rizika, organizovanim od strane EFSA-e ili zemalja članica;
• razmjenu podataka i informacija za bezbjednost hrane;
• radnim grupama EFSA-e za donošenje mišljenja;
• ostalim aktivnostima i inicijativama u okviru nadležnosti EFSA-e.

Saradnja sa EFSA-om je od velikog značaja za crnogorske institucije nadležne za Bezbjednost hrane, imajući u vidu skromne i ograničene nacionalne resurse za procijenu rizika, pa je i Zakonom o bezbjednosti hrane propisano da nadležni organ prilikom upravljanja rizikom u bezbjednosti hrane, pored ostalih faktora od značaja za bezbjednost, uzima u obzir i rezultate procjene rizika i naučna mišljenja iz Evropske agencije za bezbjednost hrane (European Food safety authority - EFSA).

Saradnju crnogorskih institucija sa EFSA-om koordinira Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove, organ nadležan za bezbjednost hrane – UBHVFP, putem nacionalne kontakt tačke (Focal point).