Izvještajno-prognozni program: Ceratitis capitata (voćna muva)

U periodu 17-20. avgusta 2024. izvršen je pregled Tephri klopki (sa trikomponentnim atraktantom Biolure) i Jackson klopki (sa atraktantom Trimedlure) u lokalitetima u kojima se prati mediteranska voćna muva: Baošići, Bigovo, Bar (Čeluga) i Ulcinj (Štoj i Zoganje)

Pregledom klopki konstatovan je početak i aktivan let muve, odnosno hvatanje u klopkama na svim posmatranim lokalitetima. Imajući u vidu trenutne vremenske prilike, a naročito kišu koja je pala prethodnih dana, i sve veću raspoloživost plodova biljaka domaćina, u periodu koji slijedi može se očekivati povećanje brojnosti populacije  u svim lokalitetima, a naročito imajući u vidu da je u ovom trenutku muva aktivna na cijelom primorju. Smokve, koje su veoma dobri domaćini za početno, ljetnje, održavanje populacije već su duže vremena "na raspolaganju" i sukcesivno sazrijevaju (a tradicionalno se nikada ne prskaju, što izuzetno odgovara muvi za uvećanje populacije), prisutne su i kasnije sorte breskve, a najranije sorte mandarine  će ubrzo početi da sazrijevaju, pa nadalje japanska jabuka, kasnije sorte mandarine, itd.).

U periodu 11-17. avgusta 2024. izvršen je pregled Tephri klopki (sa trikomponentnim atraktantom Biolure) i Jackson klopki (sa atraktantom Trimedlure) u lokalitetima u Podgorici (Šušunja, Beri, Donji Kokoti, Lješkopolje  i Godinje (Bar) – 11. i 12. septembar)),  i 17. septembra  Bar (Čeluga), Ulcinj (Štoj i Zoganje).

Prilikom ovog pregleda konstatovano je prisustvo mediteranske voćne muve na području Ulcinja, Bara i Podgorice, i kako je u prethodnom izvještaju ukazano, došlo je i do povećanja brojnosti u Baru i Ulcinju, a zabilježena je velika brojnost i u lokalitetima u  Podgorici i u Godinju. 

Prisustvo muve u lokalitetima na području Podgorice u ne malom broju (a dodatno imajući u vidu izvještaj iz 2023. g. i štete koje je uzrokovala na mandarini) ukazuje da C. capitata širi  područje svog prisustva i aktivnosti sjeverno u odnosu na primorje (prema Godinju i Podgorici), što je polazeći od bioloških osobina ove vrste veoma opasno po poljoprivrednu proizvodnju u ovim područjuma, s obzirom da C. capitata napada breskvu (često se zove i breskvina voćna muva) čija je proizvodnja dominantno koncenticana u okolini Podgorice, a domaćin joj je i vinova loza (grožđe), što je od značaja za Crmnicu.  

S obzirom na trenutnu brojnost vrste, vremenske prilike (naročito kišu koja je pada u već više navrata tokom septembra i što ovoj vrsti veoma pogoduje) kao  i sve veću raspoloživost plodova biljaka domaćina (mandarina, japanska jabuka, jabuka, iglica, kasnije sorte mandarine) u periodu koji slijedi može se očekivati održavanje visokom nivoa populacije ili  povećanje brojnosti  u svim lokalitetima.

PREPORUKA:

S obzirom da C. capitata ne napada zelene i tvrde plodove (bez obzira o kojoj se voćnoj vrsti radi), već one na početku fenofaze sazrijevanja i poluzrele plodove, stalno praćenje stanja u voćnjaku i održavanje njegove higijene veoma je značajna mjera u smanjenju brojnosti ove vrste. To podrazumijeva, od strane proizvođača i držaoca voćnih vrsta koje su domaćini C. capitata, kontinuirano uklanjanje i uništavanje spaljivanjem svih onih plodova na kojima se uoče bilo kakvi simptomi napada ili preuranjeno dozrijevanje. Sumnjivi plodovi se ne smiju zakopavati u zemlju niti bacati u kontejner! 

Takođe, preporučuje se prikupljanje svih sumnjivih, a naročito otpalih plodova u što kraćem vremenskom roku i zakopavanje u zemlju prekrivanjem rupe slojem zemlje debljine najmanje 30 cm. Takođe, plodovi sa simptomima napada kao i svi oni sumnjivi, mogu se staviti u plastične kese (kesa za smeće) koja se zaveže i ostavi na suncu 10 dana. Za ovo vrijeme, sve larve koje se nalaze u plodovima će uginuti. Savjetujemo da se kao preventivna mjera (naročito u okućnicama i malim, mješovitim voćnjacima koji predstavljaju idealnu sredinu za pojavu prvih simptoma napada), oko stabala smokve (a kasnije i ostalih voćaka-kako budu dozrijevale) u širini prečnika krošnje, postave i PVC folije ili sloj slame (debljine oko 25 cm) da bi se onemogućio ulazak larvi u zemljište iz eventualno napadnutih plodova. 

Stalno praćenje toka sazrijevanja smokve, čije plodove u našim uslovima C. capitata prvo napada, ali i plodova domaćina svih ostalih voćnih vrsta koje će u narednom periodu ući u fazu sazrijevanja, takođe je neophodno od strane proizvođača i držaoca voćnih vrsta. Tim prije što su 2022. i 2023. godina bile godine veoma jakog napada naročito na području Ulcinja i Bara, a 2023. godine konstatovana je pojava u većoj brojnosti u lokalitetima u okolini Podgorice gdje su, takođe, uočene štete na mandarini.         . 

Savjetujemo da se kao preventivna mjera (naročito u okućnicama i malim, mješovitim voćnjacima koji predstavljaju idealnu sredinu za pojavu prvih simptoma napada), oko stabala smokve (a kasnije i ostalih voćaka-kako budu dozrijevale) u širini prečnika krošnje, postave i PVC folije ili sloj slame (debljine oko 25 cm) da bi se onemogućio ulazak larvi u zemljište iz eventualno napadnutih plodova. Takođe, plodovi sa simptomima napada kao i svi oni sumnjivi, mogu se staviti u plastične kese (npr. kesa za smeće) koja se zaveže i ostavi na suncu najmanje 8 sati, a za slučaj svake sigurnosti i do 2-8 dana. Za ovo vrijeme, sve larve koje se nalaze u plodovima će uginuti.

Neophodna je i primjena mjera hemijske zaštite  na početku fenofaze sazrijevanja ploda, odnosno u vrijeme kada oni postanu prijemčivi za napad. Hemijsko suzbijanje se naročito odnosi na plantažne i veće zasade citrusa. Prilikom odabira preparata obavezno treba voditi računa o karenci i dozvoljenom broju tretiranja u toku godine, sortimentu i fenofazi razvića plodova domaćina.

Preporučuju se insekticidi na bazi deltametrina, spinosada, lambda-cihalotrina na početku fenofaze sazrijevanja ploda, odnosno u vrijeme kada oni postanu prijemčivi za napad. Takođe, dobri rezultati se postižu primjenom hidroliziranih proteina (atraktanata) metodom lokalizovanog tretiranja kada se ne tretira cijela krošnja, već samo dio krošnje. U ovom slučaju se insekticidu dodaje biljni proteinski mamac/atraktant (npr. Buminal). Tretiranjem dijela krošnje (poželjno na južnoj ekspoziciji) postiže se efekt privlačenja imaga u tretirane djelove krošnje (djelovanjem atraktanta) i njihovo suzbijanje usled kontakta/izlaganja upotrijebljenom insekticidu. Prema navodu (https://agrochem-maks.com/savjeti/suzbijanje-mediteranske-vocne-muhe/) preparat SUCCESS BAIT (spinosad + atraktant solulys) ima izuzetno dobro djelovanje na mediteransku voćnu muvu, a koristi se u dozi od 50-100 ml/stablu ili 20- 25 l/ha. Ekotoksikološki je povoljniji od klasičnih insekticida i ima kraću  karencu. 

Napominjemo da mjere hemijske zaštite mogu imati zadovoljavajući efekat samo ukoliko se primjenjuju zajedno sa ostalim preporučenim nehemijskim mjerama.

Proizvođači treba da pored već preporučenih mjera suzbijanja koriste žute ljepljive ploče (postavljaju se u većem broju u voćnjaku) pomoću kojih mogu pratiti vrijeme pojave i aktivnost muve.