O intelektualnoj svojini

Intelektualna svojina podstiče ljudsko stvaralaštvo, pomjerajući granice nauke i tehnologije i obogaćujuci svijet književnosti i umjetnosti. Sam pojam intelektualne svojine označava posebna, specifična, prava koja imaju autori, pronalazači i ostali nosioci prava intelektualne svojine. Intelektualna svojina nije konkretno, materijalno vlasništvo nad nekim predmetom, već pravo odnosno skup ovlašcenja koje pravni poredak zemlje priznaje nosiocu prava intelektualne svojine. Koja su to ovlašćenja i na koji način se ostvaruju, zavisi o vrsti djela koje štitimo i pravnom sastavu u kojem tražimo zaštitu.

Zahvaljujući vrlo ranim multilateralnim konvencijama, područje intelektualne svojine jedna je od rijetkih grana prava koja uživa visok stepen usaglašenosti u većini pravnih sistema. „Intellectual property” prvi put se spominje u sačuvanoj presudi okružnog suda američke savezne države Massachussets iz 1845. godine. Presuda se smatra prvim pisanim izvorom, koji sadrži termin intelektualne svojine. U pravnoj teoriji i literaturi Francuske, godinu dana kasnije, odnosno 1846. godine izraz propriété intellectuelle, prvi put upotrijebio je Alfred Nion u svom djelu “Droits civils des auteurs, artistes et inventeurs", što navodi na indiciju da je ovaj izraz bio u upotrebi i ranije. Izraz „intelektualna svojina“ je definisan sedamdesetih godina prošlog vijeka, od trenutka stupanja na snagu Konvencije o ustanovljenju Svetske organizacije za intelektualnu svojinu. U članu dva te konvencije data je definicija intelektualne svojine Izraz „intelektualna svojina“ označava prava koja se odnose na: književna, umjetnička i naučna djela; interpretacije umjetnika i interpretatora i izvođenja umjetnika izvođača, fonograme i radio-emisije; pronalaske u svim oblastima ljudske aktivnosti; naučna otkrića; industrijske uzorke i modele; fabričke, trgovačke i uslužne žigove, kao i trgovačka imena i trgovačke nazive;zaštitu od nelojalne utakmice i sva druga prava vezana za intelektualnu aktivnost u industrijskoj, naučnoj, književnoj i umetničkoj oblasti.

Intelektualna svojina se dijeli u dvije kategorije:

- industrijska svojina, koja podrazumijeva pronalaske (patente), žigove, industrijski dizajn, geografske oznake i oznake porijekla, topografiju integrisanih kola;

- autorsko pravo i srodna prava, koje obuhvata djela književnosti, nauke i umjetnosti. Srodna prava odnose se na prava i sastav pravne zaštite umjetničkog izražaja, te zaštite organizacijskih, poslovnih i finansijskih ulaganja u izvođenje, proizvodnju, distribuciju i radiodifuziju autorskih djela.