Regionalna konvencija o Pan-Euro-Mediteranskim preferencijalnim pravilima porijekla („Sl.list CG- Međunarodni ugovori“, br.7/12) izmijenjena je i dopunjena Odlukom br.1/2023 PEM Zajedničkog komiteta na sjednici održanoj 07.12.2023.g.

            Odluka će, za Crnu Goru i većinu ugovornih strana Konvencije, početi da se primjenjuje od 01.01.2025.g. čime će otpočeti primjena revidiranih pravila porijekla Regionalne konvencije o Pan-Euro-Mediteranskim preferencijalnim pravilima porijekla (u daljem tekstu „Revidirana PEM Konvencija“) i to: u Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju između Evropskih zajednica i njihovih država članica, s jedne strane i Republike Crne Gore, s druge strane, Centralnoevropskom sporazumu o slobodnoj trgovini- CEFTA 2006 i Sporazumu o slobodnoj trgovini između EFTA zemalja i Crne Gore.  U odnosu na Sporazum o slobodnoj trgovini između Crne Gore i Republike Turske, s obzirom da još nisu okončani pregovori za izmjenu bilateralnog protokola o pravilima porijekla, Revidirana PEM Konvencija između Crne Gore i R.Turske će početi da se primjenjuje nakon okončanja pregovora i nacionalnih procedura za usvajanje.

U cilju pravilne i jednoobrazne primjene novih revidiranih pravila, Uprava carina daje sledeće objašnjenje.

REVIDIRANA PEM KONVENCIJA (Prilog I)

Sticanje crnogorskog porijekla

               Prema Revidiranoj PEM Konvenciji proizvod stiče porijeklo ukoliko je u potpunosti dobijen (čl.2 st.1 (a)) ili je dovoljno obrađen ili prerađen (čl.2 st.1 (b)).

              U potpunosti dobijeni proizvodi, iz čl.2 st.1 (a), taksativno su nabrojani u čl.3 Priloga I Revidirane PEM Konvencije.

              Dovoljno obrađenim ili prerađenim proizvodima, iz čl.2 st.1 (b), smatraju se proizvodi koji ispunjavaju uslove iz čl.4 Priloga I. Riječ je o proizvodima koji nisu u potpunosti dobijeni, ali ispunjavaju uslove iz Liste obrade ili prerade (Aneks II Priloga I), u daljem tekstu “Lista”.

              Za neke od proizvoda, pravilo iz Liste dodjeljuje status porijekla na osnovu vrjedonosnog ograničenja upotrebe materijala bez porijekla. U tom slučaju ukupna vrijednost svih materijala bez porijekla ne smije da premaši procenat u okviru cijene finalnog proizvoda franko fabrika.

              Međutim,  čl.4 Priloga I nudi izvozniku/dobavljaču mogućnost da zatraži od carinskog organa dozvolu da izračunava cijenu finalnog proizvoda i vrijednost materijala bez porijekla na prosječnoj osnovi, u cilju uzimanja u obzir fluktuacije cijena i kursa valuta. Ova mogućnost ne dovodi u pitanje standardne metode vrednovanja zaliha prihvaće u Strani i korišćene od strane privrednog subjekta.      

Pravilo o dozvoljenom odstupanju- pravilo tolerancije

              Revidirana PEM Konvencija predviđa 15% tolerancije za poljoprivredne, kao i sve ostale proizvode, osim za proizvode od tekstila (Glave 50-63 Harmonizovanog Sistema).

              Međutim, potrebno je obratiti pažnju da postoji razlika o odnosu na to na šta se ovaj procenat odnosi. Za poljoprivredne proizvode 15% se odnosi na neto masu proizvoda, dok se za ostale proizvode ovaj procenat odnosi na cijenu proizvoda franko fabrika.

              Primjenjujući toleranciju u proizvodnji finalnog proizvoda, nije dozvoljeno premašiti maksimalni procenat materijala bez porijekla u pravilu iz Liste. Ovo znači da procenti ne mogu da se kumuliraju u cilju ispunjenja uslova iz Liste.

              Za proizvode od tekstila (Glave 50-63 HS) predviđeno je dozvoljeno odstupanje od 15-30% (uvodne napomene 6 i 7 uz Listu).

Kumulacija porijekla

              Revidirana PEM Konvencija (čl.7) zadržava dijagonalnu kumulaciju za sve proizvode pod uslovom da se koriste identična pravila o porijeklu između Strana uključenih u kumulaciju. Pored toga, nova pravila predviđaju opštu punu kumulaciju  za sve proizvode izuzev za proizvode od tekstila iz Glava 50-63 Harmonizovanog sistema.

              Osim toga, za proizvode iz Glava 50-63 HS, revidirana pravila omogućavaju bilateralnu punu kumulaciju. U tom kontekstu, Stranama je data mogućnost dogovora o proširenju opše pune kumulacije takođe i na proizvode iz Glava 50-63 HS. Strana koja odabere ovu mogućnost će obavijestiti drugu Stranu i informisati Evropsku Komisiju (čl.7 (4)).

              Član 8 (1) navodi uslove za primjenu kumulacije po revidiranim pravilima, i to da:

              -postoji preferencijalni ugovor između Strana ugovornica uključenih u sticanje statusa porijekla i Strane ugovornice odredišta,

              -roba stiče status porijekla primjenom identičnih pravila porijekla.

              Član 8 (3) propisuje da dokaz o porijeklu izdat na osnovu primjene kumulacije u skladu sa čl.7 mora da sadrži sledeću izjavu na engleskom “CUMULATION APPLIED WITH” i ime “države” ili “država” Strana ugovornica na engleskom, dok stav 4 istog člana omogućava Stranama da se odreknu obaveze da u dokaz o porijeklu unesu gore navedenu izjavu za proizvode koji su stekli status porijekla u Strani izvoznici primjenom kumulacije. Zainteresovane Strane će obavijestiti Evropsku Komisiju o ovom odricanju.

              U službenom listu EU se objavljuje i redovno ažurirana matrica koja sadrži informacije o:

              -mogućnosti kumulacije između Strana po Revidiranoj PEM Konvenciji,

              -proširenju pune dijagonalne kumulacije na proizvode iz Glava 50 do 63,

              -odricanju od obaveze da se u dokaz o porijeklu unesu informacije o kumulaciji.

Odvojeno knjigovodstveno iskazivanje

              Cilj odvojenog knjigovodstvenog iskazivanja je da privrednim subjektima olakša zajedničko skladištenje materijala sa i bez porijekla. Po metodi odvojenog knjigovodstvenog iskazivanja, ekvivalentni materijali sa i bez porijekla mogu da se skladište zajedno, pri čemu materijali sa porijeklom ne gube svoj status porijekla.

              U trenutku utvrđivanja porijekla proizvoda, proizvođač mora da ima na stanju dovoljne količine materijala sa porijeklom, što je prikazano u evidenciji zaliha (na osnovu opštih računovodstvenih načela u Strani izvoznici) kako bi se proizveo proizvod sa porijeklom.

              Strana koja primjenjuje ovo pravilo odlučuje da li je potrebno prethodno odobrenje carinskog organa ili ne. Nije neophodno obrazloženje da držanje odvojenih zaliha donosi znatne troškove ili izaziva materijalne poteškoće.

Princip teritorijalnosti

              Teritorijalni zahtjev ne sadrži više isključenje za tekstil (čl.13)

              Obrada ili prerada može da bude obavljena izvan PEM zone kumulacije, a da finalni proizvod ne izgubi svoj status porijekla ako su ispunjena sledeća četiri uslova:

              1.roba koja se izvozi na obradu ili preradu van zone kumulacije ima status porijekla u zoni;

              2.dokaže se da je ponovo uvezena roba rezultat obrade ili prerade izvršene nad prethodno izvezenim materijalima u treću državu;

              3.da ukupno ostvarena dodata vrijednost van zone kumulacije ne prelazi 10% od cijene proizvoda franko fabrika proizvoda za koji se traži porijeklo;

              4.da obrada ili prerada izvršena van zone kumulacije bude obavljana kroz postupak pasivnog oplemenjivanja ili sličan postupak.

              Ukoliko bilo koji od navedenih uslova ne može biti ispunjen, ponovo uvezena roba će se smatrati robom bez porijekla. Uslovi pan-euro-mediteranske kumulacije porijekla (čl. 13), ne odnose se samo na proizvode koji se izvoze u treće zemlje, već i u one u kojima kumulacija nije primjenjiva.

Neizmijenjenost

              Pravilo neizmijenjenosti  (čl.14) predviđa olakšanje kretanja proizvoda sa porijeklom između Strana ugovornica.

              Prema ovom pravilu, ukoliko je roba uskladištena u trećoj državi tranzita moguće je vršiti jednostavnije radnje nad robom kao što su: obelježavanje, dodavanje etiketa, žigova i dijeljenje pošiljke.

              Dijeljenje pošiljki može se vršiti u trećoj državi tranzita kada je obavlja izvoznik na svoju odgovornost, pod uslovom da se roba nalazi pod carinskim nadzorom.

              Ukoliko nema sumnje u porijeklo robe, prilikom uvoznog carinjenja se odobrava preferencijalni tarifni tretman bez obaveze prilaganja dokumenata izdatih u trećoj državi tranzita.

              Međutim, ukoliko carinski organ ima razlog da vjeruje da nisu ispunjeni potrebni uslovi od izvoznika se može zahtijati da dostavi sledeću dokumentaciju:

              1.ugovorna transportna dokumenta, npr. tovarna isprava;

              2.činjenične i konkretne dokaze vezano za označavanje ili numerisanje koleta;

              3.uvjerenje o nemanipulaciji od strane carinskih organa države/država tranzita ili dijeljenja pošiljke ili bilo koja druga dokumenta koja pokazuju da je roba ostala pod carinskim nadzorom u državi/državama tranzita ili dijeljenja pošiljke;

              4.bilo koja druga dokumenta vezano za samu robu.

Zabrana povraćaja ili oslobođenja od carinskih dažbina (draw back)

              Revidiranom PEM Konvencijom (čl.16) ukinuta je zabrana povraćaja ili oslobođenja od carinskih dažbina na materijale upotrijebljene u proizvodnji finalnog proizvoda, sa izuzetkom materijala koji se upotrebljavaju za izradu finalnih proizvoda koji se svrstavaju u Glave 50 do 63 HS.

              Smisao ovog člana je da spriječi “povraćaj” za tekstilne materijale bez porijekla upotrijebljene u izradi finalnog proizvoda sa porijeklom. Sve dažbine kojima podliježu materijali bez porijekla moraju da budu naplaćene i dokaz za to mora biti na raspolaganju carinskom organu na njegov zahtjev. Osim tekstila, sva ostala roba može da ima koristi od povraćaja, npr. u postupku aktivnog oplemenjivanja.

              Međutim, zabrana povraćaja ili oslobođenja od carinskih dažbina za proizvode koji se svrstavaju u Glave 50 do 63 HS ne primjenjuje se u trgovini između Strana, pod uslovom da su u pitanju proizvodi koji su stekli preferencijalni status primjenom kumulacije porijekla predviđenje čl.7 st.4. ili 5.

Dokazi o porijeklu

              Revidirana PEM Konvencija uvodi jednu vrstu dokaza o porijeklu (uvjerenje o kretanju robe EUR.1 ili izjava o porijeklu) umjesto dvostrukog pristupa EUR.1 ili EUR-MED.

              Proizvodi sa porijeklom iz jedne od Strana mogu da imaju korist od preferencijalnog tarifnog tretmana kada se uvoze u drugu Stranu kada je podnesen jedan od sledećih dokaza o porijeklu:

              1.) uvjerenje o kretanju robe EUR.1

              2.) izjava o porijeklu koju daje izvoznik na fakturi, otpremnici ili bilo kom drugom komercijalnom dokumentu koji opisuje proizvode na način dovoljan za njihovo identifikovanje.

              1.) Uvjerenje o kretanju robe EUR.1 izdaju carinski organi Ugovorne strane izvoznice na pisani zahtjev izvoznika  ili njegovog ovlašćenog predstavnika,  a na odgovornost izvoznika I stavljaju ga na raspolaganje izvozniku čim se obavi ili obezbijedi stvaran izvoz (Aneks IV Priloga I)

              2.) Tekst izjave o porijeklu dat je u Aneksu III Priloga I, a crnogorska verzija izjave o porijeklu glasi:

„Izvoznik proizvoda obuhvaćenih ovom ispravom (carinsko ovlašćenje br. ....⁽¹⁾) izjavljuje da su, osim ako je drugačije izričito navedeno, ovi proizvodi ……….⁽²⁾ preferencijalnog porijekla u skladu sa tranzicionim pravilima porijekla.“

              3.) Za potrebe primjene pune kumulacije porijekla, predviđena je kratkoročna i dugoročna izjava dobavljača za robu bez porijekla. Izjava dobavljača predstavlja dokaz o obavljenim proizvodnim operacijama na materijalima bez porijekla.

              Izjava dobavljača (kratkoročna) i dugoročna izjava dobavljača se kao priložene isprave navode u Rubrici 44 JCI-a, i to pod jedinstvenom šifrom U10.

Važenje dokaza o porijeklu

              Period važenja dokaza o porijeklu produžen je na  10 mjeseci od dana izdavanja (umjesto 4 mjeseca), u kom roku se mora podnijeti carinskim organima Strane uvoznice. Dokazi o porijeklu mogu se podnijeti i nakon isteka tog roka, pod istim uslovima koji su propisani do sada važećim pravilima.

Uvodne napomene uz Listu u Aneksu I - Važno

Uvodne napomene uz Listu obrade ili prerade koju treba izvršiti na materijalima bez porijekla kako bi prerađeni proizvod mogao da stekne status proizvoda sa porijeklom sadrže i nekoliko novih napomena, pa tako shodno dodatnoj napomeni 4 poljoprivredni proizvodi svrstani u Glave 6, 7, 8, 9, 10, 12 i tarifni broj 2401 koji su gajeni ili ubrani na teritoriji Strane ugovornice imaju porijeklo te Strane ugovornice, čak i ako se uzgajaju od sjemena, lukovica, podloga, pupoljaka ili drugih djelova živih biljaka uvezenih iz druge Strane ugovornice.

Lista obrade ili prerade koju treba izvršiti na materijalima bez porijekla kako bi prerađeni proizvod mogao da stekne status proizvoda sa porijeklom

                    Lista obrade ili prerade ima tri kolone (ako postoji izbor između dva pravila, oba su data u okviru kolone 3, razdvojena sa “ili”).

          Većina pravila uz Glavu su zasnovana na mogućnosti izbora između promjene tarifnog broja ili procentuanog pravila.

                Specifična pravila za poljoprivredne i industrijske proizvode sadržana u Listi obrade ili prerade su fleksibilnija, što će omogućiti lakše sticanje porijekla robe.

                 Za poljoprivredne proizvode, nova pravila predviđaju da su ograničenja u pogledu mogućnosti korišćenja materijala bez porijekla  izražena ili vrijedonosno (izraženo u %) ili količninski (izraženo u masi).

         Za industrijske proizvode (osim tekstila) revidirana pravila donose značajne olakšice za sticanje porijekla i to:

- za jedan broj proizvoda pravilo iz dosadašnjih pravila za Glavu sadrži dupli uslov (npr. uslov za sticanje porijekla je kumulativan – i promjena tarifnog broja i procentni uslov). U revidiranim  pravilima u većini slučajeva ista su bazirana samo na jednom uslovu (npr. Glave 74, 75, 78, 79, 80, 84 i 85);

- izbrisan je veliki broj sadašnjih specifičnih pravila koja odstupaju od pravila za Glavu datog proizvoda (npr. Glave 28, 35, 37, 38 i 83);

-data je mogućnost korišćenja dva pravila za sticanje porijekla, čime se izvozniku daje mogućnost da bira lakši uslov za sticanje porijekla (npr. Glave 27, 40, 42, 44, 70 I 83).

-Za tekstil i proizvode od tekstila revidirana pravila predviđaju fleksibilniji princip teritorijalnosti u pogledu mogućnosti upotrebe postupka pasivnog oplemenjivanja, što u sadašnjim pravilima nije bio slučaj. Takođe, moguća je primjena pune kumulacije na bilateralnoj osnovi. Dodatna tolerancija u pogledu mogućnosti korišćenja materijala bez porijekla predviđena je u Uvodnim napomenama uz Listu obrade ili prerade.

Ovim raspisom se stavljaju vam snage obavještenja Uprave carina koja su se odnosila na primjenu Tranzicionih pravila o porijeklu.

Prilog: Odluka PEM Zajedničkog komiteta br.1/2023