Održivi razvoj u Crnoj Gori

Vođena opredjeljenjem o uspostavljanju ekološke države, Crna Gora je među prvim državama regiona jugoistočne Evrope koja je uspostavila strateški i institucionalni okvir za održivi razvoj u skladu sa standardima razvijenih zemalja Evropske unije.

Crna Gora je 2001. godine pripremila sveobuhvatni dokument „Pravci razvoja Crne Gore kao ekološke države“ koji je predstavljao nacionalni odgovor na ciljeve postavljene Agendom 21.

Nakon stabilizacije političkih prilika i otvaranja evropske perspektive za zemlje regiona jugoistočne Evrope, Crna Gora je napravila značajan iskorak u izgradnji nacionalne politike održivog razvoja i uspostavljanju pratećeg institucionalnog okvira.

Vlada je 2007. godine donijela prvu Nacionalnu strategiju održivog razvoja Crne Gore (NSOR) za period 2007-2012.

Strategija je apsorbovala najznačajnija opredjeljenja iz nacionalnih i evropskih dokumenata, a zasnivala se na globalno prihvaćenim principima održivog razvoja, definisanim kroz Deklaraciju iz Rija i Agendu 21, Deklaraciju i Plan implementacije iz Johanesburga, kao i na principima i ciljevima Milenijumske deklaracije UN-a.

Strategijom se definiše održivi razvoj Crne Gore utemeljen na tri stuba održivog razvoja: ekonomski, društveni razvoj i zaštita životne sredine i prirodni resursi, za svaki je definisana i odgovarajuća vizija razvoja. Pored ove tri osnovne vizije NSOR sadrži još i etičku (prelazak sa centralizovanog načina odlučivanja na pregovore, saradnju, koordinirano djelovanje i decentralizaciju, sprovođenje principa zajedništva i solidarnosti, te poštovanje ljudskih prava kroz re-afirmaciju prava na razvoj u zdravom i pravičnom okruženju) i kulturnu (neophodnost očuvanja kulturne raznolikosti i identiteta).

Vlada je donijela pet godišnjih izvještaja o stepenu implementacije NSOR:

• Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore od 2007. do 2012. godine
• Prvi izvještaj o implementaciji Nacionalne strategije održivog razvoja Crne Gore za period april 2007 - mart 2008.
• Drugi izvještaj o implementaciji Nacionalne strategije održivog razvoja Crne Gore za period april 2008 - septembar 2009.
• Treći godišnji izvještaj o implementaciji Nacionalne strategije održivog razvoja Crne Gore za period od 1. oktobra 2009 do 31. decembra 2010. godine
• Četvrti izvještaj o implementaciji Nacionalne strategije održivog razvoja Crne Gore za period januar 2011 - decembar 2011.
• Peti godišnji izvještaj o implementaciji Nacionalne strategije održivog razvoja Crne Gore za period od 1. januara do 31. decembra 2012. godine

Nakon petogodišnjeg perioda implementacije udio implementiranih mjera je 53%.

Revizija NSOR pokrenuta je 2013. godine i pratila je zaključke i završna dokumenta Rio+20 samita „Budućnost kakvu želimo“ odnosno proces izrade UN Agende o održivom razvoju do 2030. godine koja je usvojena u septembru 2015. godine.

Vlade je 2016. godine donijela Nacionalnu strategiju održivog razvoja do 2030. godine (NSOR 2030) kojom su globalni ciljevi održivog razvoja i zadaci prevedeni u nacionalne okvire.

NSOR predstavlja krovnu, horizontalnu, i dugoročnu razvojnu strategiju Crne Gore, koja se odnosi na životnu sredinu, ekonomiju, ljudske resurse i društveni kapital. Polazeći od ocjene stanja nacionalnih resursa i institucionalnog uređenja koje podržava održivi razvoj crnogorskog društva, kao i analize ključnih neodrživih trendova i potreba održivog razvoja do 2030. godine, prioritetne teme i strateški ciljevi održivog razvoja Crne Gore, sa pripadajućim mjerama i podmjerama, definisane su kao odgovori na probleme održivog razvoja Crne Gore, radi unapređenja postojećeg stanja i omogućavanja dostizanja globalnih ciljeva održivog razvoja.

Crna Gora, kao jedna od prvih država koje su globalnu agendu održivog razvoja prevele u nacionalni okvir je izradila Prvi dobrovoljni nacionalni izvještaj (Voluntary National Review (VNR)) koji je u julu 2016. godine predstavljen na Političkom forumu na visokom nivou u Njujorku gdje je Crna Gora dobila pozitivne ocjene u pogledu primjenjene metodologije u izradi ovog dikumenta.

U toku je izrada Drugog dobrovoljnog nacionalnog izvještaja koji će se fokusirati na rezultate u implementaciji Ciljeva održivog razvoja, i to:  4 – obrazovanje, 5 – rodna ravnopravnost, 14 – održivo korišćenje mora i morskih resursa, 15 – život na kopnu i 17 – partnerstvom do ciljeva. Za ostale ciljeve održivog razvoja biće dat kraći pregled napretka i nedostataka.