Okrugli sto povodom razmatranja teksta Nacrta Strategije deinstitucionalizacije za period 2024–2028.

Danas je na Fakultetu političkih nauka - Odsjek za socijalnu politiku i socijalni rad, u okviru javne rasprave, održan okrugli sto povodom razmatranja teksta Nacrta Strategije deinstitucionalizacije za period 2024–2028. godine sa akcionim planom za 2024. i 2025. godinu.

U uvodnom izlaganju, prisutne je pozdravila ministarka rada i socijalnog staranja Naida Nišić, dok je rezime Strategije izložila, v.d. generalne direktorice Direktorata za razvoj usluga, nadzor nad stručnim radom i drugostepeni upravni postupak u oblasti socijalne i dječje zaštite u Ministarstvu rada i socijalnog staranja, Amela Orahovac.

Okruglom stolu su prisustvovali: predstavnici akademske zajednice, resornih ministarstava, međunarodnih organizacija, pružalaca usluga, centara za socijalni rad i NVO sektora.

Strategija deinstitucionalizacije se prvi put donosi u Crnoj Gori. Deinstitucionalizacija podrazumijeva proces sistematičnog prelaska sa sistema institucionalne brige i zbrinjavanja u institucijama na sistem podrške u porodičnom okruženju i lokalnoj zajednici, kroz razvoj usluga u zajednici, obezbjeđivanje održivog finansiranja uz poštovanje prava korisnika/ca na sopstveni izbor i učešće u procesima donošenja odluka.  

Opšti cilj ove Strategije je ostvarivanje prava na dostojanstven, nezavisan i kvalitetan život u zajednici kroz proces deinstitucionalizacije, prevenciju institucionalizacije, podršku socijalnoj inkluziji, razvoj održivih i dostupnih usluga koje omogućavaju korisnicima da žive u najmanje restriktivnom okruženju.

Operativni ciljevi ove Strategije su: 

1. Razvoj i održivost usluga koje podržavaju život korisnika/ca u porodici i/ili zajednici u najmanje restriktivnom okruženju
2. Transformacija ustanova za smještaj korisnika/ca kroz pružanje usluga u zajednici u najmanje restriktivnom okruženju
3. Osnaživanje korisnika/ca za proces deinstitucionalizacije, uključivanje u zajednicu i sprečavanje institucionalizacije
4. Osiguravanje efikasne međusektorske saradnje kako bi se podržala deinstitucionalizacija i podrška životu u zajednici i porodici

Najznačajnije aktivnosti, koje su planirane Akcionim planom za Strategiju deinstitucionalizacije za 2024. i 2025. godinu su: 

• utvrđivanje načina finansiranja usluga koje podržavaju život u zajednici na državnom i lokalnom nivou;
• unapređenje bližih uslova za pružanje i korišćenje, normativima i minimalnim standardima usluga podrške za život u zajednici, savjetodavnih i socijalno-edukativnih usluga, usluga porodičnog smještaja i porodičnog smještaja-hraniteljstva;
• mapiranje postojećih i nedostajućih usluga koje podržavaju život korisnika/ca u zajednici na lokalnom nivou (rasprostranjenost, broj korisnika/ca, troškovi);
• uspostavljanje najmanje tri usluge koje podržavaju život u zajednici u jedinicama lokalne samouprave u skladu sa potrebama korisnika/ca do kraja implementacije Strategije;
• utvrđivanje cijena koštanja usluga koje podržavaju život korisnika/ca u zajednici;
• uspostavljanje Centra za hraniteljstvo i usvojenje;
• razvoj usluga koji podržavaju život korisnika u zajednici i/ili porodici;
• izrada planova transformacije javnih ustanova za smještaj;
• razvijanje programa mentorstva za pružanje podrške korisnicima za samostalan život ili život uz podršku;
• pokretanje postupaka za preispitivanje poslovne sposobnosti za lica lišena poslovne sposobnosti smještena u ustanovama socijalne zaštite;
• formulisanje modela integrisanih usluga;
• usvajanje Zakona o socijalnom preduzetništvu;
• uspostavljanje nacionalne fokal point mreže za osobe sa invaliditetom na lokalnom nivou za praćenje i primjenu Konvencije o pravima OSI.

Strategijom će se stvoriti osnovni uslovi za poštovanje prava na život u zajednici, odnosno porodici, aktivno učešće korisnika/ca u kreiranju, izboru i korišćenju prava iz socijalne i dječje zaštite, što će rezultirati korišćenjem usluga u najmanje restriktivnom okruženju i uključenošću u svakodnevne životne aktivnosti.

Prilikom procesa deinstitucionalizacije mora se voditi računa o tome da institucionalizacija nije samo postojanje institucija i život u njima, već svako restriktivno okruženje u kojem se ne ostvaruje pun potencijal osobe.