Prisustvo genoma virusa afričke kuge svinja (AKS) potvrđeno je 4. januara 2025. godine kod dvije uginule divlje svinje, pronađene na teritoriji opštine Pljevlja, lovište „Pljevlja“, lovačka sekcija Bukovica, u graničnom području sa Bosnom i Hercegovinom.

Naime, Veterinarska ambulanta “Savić” doo Pljevlja je od lovačkog društva „Pljevlja“, primila informaciju o pronalasku dvije uginule divlje svinje. U saradnji sa lovačkim društvom izvršeno je uzorkovanje i neškodljivo uklanjanje leševa. Odgovarajući uzorci za laboratorijsko ispitivanje su dostavljeni Specijalističkoj veterinarskoj laboratoriji u Podgorici, koja je odmah po prijemu izvršila propisana dijagnostička ispitivanja kojima je utvrđeno prisustvo virusa afričke kuge svinje u uzorcima oba leša.

Odmah po prijavi potvrđenog slučaja preduzete su hitne mjere za sprečavanje širenja ove bolesti od strane veterinarskog i lovnog inspektora.

Napominjemo da je ovo drugi slučaj utvrđivanja afričke kuge svinja kod divljih svinja u Crnoj Gori, prva potvrda ove bolesti je bila 14. januara 2024. godine, na teritoriji opštine Nikšić, takođe u pograničnom području sa BiH.

Do danas, bolest nije zabilježena kod domaćih svinja u Crnoj Gori.

Ova bolest nije zoonoza, odnosno ljudi ne mogu oboljeti od virusa afričke kuge svinja, ali meso oboljelih životinja nije podobno za ishranu!

Na snazi je Naredba za sprečavanje pojave, otkrivanje, suzbijanje i iskorjenjivanje zarazne bolesti afrička kuga svinja ("Sl. list CG", br. 19/2024) kojom su propisane mjere na gazdinstvima sa domaćim svinjama koje su obavezni da sprovode držaoci svinja, mjere u lovištima: biosigurnosne i druge preventivne mjere u lovištu, mjere na zaraženom (inficiranom području) radi suzbijanja i iskorjenjivanja AKS kod divljih svinja, mjere na području visokog rizika (zaštitno područje intenzivnog lova) radi suzbijanja i iskorjenjivanja AKS kod divljih svinja i organizacija i sprovođenje nadzora i mjera u lovištima.

Afrička kuga svinja, od koje obolijevaju isključivo domaće i divlje svinje, sa smrtnošću od gotovo 100%, brzo se širi i prouzrokuje velike ekonomske gubitke. Bolest se najčešće širi kontaktom bolesnih sa zdravim svinjama, kontaminiranom hranom, vodom i prostirkom kao i leševima uginulih ili zaklanih inficiranih životinja, a čovjek je takođe značajan faktor u prenošenju virusa - odjećom, obućom, opremom i prevoznim sredstvima i dr. Divlje svinje su glavni izvor zaraze za domaće svinje, a virus je izrazito otporan u spoljnoj sredini i ostaje dugotrajno prisutan u okolišu na zaraženom području.

Sprečavanje, kontrola, suzbijanje i iskorjenjivanje AKS je veoma izazovno jer ne postoji adekvatna terapija niti vakcina protiv ove bolesti. S obzirom na prirodu uzročnika (virus je veoma otporan u spoljnoj sredini i godinama može da preživi na temperaturama i do  -20°C) i načine širenja, AKS predstavlja ozbiljan rizik za sektor svinjarstva, populaciju divljih svinja i životnu sredinu.

Glavni ciljevi mjera sprječavanja AKS kod divljih svinja usmjereni su na upravljanje populacijom divljih svinja kako bi se smanjio rizik prenosa na domaće svinje i spriječilo da bolest postane endemska u populaciji divljih svinja.

Kako bi se bolest pravovremeno ograničila i suzbila, od izuzetnog je značaja da se veterinarskoj službi prijavi svaki leš, odnosno uginula divlja svinja, kako bi se izvršilo uzorkovanje i laboratorijsko ispitivanje i bila uklonjena na neškodljiv način u skladu s propisima, i samim tim smanjena mogućnost nastanka novih slučajeva. Programom obaveznih mjera zdravstvene zaštite životinja predviđena je naknada za informaciju o pronalasku uginule divlje svinje u iznosu od 40,00€. Nakon provjere, odnosno ako je prijava opravdana, vrši se uzorkovanje, dijagnostičko ispitivanje i preduzimaju se sve propisane mjere.

Takođe, podsjećamo da je svaki držalac svinja u obavezi da prijavi svaku promjenu zdravstvenog stanja, kao i svako uginuće svinja na gazdinstvu, nadležnoj veterinarskoj ambulanti. Veterinar će po izlasku na teren i o trošku Uprave za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove uzeti uzorke i iste poslati u Specijalističku veterinarsku laboratoriju u cilju blagovremenog isključivanja ili potvrde bolesti.

Držaocima svinja i lovcima se preporučuje da u potpunosti sarađuju sa veterinarskom službom i primjenjuju biosigurnosne mjere na gazdinstvu odnosno u lovištima, u skladu sa propisima i preporukama veterinarske službe.

Prema podacima Svjetske organizacije za zdravlje životinja (WOAH), bolest je u Evropi prisutna od 2007. godine i nezaustavljivo se širi evropskim kontinentom, kod domaćih i divljih svinja. U susjednim zemljama prvi put se pojavila 2019. godine u Republici Srbiji, nakon čega slijede Sjeverna Makedonija (2022), Bosna i Hercegovina, Hrvatska i Kosovo (2023) i Crna Gora, 2024. godine (divlje svinje). Osim Evrope, prisutna je i u Aziji i Africi.

Od 2019. godine, s obzirom na pojavu bolesti u regionu, kao i specifičnosti ovog virusa, nepostojanje adekvatne vakcine i terapije protiv ove bolesti, Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove je u saradnji sa veterinarskom službom i Lovačkim savezom, uz podršku Evropske komisje, Svjetske organizacije za zdravlje životinja i FAO, kontinuirano sprovodila kampanju podizanja informisanosti, obuke i simulacione vježbe, kao i sve ostale neophodne preventivne mjere u cilju smanjenja rizika od pojave bolesti u Crnoj Gori, odnosno ranog okrivanja i pravovremenog odgovora u slučaju pojave bolesti. Sve ove aktivnosti evidentno su doprinijele kasnijoj pojavi bolesti na našoj teritoriji.

Kako bi se rizik od širenja bolesti sveo na najmanju moguću mjeru, apelujemo na držaoce svinja, lovce i druge subjekte, da poštuju sve propisane mjere i preporuke uključujući i biosigurnosne mjere, a posebno mjere u skladu sa Naredbom (dokument u prilogu).

Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove će svakodnevno pratiti situaciju na terenu i o tome će blagovremeno obavještavati javnost.