Prevencija i zdravstvena zaštita

Promocija zdravlja, prevencija i njega, su djelotvorni mehanizmi za očuvanje i unapređenje zdravlja i stoga predstavljaju preduslov za brži društveno-ekonomski razvoj. Preventivna zdravstvena zaštita mora biti strateški prioritet, zajednički cilj i najveća vrijednost Crne Gore. Uz jačanje oblasti javnog zdravlja poboljšaće se zdravlje stanovništva, a time i kvalitet život.

Prevencija bolesti i promocija zdravlja kroz preventivne programe i povećanje odgovornosti građana za sopstveno zdravlje uključuje aktivnosti na prenošenju znanja o faktorima rizika, izbjegavanju rizika za obolijevanje, ponašanju u pojedinim situacijama kod pojedinih bolesti i kod posebno ugroženih grupa. Navedene aktivnosti u domovima zdravlja su usmjerene na trudnice, predškolsku i školsku djecu, omladinu i druge osjetljive (vulnerabilne) grupe, a obavljaju se u sklopu timova izabranih ginekologa, izabranih pedijatara i izabranih doktora za odrasle. Institut za javno zdravlje priprema jedinstvene sadržaje i instrukcije za sprovođenje pomenutih programa i potreban materijal za sprovođenje posebnih zdravstvenih kampanja i organizuje edukaciju potrebnog kadra. 

Javnozdravstvenim programima koji se odnose najvećim dijelom na najčešće faktore rizika povezane sa zdravljem (pušenje, štetna upotreba alkohola, fizička neaktivnost, nezdrava ishrana) koordinira Institut za javno zdravlje, a u realizaciju programa uključiće se savjetovališta domova zdravlja, NVO, humanitarna i druga udruženja pacijenata, invalida, kao i građana lokalne zajednice.

Prevencija i kontrola hroničnih nezaraznih bolesti

Hronične nezarazne bolesti (HNB) karakterišu: dugo i često doživotno trajanje bolesti, smanjenje kvaliteta života, uzrokovanje invalidnosti i prevremenog umiranja, te značajno finansijsko opterećenje pojedinca i društva. Demografski trendovi uz  starenje populacije, kao i nezdravi stilovi života i rada, sve veće zagađenje životne sredine, kao i drugi faktori doprinose, naročito poslednjih decenija, značajnom porastu obolijevanja od hroničnih nezaraznih bolesti.

Kontrola obolijevanja od hroničnih nezaraznih bolesti se ostvaruje prevencijom na individualnom i populacionom nivou, ciljanim pregledima, preventivnim pregledima i promocijom zdravih stilova života i zdrave životne sredine, zajedničkom akcijom zdravstvenog i ostalih sektora i smanjenjem nejednakosti u zdravlju. 

U cilju smanjenja obolijevanja i umiranja u Crnoj Gori od hroničnih nezaraznih bolesti, usvojena su strateška, programska i planska dokumenta koja se odnose na prevenciju i kontrolu hroničnih nezaraznih bolesti (bolesti srca i krvnih sudova, šećerna bolest, maligne bolesti, mentalne bolesti), faktore rizika povezane sa zdravljem (npr. upotreba duvana i duvanskih proizvoda, štetna upotreba alkohola, prekomjerni unos soli u ishrani), rano otkrivanje raka (skrining programi) i povređivanje.

Osnovni ciljevi prevencije i kontrole hroničnih nezaraznih bolesti su:

• smanjenje obolijevanja i prijevremenog umiranja od bolesti srca i krvnih sudova,
• smanjenje obolijevanja i prijevremenog umiranja od malignih bolesti,
• smanjenje obolijevanja i prijevremenog umiranja od šećerne bolesti,
• otkrivanje i smanjivanje izloženosti faktorima rizika za HNB
• unapređenje mentalnog zdravlja i 
• smanjenje povređivanja.

Prevencija i kontrola zaraznih bolesti

Kao i druge zemlje u tranziciji, Crna Gora se suočava sa zdravstvenim prijetnjama još od 90ih godina. Razni faktori, koji su posljedično izazvali makroekonomsku krizu, imali su negativan uticaj na zdravstveno stanje stanovništva. U okviru epidemiološke tranzicije, kroz koju prolazi i Crna Gora, povećano je opterećenje hroničnim nezaraznim bolestima, ali poslednjih decenija sve više smo svjedoci da opasnost od zaraznih bolesti nije prošla. Iako su napredak u razvoju i korišćenju vakcina radi prevencije zaraznih bolesti, terapije za njihovo liječenje, kao i poboljšanje opštih higijenskih uslova doveli do smanjenja obolijevanja i umiranja od zaraznih bolesti, neophodno je vršiti kontinuirani nadzor i kontrolu nad zaraznim bolestima i preduzimati sve mjere, imajući na umu povećane prekogranične prijetnje od zaraznih bolesti, imajući u vidu otvorenost granica i mobilnost (turizam, trgovina, azil).  

Da zarazne bolesti i dalje zahtijevaju posebnu pažnju ukazuju i bolesti koje su još uvijek prisutne, a odraz su socio-ekonomskih uslova, kao što je tuberkuloza, pojava novih bolesti, kao i pojava rezistencije sojeva bakterija na lijekove koja je sve prisutnija.  

Zbog navedenog, efikasni i efektivni mehanizmi za otkrivanje, prevenciju i kontrolu zaraznih bolesti moraju se kontinuirano unapređivati u cilju odgovora na stalne prijetnje.

Osnovni ciljevi prevencije i kontrole zaraznih bolesti su:

• održavanje i unapređenje pokrivenosti imunizacijama vakcinalno preventabilnih bolesti;
• kontrola rezistencije bakterija na antibiotike;
• uspostavljanje sistema za brz odgovor na pretnje zdravstvenoj bezbednosti.

Vakcinacija protiv zaraznih bolesti se u Crnoj Gori sprovodi u skladu sa godišnjim programom imunizacija koje su obavezne za sve u određenoj starosnoj dobi, kao i ostale koje se sprovode u skladu sa specifičnim epidemiloškim i kliničkim indikacijama. Iako je relativno visok nacionalni obuhvat obaveznim imunizacijama, za pojedine vakcine postoje poteškoće u održavanju očekivanog obuhvata (teško dostupne i socijalno ugrožene grupe stanovništva, kontinuitet u snabdijevanju vakcinama, jačanje antivakcinalnih lobija itd.).