UN sankcije – Centralnoafrička republika (CAR)

Autor: MINISTARSTVO VANJSKIH POSLOVA CRNE GORE

UN SANKCIJE - CENTRALNO-AFRIČKA REPUBLIKA (CAR)

Kroz zadnjih više od 50 godina, Centralnoafrička Republika (CAR) je iskusila nasilje, pobune i državne udare (četiri od pet predsjednika države od sticanja nezavisnosti uklonjena su s vlasti neustavnim sredstvima). Oružani upadi stranih milicija i pobunjeničkih grupa, posebno na granicama sa Sudanom/Darfurom, Južnim Sudanom, DRK-om i Čadom, doprinosili su nestabilnosti. UN imaju političke i mirovne misije u CAR-u više od 15 godina.

U decembru 2012. godine, nasilje je eskaliralo u CAR. Pojavila se pobunjenička koalicija Séléka (labava alijansa tri pretežno muslimanske pobunjeničke grupe), nezadovoljna nedostatkom implementacije prethodnih mirovnih sporazuma (i mirovnog sporazuma s vladom od 13. aprila 2007. godine i Sveobuhvatnog mirovnog sporazuma iz Librevilea iz 2008. godine). Počevši od 10. decembra 2012. godine, Séléka je napala i preuzela kontrolu nad nekoliko gradova na sjeveru CAR, što je izazvalo pažnju Savjeta bezbjednosti UN i izjave za štampu 19. i 27. decembra u kojima se osuđuju napadi. Intervencija Čada i Ekonomske zajednice centralnoafričkih država (ECCAS) dovela je do pregovora sa Bozizeovom vladom u januaru 2013. godine; sporazuma o prekidu vatre i Librevilskog sporazuma od 11. januara 2013. godine kojim se inicira trogodišnji plan podjele vlasti u kojem bi Nacionalno prelazno vijeće (NTC) formiralo vladu jedinstva (potvrđeno u Rezoluciji SBUN 2088, 24. januara 2013. godine). Ovaj plan nije uspio. Bozizé je odbio da se uključi u miran proces tranzicije a ECCAS nije nadgledala sporazum. Séléka je zadržala prednost na terenu i borbe su nastavljene. Pobunjenici su preuzeli vlast u zemlji 24. marta 2013. godine, zbog čega je predsjednik Francois Bozizé napustio zemlju. Lider pobunjenika Séléka Michel Djotodia postao je predsjednik. Afrička unija je 25. marta 2013. godine suspendovala CAR i uvela sankcije (ograničenja putovanja i zamrzavanje imovine) sedmorici lidera Séleke. Kimberlijev process (u okviru STO) suspendovao je CAR trgovinu dijamantima u maju 2013. godine.

Tokom 2013. godine situacija se pogoršavala povećanom nestabilnošću, raširenim kršenjem ljudskih prava i masovnim raseljavanjem stanovništva. Bez obzira na tekuće diplomatske pokušaje, pa čak i neke dogovore (Ndžamenska deklaracija od 18. aprila 2013. godine o priznavanju vlade Djotodije), nastupila je kriza koju su karakterisali izostanak vladavine prava, nedostatak osnovnih usluga (voda, kanalizacija, sigurnost, obrazovanje) i dalje cijepanje same pobunjeničke koalicije. Nesigurnost je negativno uticala na humanitarni pristup, prisiljavajući humanitarne organizacije (mnoge koje su bile mete napada) da smanje ili obustave svoje aktivnosti, dok je potreba za humanitarnom pomoći porasla na više od polovine od 4,6 miliona stanovnika; 20% stanovništva je pobjeglo, osnažujući humanitarnu i regionalnu krizu i povećavajući potencijal za masovne zločine.

Sélekin uspon je takođe osnažio neslaganja vjerskih zajednica, odnosno između hrišćana (80% stanovništva) i manjinskog muslimanskog stanovništva. Iako je predsjednik Djotodia raspustio pobunjeničku koaliciju Séléka u septembru 2013. godine, članovi grupe su se rasuli po zemlji i počinili zločine. Pogubljenja, silovanja i pljačke od strane bivših boraca Séleke podstakli su vjerske tenzije i formirane su hrišćanske („anti-Balaka“) milicije za borbu protiv muslimanske Séleke.

SB UN je 10. oktobra 2013. godine usvojio Rezoluciju 2121, osnaživši Integrisanu kancelariju UN za izgradnju mira u CAR (BINUCA) i izražavajući spremnost da se razmotri “odgovarajuće mjere” protiv onih koji podstiču nasilje. SB UN je takođe podržao raspoređivanje Međunarodne misije podrške koju predvode Africi u CAR (MISCA), podržavajući zajedničke napore AU i ECCAS.

SB UN je prvi put uveo opšti i potpuni embargo na oružje CAR 5. decembra 2013. godine usvajanjem rezolucije 2127 (2013) i istom uspostavio sankcioni Komitet za CAR. Prema režimu sankcija, Komitet ima mandat da razmotri imenovanje pojedinaca ili entiteta na osnovu kriterijuma sadržanih u stavovima 20 i 21 Rezolucije 2399 (2018) kako je proširena stavom 5 rezolucije 2507 (2020) i potvrđena stavom 5 Rezolucije 2648 (2022).

Rezolucijom 2127 (2013) i Rezolucijom 2134 (2014), SB UN je odlučio da uvede pojedinačne ciljane sankcije (embargo na oružje, uključujući obuku i finansijsku pomoć, pojedincima i entitetima; zabranu putovanja pojedincima; zamrzavanje imovine pojedincima i entitetima). Rezolucijom 2536 (2020) SB UN je odlučio da produži ciljane sankcije. Stavovi 1(a-i) rezolucije 2648 (2022) i stavovi 14, 17, 18 i 19 Rezolucije 2399 (2018) sadrže izuzeća od tih mjera.

Rezolucije

Rezolucija SB UN 2127 (2013) - uvodi embargo na oružje u vezi sa Centralnoafričkom Republikom.

Rezolucija SB UN 2134 (2014) - Uvodi zabranu putovanja i zamrzavanje imovine u vezi sa Centralnoafričkom Republikom.

Rezolucija SB UN 2399 (2018) - Proširuje opšti embargo na oružje, zabranu putovanja i zamrzavanje imovine do 31. januara 2019. i mandat Stručne komisije do 28. februara 2019. Proširuje sankcione kriterijume na one koji su uključeni u planiranje, usmjeravanje ili činjenje djela uključuje seksualno i rodno zasnovano nasilje u CAR i proširuje sankcione kriterijume na one koji su uključeni u planiranje, usmjeravanje, sponzorisanje ili izvođenje napada na humanitarno osoblje. Osuđuje sve akte podsticanja na nasilje, posebno na etničkoj ili vjerskoj osnovi, koji narušavaju mir, stabilnost ili sigurnost CAR-a i odlučuje da pojedinci i subjekti koji počine takva djela, a zatim se upuste u ili daju podršku za djela koja narušavaju mir, stabilnost ili sigurnost CAR-a mogli bi ispuniti kriterijume za imenovanje navedene u stavu 20. Podstiče države članice da zahtijevaju od aviokompanija da unaprijed dostave podatke o putnicima odgovarajućim nacionalnim vlastima kako bi otkrili odlazak, ulazak ili tranzit preko njihovih teritorija pojedinaca koje odredi komitet; i, između ostalog, da izvještava Komitet o takvim putovanjima. Takođe podstiče države članice da dostave fotografije i druge biometrijske podatke pojedinaca koje je Komitet odredio za uvrštavanje u Posebna obavještenja Interpola i Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija.

Rezolucija SB UN 2507 (2020) o obnavljanju mjera o naoružanju, transportu, finansijama i putovanjima protiv CAR do 31. jula 2020. i produženju mandata Stručne komisije osnovane Rezolucijom 2127 (2013) do 31. avgusta 2020. godine.

Rezolucija SB UN 2648 (2022) - Produžuje embargo na oružje, zabranu putovanja i zamrzavanje imovine do 31. jula i mandat Komisije eksperata do 31. avgusta 2023. godine. Dodatno olakšava mjere embarga na oružje za CAR za koje je potrebna samo notifikacija procesa snabdijevanja oružjem i municijom, vojnim vozilima i opremom, i pružanje povezane pomoći, snagama sigurnosti CAR-a, uključujući državne civilne institucije za sprovođenje zakona. Čini proces obavještavanja fleksibilnijim omogućavanjem samo „prethodnog obavještenja“ umjesto obavještenja 20 dana prije isporuke zaliha. Traži od vlasti CAR-a da do 15. maja 2023. godine izvijeste Komitet o napretku postignutom u vezi sa RSB-om, procesom razoružanja, demobilizacije, reintegracije i repatrijacije (DDRR) u skladu s Mirovnim sporazumom putem mape puta i upravljanja oružjem i municijom. Traži od generalnog sekretara UN da, u bliskoj konsultaciji sa MINUSCA-om, uključujući UNMAS i Panel eksperata, izvijesti, najkasnije do 15. maja 2023. godine, o napretku koji su postigle vlasti CAR-a u pogledu ključnih mjerila.

Pristup sankcionoj listi

Ažuriranoj sankcionoj listi Komiteta SB UN za CAR moguće je pristupiti na dolje navedenoj internet stranici:

https://www.un.org/securitycouncil/sanctions/2127/sanctions-list-materials .

Sankcioni komitet SB UN za CAR

Sankcioni komitet SB UN za CAR, uspostavljen rezolucijom 2127 (2013), čije je trajanje produženo rezolucijom 2648 (2022) nadgleda sankcije koje je uveo Savjet bezbjednosti UN.

Internet stranici ovog komiteta moguće je pristupiti preko sljedećeg linka:

https://www.un.org/securitycouncil/sanctions/2127 .

Smjernice komiteta SB UN za CAR dostupne su na sljedećoj internet stranici:

https://www.un.org/securitycouncil/sanctions/2127/committee-guidelines .

Pregled kriterijuma za stavljanje na sankcionu listu

Pregled kriterijuma za stavljanje na sankcionu listu Sankcionog komiteta SB UN za CAR dostupan je na sljedećoj internet stranici:

https://www.un.org/securitycouncil/sanctions/2127 (Summary of listing criteria).

Cilj sankcija

Prestanak neprijateljstava, sprovođenje i izgradnja mira (peacebuilding), ljudska prava.

Vrste sankcija

Putovanja (individualne zabrane putovanja)

Zamrzavanje sredstava (pojedincima / entitetima)