Nova odluka Evropskog suda za ljudska prava u odnosu na Crnu Goru - prekomjerna dužina trajanja postupaka pred Ustavnim sudom Crne Gore

Dana 25. maja 2023. godine, Evropski sud za ljudska prava u Strazburu donio je jednoglasno ODLUKU u odnosu na Crnu Goru u predmetu Siništaj protiv Crne Gore i Pajović protiv Crne Gore (predstavke br. 37625/21 i 56823/21) kojom je odlučio da predstavke, imajući u vidu slično pravno pitanje, ispita zajedno, te da iste izbriše sa liste predmeta u skladu sa članom 39 Konvencije, budući da su strane u postupku postigle prijateljsko poravnanje, nakon što se uvjerio da su prijateljska poravnanja zasnovana na poštovanju ljudskih prava zajemčenih Konvencijom i Protokolima uz nju i da ne postoje razlozi koji bi opravdali dalje ispitivanje predstavki.

Navedeni predmeti, odnose se na prekomjernu dužinu trajanja postupka pred Ustavnim sudom Crne Gore u smislu člana 6 Konvencije (pravo na pravično suđenje) i isti su komunicirani Vladi Crne Gore, od strane Evropskog suda, sa prijedlozima za zaključenje prijateljskog poravnanja između strana u postupku, budući da je riječ o povredama repetitivne prirode.

Podsjećanja radi, Evropski sud je u septembru 2021. godine donio presudu Siništaj protiv Crne Gore (br. predstavke 31529/15) kojom je po prvi put utvrdio povredu člana 6 stav 1 (pravo na pravično suđenje) Konvencije zbog prekomjerne dužine trajanja postupka pred Ustavnim sudom Crne Gore. Nakon donošenja navedene presude, Evropski sud je Vladi Crne Gore komunicirao niz predmeta po osnovu prekomjerne dužine trajanja postupka pred Ustavnim sudom Crne Gore, sa prijedlozima za zaključenje prijateljskog poravnanja i u tim predmetima donijete su odluke po osnovu zaključenih poravnanja, a državi Crnoj Gori nametnute su obaveze plaćanja materijalne odštete iz budžeta.

U predmetu Siništaj protiv Crne Gore, postupak pred Ustavnim sudom Crne Gore trajao je ukupno 4 godine, 4 mjeseca i 20 dana, dok je u predmetu Pajović protiv Crne Gore  postupak pred Ustavnim sudom Crne Gore trajao ukupno 3 godine, 7 mjeseci i 14 dana.

Predmetnom odlukom, Evropski sud je u predmetu Siništaj protiv Crne Gore dosudio podnosiocu predstavke iznos od 1.200,00 € (hiljadu i dvije stotine eura) na ime naknade nematerijalne štete, dok je u predmetu Pajović protiv Crne Gore, dosuđen iznos od 900,00 € (devet stotina eura) na ime naknade nematerijalne štete i iznos od 250,00 € (dvije stotine i pedeset eura) na ime troškova i izdataka. Navedeni iznosi dosuđeni su u skladu sa dobro ustanovljenom sudskom praksom Evropskog suda kada je riječ o pravičnom zadovoljenju u predmetima koji tretiraju slična pravna pitanja.

Pravo na pravično suđenje jedno je od osnovnih načela svakog demokratskog društva u smislu Konvencije i skladu sa tim načelom država mora garantovati svakom pojedincu pravo na pravičnu i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim sudom. Jedna od osnovnih garancija pravičnog suđenja odnosi se na ispunjavanje zahtjeva „razumnog roka“, koji Konvencija predviđa da bi se preduprijedili pretjerano dugi sudski postupci. Ovom prilikom, podsjetiću na poznatu sentencu Williama Gladstone-a „Zakašnjela pravda je uskraćena pravda“.

Prema principu supsidijarnosti, država i nacionalni organi snose primarnu odgovornost u obezbjeđivanju zaštite ljudskih prava i sloboda, dok Evropski sud predstavlja nadzorni i kontrolni mehanizam. Ključnu ulogu u zaštiti ljudskih prava i sloboda na nacionalnom nivou ima Ustavni sud, koji kao čuvar ljudskih prava, kroz ustavnosudsku kontrolu pojedinačnih akata, kao posljednja instanca na nacionalnom nivou, ima obavezu da prepozna i ispravi povredu ljudskih prava i sloboda prije podnošenja predstavke Evropskom sudu.

Djelotvornost ustavne žalbe pred Ustavnim sudom, podrazumijeva ne samo da Ustavni sud, kroz ispitivanje ustavne žalbe donese odluku kojom će procesno ili meritorno odlučiti o određenoj ustavnoj žalbi, već i da nacionalni organi, u svom daljem postupanju, u slučaju postojanja povrede, istu otklone i svoju sudsku praksu usklade sa standardima i praksom Evropskog suda, tumačeći nacionalno pravo u duhu Konvencije. Međutim, da bi ustavna žalba očuvala svoju djelotvornost neophodno je da odluke po ustavnim žalbama budu donijete u skladu sa zahtjevom „razumnog roka“.

Kao Zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, koristim ovu priliku da još jednom ukažem na neophodnost preventivnog djelovanja svih nacionalnih organa i da istaknem da predmetna odluka Evropskog suda predstavlja apel svim nacionalnim organima da u svom radu dosljedno primjenjuju standarde i praksu Evropskog suda, te da pravo tumače u duhu Konvencije, kako bi obezbijedili adekvatnu i djelotvornu zaštitu temeljnih konvencijskih ljudskih prava i sloboda, te spriječili njihovo kršenje, a samim tim i plaćanje materijalne odštete iz budžeta Crne Gore.                                                

Predmetna odluka Evropskog suda je konačna.