Nove odluke Evropskog suda za ljudska prava u odnosu na Crnu Goru

Dana 30. marta 2023. godine, Evropski sud za ljudska prava u Strazburu donio je jednoglasno tri ODLUKE u odnosu na Crnu Goru u predmetima K.P.M. LIMITED protiv Crne Gore (predstavke br. 38448/21 i 60069/21), Radivojević protiv Crne Gore (predstavka br. 48908/16) i Sekas D.O.O. protiv Crne Gore (predstavka br. 33308/21) i odlučio da predstavke izbriše sa liste predmeta, budući da su strane u predmetima K.P.M LIMITED i Radivojević zaključile prijateljsko poravnanje, dok je u predmetu Sekas D.O.O. utvrdio da više nije opravdano nastaviti sa ispitivanjem predstavke, imajući u vidu da je Vlada Crne Gore jednostranom deklaracijom priznala povredu konvencijskog prava.

Navedeni predmeti, Vladi Crne Gore komunicirani su od strane Evropskog suda, kao predmeti koji predstavljaju dobro ustanovljenu sudsku praksu (“well-established case-law“), zajedno sa prijedlozima za zaključenje prijateljskog poravnanja između strana u postupku, budući da se radi o repetitivnim predmetima, koji se odnose na različite aspekte prava na pravično suđenje iz člana 6 Konvencije, koji su činjenično i pravno slični predmetima koji su ranije razmatrani od strane Evropskog suda.

U predmetu K.P.M. LIMITED protiv Crne Gore, podnosilac predstavki – privredno društvo, iznijelo je žalbene navode Evropskom sudu, ukazujući na povredu prava na suđenje u razumnom roku od strane Ustavnog suda Crne Gore, budući da su postupci koje je vodilo pred tim sudom trajali oko 4 (četiri) godine. Imajući u vidu da su se obje predstavke koje je podnijelo navedeno privredno društvo, odnosile na isto pravno pitanje, Evropski sud je odlučio da predstavke spoji i o istima odluči jednom odlukom.

Nadalje, u predmetu Radivojević protiv Crne Gore, podnosioci predstavke žalili su se Evropskom sudu zbog neizvršenja pravosnažne i izvršne sudske odluke u izvršnom postupku koji je trajao ukupno 4 godine 10 mjeseci i 21 dan.

Konačno, predmet Sekas D.O.O. protiv Crne Gore odnosi se na povredu prava na pristup sudu u postupku pred Ustavnim sudom Crne Gore, koji je ustavnu žalbu podnosioca predstavke - privrednog društva odbacio kao neblagovremenu, iako je ista, u skladu sa zakonskim normama, bila podnijeta tom sudu u predviđenom roku.

Podsjetiću vas da je pravo na pravično suđenje „jedno od osnovnih načela svakog demokratskog društva u smislu Konvencije”. Pravo na pravičnu raspravu pred sudom mora se tumačiti u svijetlu Preambule Konvencije, po kojoj, inter alia, vladavina prava predstavlja dio zajedničkog nasljeđa Visokih strana ugovornica. Zahtjev za pravičnost odnosi se na cjelinu postupka, kako bi se utvrdilo da li je sproveden u skladu sa zahtjevima u pogledu pravične rasprave, koji podrazumijeva pravo na raspravu pred nezavisnim i nepristrasnim sudom u razumnom roku, uz poštovanje svih procesnih garancija.

Važno je istaći i to da se pravo na pravično suđenje primjenjuje na sve faze sudskog postupka za „odlučivanje o građanskim pravima i obavezama”, što ne isključuje faze koje slijede nakon  donošenja presude o meritumu. Izvršenje presude koju izrekne bilo koji sud stoga se mora smatrati sastavnim dijelom „suđenja” u smislu člana 6 Konvencije.

Kao zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, koristim ovu priliku da još jednom ukažem na neophodnost preventivnog djelovanja svih nacionalnih organa, a naročito Ustavnog suda Crne Gore, koji kroz ustavnosudsku kontrolu pojedinačnih akata, kao posljednja instanca na nacionalnom nivou, ima obavezu da prepozna i ispravi povredu ljudskih prava i sloboda prije podnošenja predstavke Evropskom sudu.

Djelotvornost ustavne žalbe pred Ustavnim sudom, podrazumijeva ne samo da Ustavni sud, kroz ispitivanje ustavne žalbe donese odluku kojom će procesno ili meritorno odlučiti o određenoj ustavnoj žalbi, već i da nacionalni organi, u svom daljem postupanju, u slučaju postojanja povrede, istu otklone i svoju sudsku praksu usklade sa standardima i praksom Evropskog suda, tumačeći nacionalno pravo u duhu Konvencije.

Postojanje djelotvornog pravnog lijeka u nacionalnim okvirima treba da dovede do smanjenja broja predmeta koji bi bili podnijeti Evropskom sudu od strane naših građana, čime bi se preduprijedio rizik od potencijalne materijalne štete, koju bi naša država bila u obavezi da plati na ime pravičnog zadovoljenja zbog povrede ljudskih prava.

Konačno, ističem da predmetne odluke Evropskog suda predstavljaju podsjetnik i apel svim nacionalnim organima da u svom radu dosljedno primjenjuju standarde i praksu Evropskog suda, te da pravo tumače u duhu Konvencije, kako bi obezbijedili adekvatnu i djelotvornu zaštitu temeljnih ljudskih prava i sloboda, te spriječili njihovo kršenje, a samim tim i plaćanje materijalne odštete iz budžeta Crne Gore.